USA po raz czwarty

Madison (Wisconsin)

Madison, w którym spędziliśmy większą część naszego pobytu w USA, jest stolicą hrabstwa Dane oraz stanu Wisconsin. Według spisu powszechnego z 2020 roku populacja miasta wynosiła 269 840, co czyni go drugim co do wielkości miastem w Wisconsin pod względem liczby ludności, po Milwaukee. Nazwa Madison pochodzi od amerykańskiego ojca założyciela i prezydenta Jamesa Madisona (1751-1836). Miasto położone jest na przesmyku i terenach otaczających pięć jezior - Mendota, Monona, Wingra, Kegonsa i Waubesa. Jest siedzibą Uniwersytetu Wisconsin-Madison, Posiada rozległą sieć parków i tras rowerowych. Ma najwięcej parków i placów zabaw na mieszkańca ze 100 największych miast w USA.

Okolice Madison były zamieszkiwane przez ludzi już ok. 12.000 lat przed przybyciem Europejczyków. Współczesne początki Madison sięgają 1829 roku, kiedy były sędzia federalny James Duane Doty (1799-1865) nabył ponad tysiąc akrów terenów bagiennych i leśnych na przesmyku między jeziorami Mendota i Monona, z zamiarem zbudowania miasta. Kiedy w 1836 roku utworzone zostało Terytorium Wisconsin, legislatura terytorialna zebrała się w miejscowości Belmont w celu wybrania stałej lokalizacji dla stolicy terytorium. Doty intensywnie lobbował za Madison jako nową stolicą. Chociaż miasto istniało wówczas tylko na papierze, terytorialne zgromadzenie ustawodawcze zagłosowało 28 listopada 1836 roku za Madison jako stolicą, głównie ze względu na położenie w połowie drogi między nowymi i rozwijającymi się miastami wokół Milwaukee na wschodzie a od dawna ugruntowanym strategicznym posterunkiem Prairie du Chien na zachodzie oraz między gęsto zaludnionymi regionami wydobycia ołowiu na południowym zachodzie a najstarszym miastem Wisconsin, Green Bay, na północnym wschodzie. Kamień węgielny pod budowę stolicy Wisconsin położono w 1837 roku, Miejscowość Madison została zarejestrowana jako wieś w 1846 roku, Kiedy Wisconsin stało się stanem w 1848 roku, Madison pozostało stolicą, a w następnym roku stało się siedzibą Uniwersytetu Wisconsin. Madison zostało zarejestrowane jako miasto w 1856 roku, Podczas wojny secesyjnej Madison służyło jako centrum armii Unii w Wisconsin. Stolica w obecnym kształcie została zbudowana w latach 1906-1917.

