Szpicbergen - styczeń 2024

Na pomysł zimowego wypadu na Szpicbergen wpadliśmy późną jesienią ubiegłego roku. Początkowo mieliśmy jechać we czwórkę, ale ostatecznie moja małżonka zrezygnowała z wyjazdu i podróż odbyłem z parą naszych przyjaciół. Pierwszym etapem podróży był lot linią Wizzair z Gdańska do Oslo. Po spędzeniu nocy w wygodnym i godnym polecenia hotelu Thon Gardermoen (cisza, spokój, bardzo dobre obfite śniadanie w formie bufetu), położonym w pobliżu lotniska ruszyliśmy w dalszą drogę. Z lotniska do hotelu dojechaliśmy taksówką (280 NOK), na lotnisko pojechaliśmy shuttle-busem (80 NOK/os.) - jak widać, przy podróżujących trzech osobach różnica w cenie jest minimalna. Do Longyerbyen lecieliśmy linią SAS z międzylądowaniem w Tromsø. W trakcie lotu mogliśmy podziwiać widoki przybrzeżnych wysp Norwegii, bo trasa wiodła wzdłuż wybrzeża. W Tromsø była krótka przerwa. Część pasażerów kończyła tu podróż, zaś pozostali musieli przejść odprawę paszportową (do wjazdu na Svalbard, w przeciwieństwie do kontynentalnej części Norwegii, wymagany jest paszport). W Tromsø w południe po raz ostatni widzieliśmy na horyzoncie słońce, potem było już ciemno. Po niemal 2-godzinnym locie ok. 14.00 wylądowaliśmy na Szpicbergenie. Do hotelu Radisson Blu Polar dowiózł nas shuttle-bus w cenie 100 NOK/os. Okazało się później, że już przy dwóch podróżujących korzystniej jest zamówić taksowkę, która kosztuje ok. 170 NOK.

------

Do Oslo przylecieliśmy późnym wieczorem. Udaliśmy się do leżącego w pobliżu lotniska hotelu Thon Gardermoen, a rano następnego dnia po pysznym i obfitym śniadaniu serwowanym w formie bufetu pojechaliśmy z powrotem na lotnisko, skąd odlecieliśmy samolotem linii SAS do Longyearbyen. 

Lot odbywał się wzdłuż norweskiego wybrzeża i przewidywał międzylądowanie w Tromsø.

W Longyearbyen przywitały nas ciemności nocy polarnej i - ku naszemu zaskoczeniu - dość ciepła temperatura w okolicach 0°C. Po krótkim oczekiwaniu na bagaż w towarzystwie widocznego na zdjęciach misia polarnego pojechaliśmy shuttle-busem do hotelu.

W lobby Radisson Blu Polar Hotel powitał nas kolejny biały miś. Wszystkie pokoje w hotelu wyposażone są w telewizor, biurko, lodówkę, elektryczny czajnik, kawę, herbatę. W TV dostępne jest wiele programów (można było oglądać nawet polską TV Republika). W restauracji "Nansen" serwowane są arktyczne specjały oraz dania kuchni międzynarodowej i napoje. Codziennie rano serwowane jest popularne śniadanie w formie bufetu. Bar "Barentz Gastropub" również zaprasza na napoje i lżejsze posiłki. Personel hotelu może pomóc w zorganizowaniu takich atrakcji jak rejsy, piesze wycieczki i spływy kajakowe. Zimą goście mogą wybrać się na przejażdżkę psim zaprzęgiem lub wycieczkę po lodowcu.