Widoczny na poniższych zdjęciach Kapitol stanu Wisconsin mieści obie izby parlamentu stanowego wraz z Sądem Najwyższym stanu Wisconsin i Urzędem Gubernatora. Ukończony w 1917 roku budynek jest piątym budynkiem pełniącym funkcję stolicy stanu Wisconsin od czasu zwołania pierwszej legislatury terytorialnej w 1836 roku i trzecim budynkiem od czasu powstania stanu Wisconsin w 1848 roku. Kapitol jest najwyższym budynkiem w Madison. Znajduje się on na południowo-zachodnim krańcu Przesmyku Madison. Uliczki otaczające budynek tworzą Plac Kapitoliński (Capitol Square), na którym znajduje się wiele restauracji i sklepów. Poprzedni budynek Kapitolu stanowego został wzniesiony w latach 1857-1869, a jego postać zainspirowana była architekturą Kapitolu USA w Waszyngtonie. W 1904 roku budynek ten został w znacznym stopniu zniszczony przez pożar. Budowa obecnego Kapitolu rozpoczęła się pod koniec 1906 roku i została ukończona w 1917 roku. Architektem był George Browne Post (1837-1913) z Nowego Jorku. Kapitol ma 284 stopy i 5 cali wysokości od parteru do szczytu posągu na kopule, symbolizującego stan Wisconsin. Postać na kopule została wyrzeźbiona w 1920 roku przez Daniela Chestera Frencha (1850-1931) z Nowego Jorku. Wykonana jest z brązu, pokrytego płatkami złota. Ma 15 stóp i 5 cali wysokości i waży trzy tony. Rzeźba ta, często nazywana "Złotą Damą", przedstawia alegoryczną postać przypominającą Atenę, ubraną w grecki strój i hełm zwieńczony borsukiem, symbolem stanu Wisconsin. W lewej ręce trzyma kulę ziemską z orłem siedzącym na szczycie. Na piersi ma dużą literę W, oznaczającą Wisconsin. Na suficie Kapitolu, widocznym z wnętrza budynku, znajduje się mural "Zasoby Wisconsin" (Resources of Wisconsin) autorstwa Edwina Howlanda Blashfielda (1848-1936). Ze względu na kopulasty kształt stropu mural był malowany w kawałkach i układany podobnie jak puzzle. Przedstawia kobietę siedzącą na tronie z chmur, będącą alegorią Wisconsin, otoczoną innymi kobietami owiniętymi w dużą amerykańską flagę, które sięgają po towary takie jak tytoń, ołów i owoce. Kapitol został zbudowany z 43 rodzajów kamienia, pochodzącego z sześciu krajów i ośmiu stanów. Zewnętrzny kamień to biały granit Bethel z Vermont, a zewnętrzna kopuła jest największą granitową kopułą na świecie. Podłogi korytarza, ściany i kolumny wykonane są z marmuru ze stanów Tennessee, Missouri, Vermont, Georgia, Nowy Jork i Maryland, granit pochodzi ze stanów Wisconsin i Minnesota, zaś piaskowiec ze stanów Minnesota i Illinois. Reprezentowany jest również marmur z Francji, Włoch, Grecji, Algierii i Niemiec oraz sjenit z Norwegii. Każde z czterech skrzydeł budynku jest zwieńczone frontonem ozdobionym rzeźbami, których autorami są Karl Theodore Francis Bitter (1867-1915), Adolph Alexander Weinman (1870-1952) i Attilio Piccirilli (1866-1945). Budynek został uznany za Narodowy Zabytek Historyczny (National Historic Landmark) w 2001 roku. Prawo stanowe z 1990 roku zabrania, aby jakikolwiek budynek w promieniu jednej mili od Kapitolu był wyższy niż podstawa kolumn otaczających i podtrzymujących kopułę. W latach 1988-2002 przeprowadzono renowację i restaurację budynku. Celem projektu było przekształcenie Kapitolu w nowocześnie funkcjonujący budynek, przy jednoczesnym przywróceniu i zachowaniu jego pierwotnego wyglądu z 1917 roku, gdyż przebudowy z lat 60. i 70. XX wieku wprowadziły elementy odbiegające od jego oryginalnej architektury.

Z platformy widokowej u podstawy kopuły Kapitolu roztaczają się ładne widoki na miasto.

Rzeźba "Naprzód" ("Forward") stojąca na placu przed Kapitolem, której autorem jest Jean Pond Miner Coburn (1866-1967).

Grace Episcopal Church to kościół w stylu neogotyckim, zbudowany w latach 1855-1858 na Capitol Square w Madison przez najstarszą kongregację Kościoła Episkopalnego w mieście. Świątynia została zaprojektowana przez architekta Jamesa O. Douglasa (1823-?) z Milwaukee. Jej ściany obłożono blokami kremowego piaskowca. Główne wejście prowadzi przez dużą kwadratową narożną wieżę z narożnymi przyporami, wznoszącą się trzystopniowo ku ośmiobocznej drewnianej iglicy zwieńczonej krzyżem. W 1868 roku ukończono piwnicę. Iglica została dodana do wieży w 1870 roku. Ponieważ trudno było ogrzać budynek kościoła ze względu na wysoki sufit, dlatego w 1885 roku wstawiono niższy strop z kratownicami, zaprojektowany przez Davida Richarda Jonesa (1832-1915) z Chicago. W następnych latach dodawano witraże. W 1976 roku budynek został wpisany do Krajowego Rejestru Miejsc Historycznych (National Register of Historic Places).

W centrum Madison przy State Street i w jej okolicach. Przy ulicy tej mieści się wiele sklepów, butików i kawiarni, a także teatr New Orpheum, organizujący koncerty i spektakle muzyczne.

Dużą część Madison zajmuje bardzo rozległy kampus Uniwersytetu Wisconsin-Madison, a obecność studentów jest w mieście silnie zaznaczona. Po terenach kampusu oraz osiedli uniwersyteckich kursują bezpłatne (nie tylko dla studentów) autobusy. Na zdjęciach poniżej widoczny jest Plac Library Mall, przy którym mieści się wiele instytucji uniwersyteckich. Na drugim zdjęciu po lewej stronie widoczny jest budynek Stanowego Towarzystwa Historycznego (State Historical Society), oddany do użytku w 1900 roku. Architekci z firmy Ferry & Clas z Milwaukee, zaprojektowali budynek w stylu neoklasycystycznym, z szerokim jońskim portykiem z kolumnadą i zewnętrzną stroną z piaskowca Bedford. Wewnątrz znajdują się podłogi z mozaiki, marmurowe schody i duża czytelnia. Do 1952 roku mieściła się tu też biblioteka uniwersytecka, która przeniosła się do nowej siediby, tzw. Memorial Library, po drugiej stronie placu, zaś Towarzystwo Historyczne objęło cały budynek. Po prawej stronie i na kolejnych zdjęciach widoczny jest budynek Memorial Union, pełniący rolę "salonu kampusu". Został on otwarty w 1928 roku. Arthur Peabody (1858-1942) zaprojektował czteropiętrową kostrukcję w styluę włoskiego renesansu ze ścianami z piaskowca Bedford i dachem z zielonej dachówki. Wnętrze zaprojektowali Leon-Rene Pescheret (1892-1971) i jego żona Grace Wallar Pescheret (1884-1950). Niemiecki imigrant Eugene Hausler namalował malowidła ścienne w Rathskeller i Stiftskeller. Córka Peabody'ego, Charlotte, zaprojektowała taras z widokiem na jezioro Mendota. Skrzydło Wisconsin Union Theatre zostało dodane w 1938 roku, zaprojektowane przez Michaela Mereditha Hare'a (1909-1968) i Paula Philippa Creta (1876-1945).