-------

Przed wyruszeniem na spacer po Longyearbyen, kilka słów na temat Szpicbergenu. Jest to największa wyspa Norwegii, położona w archipelagu Svalbard, na Morzu Arktycznym. Ma powierzchnię ok. 39 tys. km², jest górzysta (do 1717 m n.p.m.) i w dużej mierze pokryta lodowcami. Odkryta została w 1596 roku przez holenderskiego żeglarza i podróżnika Willema Barentsa (~1550-1597). Populacja wyspy szacowana jest na ok. 2,5 tys. mieszkańców. Występuje tu rozwinięte rybołówstwo, kiedyś wielorybnictwo. Największe miejscowości to Longyearbyen oraz Barentsburg. Na wyspie znajduje się Polska Stacja Polarna Hornsund. W dawniejszym nazewnictwie nazwa Szpicbergen określała cały archipelag Svalbard, którego największą wyspę nazywano wtedy Szpicbergenem Zachodnim (Vestspitsbergen). Najwyższą władzą prowincji jest gubernator (Sysselmesteren), który zapewniając norweskie zwierzchnictwo posiada władzę administracyjną i sądową. Jest też odpowiedzialny za ochronę środowiska. Stolicą i siedzibą gubernatora jest Longyearbyen. Archipelag jest strefą zdemilitaryzowaną. Prawa innych państw do jego eksploatacji określa Traktat Szpicbergeński z 1920 roku. Umowa ta zagwarantowała prawo do eksploatacji występujących tu kopalin, łowiectwa i prowadzenia badań naukowych państwom-sygnatariuszom. Eksploatację węgla prowadzi Norwegia (Longyearbyen, Sveagruva) i Rosja (Barentsburg). Polska jako kraj, który ratyfikował traktat, ma dokładnie takie same prawa użytkowania, eksploatacji surowców i budowania osiedli, jak Norwegia, a polscy obywatele mają prawo osiedlać się, kupować domy i przebywać bez wizy na czas nieokreślony od 1931 roku, kiedy to Polska podpisała traktat.

W 1194 roku Szpicbergen został ponoć odkryty przez Normanów, a w XV wieku prawdopodobnie także przez Pomorców, rybaków z północnej Rusi, jednak informacje o nowym lądzie nie wykroczyły poza ich kręgi kulturowe. Za oficjalną datę odkrycia wyspy uznaje się 17 czerwca 1596 roku, kiedy do Svalbardu dotarli Holendrzy, m.in.: Willem Barents (~1550-1597), Jan Cornelisz Rijp (~1570-1613) i Jacob van Heemskerck (1567-1607). W latach 1669-1778 wyprawy na Svalbard odbywali holenderscy rybacy, którzy założyli osadę Smeerenburg. Szpicbergen odegrał rolę jako punkt startowy wszystkich ważniejszych wypraw podbiegunowych w XIX i XX wieku. Z niego wyruszył w 1894 roku na wyprawę do Ziemi Franciszka Józefa Anglik Frederick George Jackson (1860-1938), a w roku 1896 balonem sterowym Szwed Salomon August Andrée (1854-1897) na biegun północny. Jeszcze w XIX wieku sądzono, że morze wokół bieguna jest wolne od lodów i roi się od zwierząt. Początek XX wieku przyniósł odkrycie znaczących złóż węgla. Podczas II wojny światowej Norwegia trafiła pod okupację niemiecką. 25 sierpnia 1941 roku marynarka brytyjska z wojskami kanadyjskimi dokonała rajdu na Szpicbergen (operacja "Gauntlet"), podczas którego zniszczono kopalnie i składy węgla, wykorzystywane przez Niemców, oraz ewakuowano w całości mieszkających tam obywateli Norwegii i ZSRR.

Prowincja Svalbard jest zbliżona wielkością do Litwy, zajmuje powierzchnię 61.022 km² i obejmuje następujące wyspy: Szpicbergen (Spitsbergen), Ziemia Północno-Wschodnia (Nordaustlandet), Wyspa Edge’a (Edgeøya), Wyspa Barentsa (Barentsøya), Wyspa Biała (Kvitøya), Ziemia Księcia Karola (Prins Karl Forland), Wyspa Królewska (Kongsøya), Wyspa Niedźwiedzia (Bjørnøya), Wyspa Szwedzka (Svenskøya), Wyspa Wilhelma (Wilhelmøya), Wyspa Nadziei (Hopen), Wyspa Niska (Lågøya), Wyspa Wielka (Storøya), Abeløya i kilkaset mniejszych. Wyspa Królewska, Wyspa Szwedzka i Abeløya wspólnie tworzą Ziemię Króla Karola (Kongs Karl Land). Wszystkie wyspy, poza Wyspą Niedźwiedzią, wchodzą w skład archipelagu Svalbard. Najwyższy szczyt archipelagu to Newtontoppen, mający 1713 m n.p.m. Ok. 60% powierzchni pokrywają lodowce, głównie na zimniejszym wschodzie. Na Svalbardzie występują dni polarne od 20 kwietnia do 26 sierpnia, a noce polarne od 26 października do 15 lutego. W głąb wysp archipelagu, zwłaszcza Szpicbergenu Zachodniego, wcina się wiele fiordów, najdłuższe lub najbardziej znane to: Wijdefjorden (108 km), Isfjorden (107 km), Van Mijenfjorden (83 km), Woodfjorden (64 km), Wahlenbergfjorden (46 km).

Svalbard zamieszkuje ok. 2,5 tys. osób, przede wszystkim Norwegów, Rosjan i Ukraińców, związanych głównie z eksploatacją złóż węgla kamiennego. Przyrost naturalny na wyspie wynosi ok. 0%. W 1990 liczba ludności wynosiła 3544, w 2005 roku - 2400, przy czym Norwegów w roku 1990 było 1125, w 2005 roku - 1645, podczas gdy Rosjan w 1990 roku - 2407, a w 2005 roku - 747. Archipelag jest jednym z najdalej wysuniętych na północ osiedli ludzkich. Ludność stała mieszka jedynie na Szpicbergenie, przeważnie tylko na kilkuletnich kontraktach. Większość ludności wyspy posługuje się językiem norweskim, drugim językiem jest język rosyjski. Język polski używany jest w polskich stacjach badawczych. Od osiedli ludzkich nie wolno oddalać się bez broni z uwagi na obecność niedźwiedzi polarnych. Prawie wszyscy mieszkańcy archipelagu mają broń i samochody. Wyznawane religie to: luteranizm (80%), zielonoświątkowcy (2,7%), islam (1%), katolicyzm (0,9%), Świadkowie Jehowy (0,5%), buddyzm (0,2%). Miejscowa ludność zajmuje się wydobywaniem surowców naturalnych, połowem ryb, badaniami naukowymi i obsługą wyrzutni rakiet pomiarowych. Planowane jest także wydobywanie ropy naftowej. 60% ludności norweskiej zatrudnia państwowa firma wydobywcza Store Norske Spitsbergen Kulkompani A/S. Coraz większe znaczenie zaczyna mieć turystyka. Na Svalbardzie znajdują się biblioteka, szpital, szkoła, mały uniwersytet, który oferuje tylko kierunki uzupełniające dla chemików i biologów w specjalizacji arktycznej, cztery lotniska (w tym jedno międzynarodowe), porty, banki, bankomaty, sklepy, kluby, restauracje, poczta, centrum konferencyjne, kościół luterański, w Barentsburgu znajduje się konsulat rosyjski. Rząd norweski stara się zwiększać liczbę ludności. Podatki na Svalbardzie należą do najniższych na świecie, Norwegia nie ma prawa pobierać podatków, a pobierane podatki przeznaczane są na potrzeby miejscowej ludności. Svalbard ma połączenie lotnicze z Oslo i Tromsø (linie SAS i Norwegian). Z północnej Norwegii pływają także statki pasażerskie.

O samym Longyearbyen opowiem więcej, pokazując zdjęcia ze spacerów po miejscowości.

------

Longyearbyen

Longyearbyen to współczesne serce wyspy. Można znaleźć tu wszystko, co niezbędne w codziennym życiu: supermarket, stację benzynową, restauracje, kawiarnie, kilka hoteli, a nawet browar. O górniczej przeszłości miasta przypomina jedynie ustawiony w centrum miasteczka pomnik górnika, dumnie dzierżącego w ręku kilof. Stolica Svalbardu liczy ponad 1,8 tys. mieszkańców. Jest najdalej na północ wysuniętym miastem na świecie (78°13′N). Położona nieco bardziej na północ osada Ny-Ålesund (78°55′N) jest najdalej na świecie wysuniętą na północ funkcjonującą jednostką osadniczą. W zimie przebywa tu 30 osób, a w lecie 130, w sumie ze stałymi mieszkańcami. Istnieją jednak położone jeszcze dalej na północ stale zamieszkane bazy badawcze w Kanadzie - Alert (82°28'N) i Eureka (80°13'N) - oraz duńska baza wojskowa Nord (81°42'N) na Grenlandii, wykorzystywana latem również jako baza naukowa.