Przy Library Mall znaduje się też katolicki kościół p.w. św Pawła, zbudowany w latach 2015-2017. Zastąpił on poprzednią świątynię, znajdującą się w tym samym miejscu. Został konsekrowany przez biskupa diecezji Madison, Roberta Charlesa Morlino (1946-2018), 12 listopada 2017 roku. Kościól jest znany także jako Studenckie Centrum Katolickie św. Pawła. Ziarno, które miało stać się Katolickim Centrum Studenckim św. Pawła, zaczęło kiełkować w latach osiemdziesiątych XIX wieku, kiedy katoliccy studenci i inni katolicy na Uniwersytecie Wisconsin-Madison zaczęli regularnie spotykać się w domach. W pierwszej dekadzie XX wieku znaleźli kapłańskiego sprzymierzeńca w osobie ks. Henry'ego Hengella, pierwszego proboszcza parafii p.w. św. Pawła w latach 1906-1936. To on i grupa zaangażowanych studentów uzyskali pozwolenie na założenie Uniwersyteckiego Katolickiego Centrum św. Pawła i nadzorowali ukończenie pierwszej kaplicy w tym miejscu w 1909 roku. Przez lata świątynia prosperowała jako centrum religijne i społeczne dla wielu rzymskokatolickich studentów. Pod rządami księdza Alvina Kutchery w latach 1936-1960 udało się nawiązać kontakt z wieloma katolikami z kampusu. Lata sześćdziesiąte przyniosły zmiany II Soboru Watykańskiego. Pod przewodnictwem charyzmatycznego proboszcza ks. Henry'ego McMurrougha w latach 1967-1975 ukończono budowę nowego kościoła. Większy kościół, był odpowiedzią na znacznie zwiększoną frekwencję w kościele św. Pawła w latach sześćdziesiątych. Coraz częściej kościół św. Pawła był kościołem wspólnotowym wypełnionym nie tylko studentami, a w jego działalność angażowała się coraz bardziej aktywna grupa świeckich. W latach 60. i 70. XX wieku ważny był też wpływ wojny w Wietnamie i walk o prawa obywatelskie, które doprowadziły do ​​zamieszek i obecności Gwardii Narodowej na kampusie. Ruchy te ogarnęły wielu studentów i Centrum św. Pawła stało się domem dla działaczy społecznych i dysydentów politycznych o różnych odcieniach. W latach siedemdziesiątych Centrum zatrudniło także kobietę-kapelana (diakonissę), z których pierwszą była Jane Redmont. W tych latach i w latach 80. Centrum św. Pawła było miejscem, w którym wiele katolickich feministek czuło się jak w domu. W latach 90. pod presją biskupa Madison, studentów i innych osób z parafii św. Pawła, kościół coraz bardziej zmierzał w kierunku swojej podstawowej misji. Ks. Steve Kortendick (proboszcz w latach 1996-2002) wprowadził innowacje, a następca ks. Kortendicka zdecydowanie przywrócił kościołowi św. Pawła charakter kościoła studenckiego, co wzmocniło jego popularność wśród studentów. Pojawiła się zarazem rosnące zapotrzebowanie na budynek, który przemawiałby do dzisiejszej populacji studentów i ducha Nowej Ewangelizacji. Pod przewodnictwem obecnego proboszcza, ks. Erica Nielsena, zbudowano nowe Centrum Studenckie i kościół, zastępując budynek z 1968 roku i zapewniając znacznie więcej miejsca dla rozwoju dzisiejszego duszpasterstwa studenckiego.

Obok katolickiego kościoła p.w. św. Pawła mieści się tzw. Pres House - studenckie centrum Kościoła Prezbiteriańskiego na kampusie Uniwersytetu Wisconsin-Madison.

Grupa muzułmańskich studentów na kampusie Uniwersytetu Wisconsin-Madison, zapraszająca na spotkania poświęcone islamowi.

Budynek University of Wisconsin-Madison Armory and Gymnasium, zwany także "Red Gym". Pierwotnie, od 1894 roku, był używany jako połączenie sali sportowej i zbrojowni. Zaprojektowany w stylu neoromańskim, przypomina zamek z czerwonej cegły. Wznosi się nad brzegiem jeziora Mendota, w pobliżu placu Library Mall i sąsiaduje z Memorial Union. Architekci, Conover i Porter, zaprojektowali go z myślą o dwóch celach: zbrojowni i sali gimnastycznej. Plany zostały zmodyfikowane, gdy nowy rektor uniwersytetu, Charles Kendall Adams (1835-1902), nalegał, by drugie piętro było w stanie pomieścić duże zgromadzenia. Budowę rozpoczęto jesienią 1892 roku, a zakończono we wrześniu 1894 roku. Obecnie w budynku mieszczą się biura i centra związane z obsługą studentów. W 1993 roku budynek został uznany za Narodowy Zabytek Historyczny (National Historic Landmark).