Rosyjscy naukowcy utrzymują, że wyspa Szpicbergen została zasiedlona przez rosyjskich osadników już w XV wieku. W 1596 roku do wyspy dotarł holenderski podróżnik Willem Barents. W miejscu obecnego osiedla w XVI-XVIII wieku istniała osada myśliwska, w której mieszkali łowcy przygód i myśliwi z całej Europy Północnej. Pod koniec XIX wieku odkryto tu bogate złoża surowców mineralnych, a w 1899 roku rozpoczęto wydobycie węgla kamiennego. W 1906 roku osadę Longyearbyen założył John Munroe Longyear (1850-1922), główny właściciel firmy Arctic Coal Company of Boston. Pierwszymi mieszkańcami osady było dwudziestu pięciu pracowników kopalni mieszkających w jednym baraku. Z czasem dołączyły do nich kobiety z dziećmi. W 1917 roku osada liczyła już 141 mieszkańców. W 1916 roku norweska firma Store Norske Spitsbergen Kulkompani odkupiła kopalnię i osadę Longyeara. Norwegowie nazwali osadę Longyearbyen (miasto Longyeara). Znaczny rozwój osady nastąpił po II wojnie światowej, kiedy odbudowano ją po zniszczeniach wojennych. Osadnictwo ludzi niezwiązanych z wydobyciem węgla rozpoczęło się w ostatnim dwudziestoleciu XX wieku.

Siedziba lokalnego samorządu. Dopiero w 1976 roku Longyearbyen przestało być miastem firmowym i stało się normalną częścią norweskiego terytorium. Wtedy rozpoczęto budować szkoły i przedszkola oraz szpital, a miasteczko zaczęło funkcjonować w ogólnym obiegu informacji i przestało być miejscem wyizolowanym od świata. Prawdziwy przełom nastąpił w momencie wybudowania lotniska cywilnego - oczywiście jest to najdalej na północ wysunięte lotnisko międzynarodowe na świecie. Do 1974 roku Longyearbyen było odcinane od świata w czasie zimy. Można się tam było dostać tylko statkiem, co było niemożliwe gdy wejście do portu zamarzało. Moment wybudowania lotniska, które umożliwiło regularne dostawy żywności i wszelkich innych produktów potrzebnych człowiekowi do życia, uznaje się za najważniejszy we współczesnej historii miasta.

W Longyearbyen są trzy hotele, w tym jeden czterogwiazdowy i jeden trzygwiazdowy, są także trzy domy turysty i camping. Najwięcej turystów przybywa tu w lecie. Głównymi środkami transportu są statki w lecie i skutery śnieżne w zimie, ponadto śmigłowce, samoloty (między Longyearbyen Ny Ålesundem i Sveą), a także samochody w obrębie osiedli (Longyearbyen, Barentsburg, Ny Ålesund, Svea). Norweska osada Longyearbyen oddalona jest o ok. 55 km od rosyjskiego Barentsburga, planowana jest budowa drogi łączącej obie osady. Wokół Longyearbyen, który jest głównym ośrodkiem życia, gospodarki i kultury archipelagu, istnieje sieć dróg mająca ok. 40 km. Polska stacja badawcza Hornsund oddalona jest w linii prostej o ok. 100 km od Longyearbyen. Działa tu telewizja Longyearbyen TV i ukazuje się gazeta Svalbardposten, która jest najdalej na północ ukazującą się gazetą. Dostępny jest także Internet. W Longyearbyen od 2004 roku corocznie pod koniec października odbywa się kilkudniowy festiwal muzyczny Dark Season Blues Spitsbergen. W mieście działają także dwie galerie sztuki (Svalbard i Nordover) i nowoczesne kino.

Niedźwiedzie polarne i liczba 78°, określająca przybliżoną szerokość geograficzną Longyearbyen są często obecne jako element zdobiący automaty, witryny sklepowe i inne obiekty.