Gmach Naukowy (Science Hall) wzniesiony został w latach 1885-1888 po zniszczeniu pierwszego budynku przez pożar w 1884 roku. Podobnie jak poprzedni, również i ten budynek został zaprojektowany przez architekta z Milwaukee Henry'ego C. Kocha (1841-1910), ale tym razem w stylu neoromańskim. Budynek jest symetryczny z masywną 5-piętrową wieżą pośrodku głównego wejścia. Prace budowlane prowadzono pod kierownictwem Allana Conovera, jednego z profesorów inżynierii lądowej na Uniwersytecie. Profesor Conover zmienił projekt, aby zmniejszyć ryzyko kolejnego pożaru, zastępując "wolno palącą się" drewnianą konstrukcję Kocha i ściany nośne stalowym szkieletem i pustakami ceramicznymi. Od 1888 roku gmach mieści wydziały inżynierii, fizyki, geologii, mineralogii i nauk biologicznych. W Science Hall pracował wybitny geolog Charles Richard Van Hise (1857-1918) - pierwszy naukowiec amerykański, który w badaniach skał krystalicznych zastosował litologię mikroskopową. Był on także wczesnym orędownikiem ochrony zasobów naturalnych. W budynku pracowali też inni wybitni naukowcy, ale w szczególności ze względu na prace Van Hise'a w dziedzinie geologii, w 1994 roku Science Hall został uznany za Narodowy Zabytek Historyczny (National Historic Landmark).

Gmach Muzyczny (Music Hall) został wzniesiony w 1879 roku w stylu neogotyckim wg projektu Davida Richarda Jonesa (1832-1915). Architektura budynku przypomina kościół, jednakże pozbawiona jest chrześcijańskiej ikonografii. Budynek początkowo nosił nazwę Sali Zgromadzeń (Assembly Hall) i był wykorzystywany do wykładów, wystawiania sztuk teatralnych, recitali, oper i koncertów. Później zmieniono jego nazwę na Salę Biblioteczną (Library Hall). Dobra akustyka i przyjemne otoczenie sali sprawiły, że była ona idealna do częstych debat towarzystw literackich i wykładów, a gdy wydział muzyczny przeniósł się do Library Hall, jej nazwę ostatecznie zmieniono na Music Hall. W 1969 roku większość wydzialu muzycznego wyprowadziła się, ale wydział operowy pozostał i wystawiał spektakle operowe w auli.

Bascom Hill stanowi historyczne centrum kampusu Uniwersytetu Wisconsin-Madison. W latach 1837-1846 znajdował tu się cmentarz, przeniesiony następnie na inne miejsce. Wzgórze nosi imię Johna Bascoma (1827-1911), byłego rektora Uniwersytetu Wisconsin. Wzgórze wieńczy widoczny na zdjęciach Bascom Hall, główny budynek administracyjny kampusu, wzniesiony w latach 1857-1859. W pobliżu głównego wejścia do Bascom Hall znajduje się pomnik prezydenta Abrahama Lincolna (1809-1865). Pierwszy budynek uniwersytecki, North Hall, został zbudowany został na Bascom Hill w 1851 roku i nadal jest używany przez Wydział Nauk Politycznych. Drugi budynek, South Hall, został zbudowany w 1855 roku i jest obecnie używany przez administrację University of Wisconsin College of Letters and Science. Ogólna koncepcja zabudowy wzgórza została zaprojektowana przez architekta z Milwaukee Johna Francisa Rague'a (1799-1877) w 1850 roku. Budynek Bascom Hall został zaprojektowany przez architekta z Indianapolis Williama Tinsleya (1804-1885) w stylu włoskiego neorenesansu i i początkowo wyglądał inaczej niż obecnie - był mniejszy, z centrum zwieńczonym wysoką kopułą i półkolistą kolumnadą zwróconą w stronę Kapitolu stanowego. Był pierwszym budynkiem uniwersyteckim w całości przeznaczonym na zajęcia dydaktyczne. W 1894 roku oryginalny półokrągły portyk zastąpiono obecnym portykiem, a kopułę powiększono. W celu rozbudowy budynku dodano skrzydła w 1899, 1907 i 1926 roku. Pomnik Lincolna - kopia pomnika autorstwa Adolpha Alexandra Weinmana (1870-1952), stojącego w Hodgenville w stanie Kentucky - został ustawiony przez budynkiem w 1909 roku. W 1920 roku nazwa budynku została zmieniona na Bascom Hall na cześć byłego rektora Uniwerytetu Wisconsin.