Ze względu na położenie miasta obowiązują w nim specyficzne prawa. Niektóre z nich to zakaz posiadania kotów (stanowią one zagrożenie dla delikatnej populacji ptaków mieszkających na archipelagu) i obowiązek noszenia ze sobą broni w celu ochrony przed niedźwiedziami polarnymi. W Longyearbyen są dwie wypożyczalnie broni, które za opłatą udostępniają niezbędne wyposażenie. Z bronią nie można jednak wchodzić do pomieszczeń publicznych, urzędów, kawiarni, barów i restauracji. Oprócz tego w mieście obowiązuje zakaz pochówków zmarłych z powodu wiecznej zmarzliny znajdującej się na tamtym terenie, która uniemożliwia rozkładanie się zwłok. Decyzja o zakazie zapadła w 1950 roku, kiedy odkryto, że ciała osób zmarłych z powodu epidemii grypy w 1918 roku nie zaczęły się rozkładać, stąd obawy, że dalej mogą zawierać żywy szczep wirusa. Jest zwyczajem, aby ściągać buty, gdy wchodzi się do środka. W mieście i jego okolicach albo wala się śnieg, albo błoto (dawniej był jeszcze pył węglowy). Buty, który z reguły się tu nosi to masywne buty trekkingowe. Dlatego też przy wejściu do większości przybytków, znajduje się miejsce, gdzie należy pozostawić obuwie. Często miejsca te zapewniają kapcie. Dotyczy to kościoła, muzeów, informacji turystycznej, urzędów, domów prywatnych a nawet niektórych hoteli.

Około południa jest ciut widniej, ale tylko ciut...

Średnia płaca na archipelagu to ponad 20.000 NOK na miesiąc, czyli ponad 8.000 PLN. Bardzo dużo osób zarabia tutaj jeszcze więcej. Sporo też wydają, ponieważ Svalbard jest dużo droższym miejscem niż wystarczająco już droga Norwegia. Najdroższe są owoce i warzywa. Co ważne, podatek dochodowy na Svalbardzie wynosi tylko 15%, podczas gdy w Norwegii wynosi on 40%. Sporo pieniędzy zostaje więc w kieszeniach pracujących tutaj ludzi. Svalbard ma status strefy wolnocłowej. Dlatego też tanie są tutaj papierosy i alkohole. Papierosy są 2 razy tańsze niż w Polsce i jakieś 10 razy tańsze niż z Norwegii. Dlatego też w zasadzie każdy Norweg w dzień przed wylotem idzie do supermarketu i kupuje całe siaty papierosów i mocnych trunków. Jeśli chodzi o alkohol, mieszkańcy Longyearbyen mają reglamentowane ilości, które mogą zakupić co miesiąc. Jeśli chodzi o przyjezdnych, gdy kupuje się mocny alkohol, należy okazać bilet powrotny. O dziwo, regulacjom tym nie podlega wino, które można sobie kupować do woli. Zaopatrzenie sklepów w artykuły spożywcze - jak widać powyżej.

Słońce nie wschodzi tutaj przez ponad 4 miesiące. I na odwrót – nie zachodzi w ogóle przez podobną ilość miesięcy. Noce polarne to chyba najtrudniejsza rzecz do zniesienia w tych arktycznych warunkach. Słońce po raz ostatni zachodzi 25 października, aby ponownie powrócić dopiero 8 marca. "Soltefstuka" to święto, kiedy mieszkańcy gromadzą się przy schodach starego szpitala, aby dokładnie o 12:15 przywitać pierwsze promienie słoneczne po kilku miesięcach ich braku. Noc polarna to niezwykle trudny czas dla każdego człowieka. Wielu popada w senność i depresję, wielu po prostu przestaje działać normalny zegar biologiczny.

------

Tuż obok miejscowego uniwersytetu znajduje się Muzeum Svalbardu. Jest to intrygujące miejsce, które opowiada historię archipelagu od czasów jego odkrycia aż po współczesność. To nie tylko skarbnica wiedzy o historii wydobycia węgla, roli regionu w II wojnie światowej oraz jego bogatej flory i fauny, ale także edukacyjne centrum, które przybliża życie w jednym z najbardziej ekstremalnych środowisk na Ziemi. Ekspozycje muzealne obejmują szeroki zakres tematów, od geologii, przez okres polowań na wieloryby, po historię badań polarnych i eksploracji. Znajdują się tam także interaktywne wystawy dotyczące dzikiej przyrody Svalbardu, w tym informacje o jego niezwykłych mieszkańcach, takich jak niedźwiedzie polarne, morsy i renifery, oraz o unikalnych zjawiskach naturalnych, jak zorza polarna. Niestety, w czasie naszego pobytu w Longyearbyen muzeum było okresowo zamknięte, a jego ponowne otwarcie planowano dwa dni po naszym wyjeździe.

------

Udało się nam natomiast zwiedzić drugie z tutejszych muzeów - North Pole Expedition Museum, poświęcone historycznym ekspedycjom na biegun północny. Zlokalizowane w sercu Longyearbyen, muzeum obrazuje determinację i pionierski duch eksploratorów polarnych, którzy odważyli się dotrzeć do najbardziej odległych zakątków Arktyki. Ekspozycje muzealne składają się z oryginalnych artefaktów, fotografii, dokumentów i map, które szczegółowo opisują liczne próby zdobycia bieguna północnego, począwszy od pierwszych wypraw w XIX wieku, poprzez słynne loty balonem i statkami powietrznymi, aż do współczesnych ekspedycji. Odwiedzający mogą zanurzyć się w opowieściach o słynnych badaczach takich jak Roald Amundsen (1872-1928), Robert Peary (1856-1920), czy Fridtjof Nansen (1861-1930). Muzeum kładzie duży nacisk na edukacyjny aspekt eksploracji polarnych, podkreślając znaczenie tych wypraw dla nauki i zrozumienia naszej planety. Jest to miejsce, które inspiruje i edukuje, oferując głęboki wgląd w historię eksploracji polarnych oraz ich wpływ na naszą współczesną percepcję i ochronę środowiska polarnego.

Łódź amerykańskiego badacza Waltera E. Wellmana (1858-1934). W 1894 Wellman poprowadził wyprawę polarną. Wyczarterował norweski parowiec "Ragnvald Jarl" z Ålesund i zebrał zespół 14 członków ekspedycji, głównie z USA i Norwegii. Po łatwym przejściu na północ od Svalbardu statek dotarł do paku lodowego w Waldenøya. Wyprawa na saniach i aluminiowych łodziach udała się do Martensøya, skąd zamierzała kontynuować podróż do bieguna, gdy "Ragnwald Jarl" leżący w Waldenøya został przebity przez lód i zatonął. Wellman porzucił swoje polarne ambicje i zamiast tego zbadał północno-wschodnią część Svalbardu, docierając do 81° szerokości geograficznej północnej. Następnie grupa eksploracyjna i załoga statku wycofały się do Lågøya, gdzie zostały odnalezione przez norweski statek do polowań na foki "Berntine". 

Informacja prasowa o zdobyciu bieguna południowego przez Roalda Amundsena.

Zdjęcie zrobione po katastrofie balonu "Örnen" ("Orzeł") szwedzkiej ekspedycji Salomona Augusta Andréego (1856-1897). Oprócz Andréego w skład załogi wszedł także inżynier Knut Frænkel (1870-1897) i Nils Strindberg (1872-1897); członkiem rezerwowym był Vilhelm Swedenborg (1869–1943). Początkowo balon przemieszczał się bardzo szybko, lecz po dwóch dniach, na szerokości 83°N wskutek mrozu i oblodzenia, został zepchnięty na pak lodowy, a załoga zdecydowała się na lądowanie. Wylądowano ok. 500 km od Danskøya i ok. 700 km od bieguna. Członkowie wyprawy wyruszyli w marsz na południe, odżywiając się mięsem niedźwiedzi polarnych. Dotarli w okolice Wyspy Białej, lecz kra na której się znajdowali rozpadła się. Rozbitkom udało się dotrzeć na ląd, gdzie założyli obóz, jednak żaden z nich nie przeżył. Przyczyny śmierci upatrywano początkowo we włośnicy, której mogli nabawić się przez jedzenie surowego mięsa niedźwiedziego. Później sugerowano również zatrucie jadem kiełbasianym, zatrucie dwutlenkiem węgla w namiocie i samobójstwa. Wnikliwą analizę możliwych przyczyn śmierci przeprowadziła w 2013 roku także szwedzka lekarka Bea Uusma, która doszła do wniosku, że Strindberg zmarł najprawdopodobniej wskutek ran odniesionych po ataku niedźwiedzia polarnego; Frænkel próbował go ratować, lecz sam został ranny i zmarł; przyczyny śmierci Andréego nie da się jednoznacznie określić.