Na kampusie Uniwersytetu Wisconsin-Madison.

Teatr Uniwersytecki (University Theatre).

Wisconsin School of Business (WSB) to szkoła biznesu stanowiąca część Uniwersytetu Wisconsin-Madison. Założona w 1900 roku, ma ponad 45.000 żyjących absolwentów i plasuje się wśród najlepszych szkół biznesu na świecie. Program licencjacki przygotowuje studentów do kariery biznesowej, podczas gdy program Master of Business Administration (MBA) opiera się na ukierunkowanych specjalizacjach zawodowych, zaś program doktorancki przygotowuje studentów do kariery akademickiej.

Na kampusie Uniwersytetu Wisconsin-Madison nad jeziorem Mendota w pobliżu Library Mall.

Na ulicach Madison.

Shaarei Shamayim (Bramy Niebios) to nazwa dwóch kongregacji żydowskich w Madison. Pierwsza, datowana na XIX wiek, ale już nieistniejąca, zbudowała synagogę, która wciąż stoi w Madison i jest ósmym najstarszym budynkiem synagogalnym w USA. Druga kongregacja, datowana na rok 1989, jest jedyną kongregacją rekonstrukcjonistyczną w Madison. Pierwsza kongregacja Shaarei Shamayim w Madison została założona w 1856 roku przez żydowskich imigrantów z Niemiec. W 1863 roku jej człokowie zbudowali synagogę, która została zaprojektowana w stylu neoromańskim (Rundbogenstil) przez Augusta Kutzbocka, niemieckiego imigranta. Kutzbock wykorzystał ten charakterystyczny styl również w domach Carrie Pierce i Van Slyke w sąsiedniej dzielnicy Mansion Hill. Kryzys finansowy z 1873 roku wymusił wydzierżawienie budynku chrześcijańskiej kongregacji unitarnej, a w kolejnych latach przeznaczano go na siedzibę Chrześcijańskiego Związku Wstrzemięźliwości Kobiet (Women's Christian Temperance Union), różnych kościołów, domu pogrzebowego i magazynu rządu USA. Synagoga Gates of Heaven została wpisana do Krajowego Rejestru Miejsc Historycznych (National Register of Historic Places) w 1970 roku, a w 1971 roku, dzięki staraniom lokalnych mieszkańców, budynek został zakupiony przez miasto, odrestaurowany i przeniesiony do James Madison Park. Budynek Gates of Heaven jest używany do organizowania koncertów, wesel i innych spotkań, a także służy jako lokal wyborczy w wyborach lokalnych i krajowych. Począwszy od września 2011 roku organizacja Madison Minyan zaczęła wykorzystywać budynek synagogi do żydowskich nabożeństw, co oznacza, że budynek jest obecnie używany zgodnie z pierwotnym przeznaczeniem.