Robert Edwin Peary (1856-1920) - amerykański podróżnik i odkrywca; najprawdopodobniej był pierwszą osobą, która dotarła do geograficznego bieguna północnego. Peary wyruszył z Nowego Jorku na biegun wraz z 23 podróżnikami na pokładzie okrętu "Roosevelt" 6 lipca 1908 roku i przezimował w pobliżu przylądka Sheridan na wyspie Ellesmere’a. Wyruszył stamtąd na biegun 1 marca 1909 roku. Ostatnia z ekip pomocniczych zawróciła 1 kwietnia z szerokości geograficznej 87°47' N. W ostatni etap podróży Peary zabrał ze sobą tylko pięć osób, byli to: Matthew Henson, Ootah, Egingwah, Seeglo oraz Ookeah. W swoim pamiętniku (w rzeczywistości pisanym dużo później, kiedy przygotowywał do druku książkę o swojej podróży), pod datą 7 kwietnia napisał "Obóz Jesup - nareszcie na biegunie! Moje marzenie i ambicja od 23 lat wreszcie spełnione." Za swoje osiągnięcie Peary otrzymał awans na stopień kontradmirała, a kongres amerykański podziękował mu specjalnym aktem 30 marca 1911 roku. Został też uhonorowany przez wiele amerykańskich i europejskich stowarzyszeń naukowych. Sukces amerykańskiego odkrywcy kwestionowano od samego początku. Tuż po powrocie z wyprawy Peary dowiedział się, że inny odkrywca, Frederick Albert Cook (1865-1940), także twierdził, że dotarł na biegun już w poprzednim roku - jego rzekomy sukces został jednak szybko zakwestionowany z powodu braku jakichkolwiek dowodów i dokumentacji udowadniającej jego wyczyn. Peary był osobą bardziej wiarygodną, niemniej większość zarzutów postawionych Cookowi stawiano także Peary'emu. Kwestionowano przede wszystkim prędkość, z jaką Peary doszedł na biegun - zajęło mu to zaledwie 37 dni. W 1989 roku eksperci doszli do wniosku, że dotarł on jedynie w okolice bieguna. Niektóre źródła sugerują, że Peary mógł chybić celu nawet o około 50-100 kilometrów (30-60 mil). W 2005 roku brytyjski podróżnik Tom Avery, używając ekwipunku będącego kopią tego, który był używany przez Peary'ego i podążając dokładnie tą samą trasą co on, dotarł na biegun w ciągu 36 dni, 22 godzin i 11 minut, co jego zdaniem jednoznacznie dowodzi, że Peary był w stanie dotrzeć na biegun i zapewne na nim był.