Na osiedlu uniwersyteckim Eagle Heights na obrzeżach Madison i w okolicach jeziora Mendota. Jezioro Mendota to słodkowodne eutroficzne jezioro polodowcowe, które jest najbardziej wysuniętym na północ i największym z czterech jezior w Madison. Jezioro uzyskało swoją obecną nazwę w 1849 roku na wniosek geodety Franka Hudsona, który twierdził, że zna lokalne języki rdzennych Amerykanów. Lyman Copeland Draper (1815-1891), pierwszy sekretarz Towarzystwa Historycznego Wisconsin, uważał, że "mendota" mogło być słowem Indian Chippewa oznaczającym "duży" lub "wielki". Jezioro ma powierzchnię ok 39 km² i maksymalną glębokość 25 m. Według doniesień europejskich osadników z początku XIX wieku, jezioro Mendota miało kiedyś plaże z białym piaskiem i czystą wodę, przy czym piasek był węglanem wapnia, który nieustannie wpływał do jeziora z jego zlewni bogatej w gips. Jednak po tym, jak amerykańscy osadnicy zaczęli zaludniać Madison, cechy fizyczne niegdyś mezotroficznego jeziora zaczęły się szybko zmieniać. Było to w dużej mierze spowodowane śluzami, które zostały zbudowane w 1849 roku w celu uregulowania żeglugi przez przesmyk Madison i doprowadziły do podniesienia się poziomu wody w jeziorze o cztery stopy, zatapiając plaże. Dodatkowo, w związku z rozwojem przemysłu mleczarskiego w Wisconsin pod koniec XIX wieku, jezioro Mendota było wielokrotnie zalewane spływami z pobliskich farm, co spowodowało, że dno jeziora stało się ciemnoczarne. Wynikające z tego skoki stężeń azotu i fosforu zmieniły jezioro Mendota w jezioro eutroficzne. Jezioro połączone jest rzeką Yahara z sąsiednim, nieco mniejszym, jeziorem Monona, od którego oddzielone jest przesmykiem, na którym położona jest większa część Madison. Nazwa "Monona" oznacza "piękne". W 1967 roku w wypadku lotniczym nad jeziorem Monona zginął dwudziestosześcioletni piosenkarz soulowy Otis Redding, udający się na koncert do Madison. Na brzegach obu jezior znajdują się głównie drogie luksusowe domy i mieszkania, ale są tam również chronione obszary naturalne i parki, w tym James Madison Park, Miasto Madison utrzymuje pięć plaż nad jeziorem Mendota, z których trzy są obsługiwane przez ratowników. W typowy letni dzień jezioro jest pełne osób uprawiających sporty wodne.

Na osiedlu Eagle Heights często można spotkać dziko żyjące indyki.

Shorewood School - szkoła na osiedlu Eagle Heights, do której uczęszcza nasz wnuczek.

Któregoś dnia w klasie naszego wnuczka urządzili dzień polski...

Nasze maleństwa na placu zabaw. Było cieplutko, ale trzy dni później spadł śnieg...

Nad jeziorem Mendota.