Umberto Nobile (1885-1978) - włoski pilot i konstruktor sterowców, generał i polarnik. Był pilotem sterowca własnej konstrukcji "Norge" podczas pionierskiego lotu transpolarnego Amundsena-Ellswortha-Nobilego w 1926 roku. W 1927 roku uzyskał zgodę Mussoliniego na przeprowadzenie własnej wyprawy sterowcem. Załoga liczyła 18 osób, w tym 4 uczestników lotu "Norge" oraz 3 naukowców - w wyprawie uczestniczyli włoski fizyk Aldo Pontremoli (1896-1928), szwedzki meteorolog Finn Malmgren (1895-1928) i czeski fizyk František Běhounek (1898-1973). 23 maja 1928 roku "Italia" wyruszyła na biegun północny z 16 członkami załogi na pokładzie. Krótko po północy dotarła nad biegun, lecz silny wiatr uniemożliwił lądowanie i prowadzenie badań. Po zrzuceniu flagi Włoch i krzyża podarowanego przez papieża wyprawa zawróciła do Svalbardu. By uniknąć gęstej mgły, sterowiec leciał nisko, pod silny wiatr, co spowolniło lot. Na metalowych częściach zaczął osadzać się lód, który kruszył się, a fruwające odłamki zagrażały zbiornikom wodorowym. Po tym jak doszło do blokady koła windy, sterowiec, lecący na wysokości 250 m nad ziemią, nagle zanurkował i pomimo szybkiej reakcji Nobilego, który nakazał natychmiastowe wyłączenie silników, statek uderzył w lód. Gondola uległa rozbiciu i 10 członków załogi, w tym Nobile, wraz ze sprzętem i prowiantem wypadło na zewnątrz. Sterowiec stał się lżejszy i uniósł się w górę z pozostałymi sześcioma członkami załogi na pokładzie - ich dalsze losy nie są znane. Jeden z rozbitków poniósł śmierć na miejscu, inny złamał nogę, a sam Nobile doznał złamania ręki i nogi. Ekwipunek, który wypadł ze sterowca, zawierał 4-osobowy namiot, śpiwór, 70 kg jedzenia i nadajnik radiowy. Początkowo mimo sygnału SOS nadawanego co dwie godziny, nikt go nie odebrał i 3 członków załogi wyprawiło się 30 maja po pomoc drogą lądową. 6 czerwca rozbitkom udało się nawiązać kontakt ze statkiem włoskim, jednak Włochy odmówiły ratunku. Akcje ratunkowe zorganizowały natomiast Finlandia, Francja, Norwegia, Szwecja i ZSRR, oraz mieszkańcy Mediolanu. W poszukiwaniach wzięło udział 1500 osób, 18 statków i 22 samoloty. Na ratunek pospieszył również Roald Amundsen. Za pośrednictwem norweskiego biznesmena rząd francuski dostarczył mu łódź powietrzną Latham 47, którą pilotował Leif Dietrichson. Wyprawa ratunkowa Amundsena ruszyła z Tromsø 18 czerwca 1928 roku, lecz trzy godziny po starcie utracono z nią kontakt radiowy. Uważa się, że samolot rozbił się u wybrzeży Wyspy Niedźwiedziej, choć nikogo nigdy nie odnaleziono. Koczująca na lodzie załoga "Italii" została wkrótce dostrzeżona przez samolot włoski, a wkrótce obok obozu wylądował szwedzki pilot, który zabrał Nobilego i jego psa. Pilot wrócił po resztę załogi, lecz samolot rozbił się przy lądowaniu. Rozbitkowie zostali ostatecznie uratowani przez radziecki lodołamacz "Krasin" (na zdjęciu powyżej).

------

W Longyearbyen dostępny jest też pełnowymiarowy basen z wodą o temperaturze +30°C. Wstęp kosztuje 115 NOK.

------

Kościół w Longyearbyen, znany jako Svalbard Kirke, jest wyjątkowym miejscem nie tylko ze względu na swoje położenie, ale także funkcję - stanowi bowiem centrum życia społeczności lokalnej. Ten prosty, lecz urokliwy budynek jest najbardziej na północ wysuniętą świątynią na świecie. Jego historia sięga 1921 roku, kiedy rozpoczęto budowę kościoła protestanckiego pod wezwaniem Naszego Zbawiciela. Świątynia została jednak zniszczona podczas II wojny światowej. Dopiero kilkanaście lat później, a dokładnie w roku 1956 położono kamień węgielny pod nowy budynek sakralny. Budowę rozpoczęto w 1957, a konsekracja nastąpiła 24 sierpnia 1958 roku. Kościół w swojej obecnej strukturze jest otwarty dla wszystkich, niezależnie od wyznania. Pełni również wiele funkcji: od regularnych nabożeństw, przez koncerty i inne wydarzenia kulturalne, aż po przyjazną przestrzeń spotkań dla osób z całego archipelagu. Świątynia, która jest otwarta 7 dni w tygodniu przez całą dobę, służy mieszkańcom Barentsburga, Svea, Ny-Ålesund, Hopen, czy Bjørnøya. Od 2019 roku pastorką Svalbard Kirke jest Siv Limstrand. Powyższe zdjęcie kościoła pozyskałem z internetu.

------

c.d.n.