Podczas wycieczki do Cave of the Mounds. Jest to to naturalna jaskinia wapienna położona w pobliżu Blue Mounds w stanie Wisconsin w odległości ok. 50 km na zachód od Madison. Nosi ona nazwę dwóch pobliskich wzgórz zwanych Blue Mounds.Piękno jaskini wynika z wielu odmian formacji mineralnych zwanych naciekami. W 1987 roku Departament Spraw Wewnętrznych USA i Służba Parków Narodowych uznały jaskinię za Narodowy Pomnik Przyrody (National Natural Landmark). Wapień, z którego utworzona jest jaskinia, zaczął formować się ok. 488 mln. lat temu, w okresie ordowiku.W tym czasie znaczna część Ameryki Północnej była pokryta ciepłymi, płytkimi morzami.Rodzaj wapienia, z którego powstała jaskinia, nazywany jest dolomitem galenowym ze względu na wysokie stężenie galeny - rudy ołowiu. Jaskinia zaczęła się formować ok. miliona do półtora miliona lat temu, w sposób podobny do wielu jaskiń.Duże pęknięcie na powierzchni skały umożliwiło przedostanie się wody deszczowej do jej wnętrza.W powietrzu woda deszczowa łączy się z dwutlenkiem węgla, tworząc słaby kwas węglowy.Chociaż stężenie tego kwasu nie jest bardzo silne, jest wystarczające, aby rozpuszczać wapień. Gdy poziom wody opadł, ubytki skały wypełniły się powietrzem, a kropelki wody dopływające ze szczeliny, które są nasycone rozpuszczonym węglanem wapnia, osadzają stały węglan wapnia, który gromadzi się z czasem, tworząc nacieki.Jest to stopniowy proces, który zwykle trwa od 50 do 150 lat, aby utworzyć jeden cal sześcienny materiału. Obszar wokół Blue Mounds w hrabstwie Dane został po raz pierwszy zasiedlony w 1828 roku przez Ebenezera Brighama (1789-1861), górnika z Massachusetts. Jego dom stał się później punktem handlowym, zajazdem, przystankiem dla dyliżansów i pierwszą pocztą w hrabstwie Dane.Ebenezer Brigham zmarł po długim życiu, nie wiedząc, że pod jego farmą Brigham znajduje się piękna jaskinia. 4 sierpnia 1939 roku jaskinia została odkryta przypadkowo, gdy pracownicy kamieniołomu wapienia wysadzili jego część i odsłonili wejście do jaskini.Prace w kamieniołomie natychmiast przerwano i nigdy nie kontynuowano.Wkrótce potem jaskinia została zamknięta, aby zapobiec uszkodzeniom przez ciekawskich poszukiwaczy pamiątek, którzy zabierali na pamiątkę kawałki stalaktytów i stalagmitów.Jaskinię ponownie otwarto w maju 1940 roku, po zainstalowaniu oświetlenia i drewnianych chodników. Poźniej drewniane chodniki zostały zastąpione betonowymi, aby pomieścić wielu odwiedzających.Zainstalowano również oświetlenie teatralne, aby dodatkowo podkreślić kolory i kształty wewnątrz jaskini.

Lokalne piwko z Wisconsin.

c.d.n.

Marquette (Michigan)

Wkrótce po Świętach Wielkanocnych rozpoczęliśmy część objazdową naszego pobytu w USA. Z Madison skierowaliśmy się na północ, przemierzając równinne, rolnicze obszary stanu Wisconsin zwane "amerykańską krainą mleczarską" ("America's dairyland"), dojeżdżając pierwszego dnia do Marquette w stanie Michigan.

------

Po drodze do Marquette zatrzymaliśmy się na ładnej i pustej jeszcze plaży na zachodnim brzegu Jeziora Michigan.

Samo Marquette jest największym miastem Górnego Półwyspu (Upper Peninsula) stanu Michigan. Położone nad brzegiem Jeziora Górnego (Lake Superior) jest głównym portem, znanym przede wszystkim z transportu rudy żelaza. Miasto nosi imię Jacquesa Marquette'a (1637-1675), francuskiego misjonarza jezuickiego, który badał region Wielkich Jezior. Według spisu z 2020 roku Marquette liczyło 21.355 mieszkańców. Miasto jest siedzibą Northern Michigan University (NMU).

Tereny wokół dzisiejszego Marquette były znane francuskim misjonarzom od początku XVII wieku i traperom od początku XIX wieku. Rozwój tego obszaru rozpoczął się jednak dopiero w 1844 roku, kiedy William Austin Burt (1792-1858) i Jacob Houghton, brat geologa Douglassa Houghtona (1809-1845) odkryli złoża rud żelaza w pobliżu jeziora Teal na zachód od Marquette. W 1845 roku powstała Jackson Mining Company, pierwsza zorganizowana firma górnicza w regionie. Wioska powstała w 1849 roku po utworzeniu drugiego koncernu górniczegoego - Marquette Iron Company. Początkowo nazywana była New Worcester, a w 1850 roku jej nazwa została zmieniona na cześć Jacquesa Marquette'a. Firma Marquette Iron Company upadła, podczas gdy jej następczyni, Cleveland Iron Mining Company, rozkwitła. W latach 50. XIX wieku miejscowość Marquette była połączona koleją z licznymi kopalniami i stała się wiodącym ośrodkiem żeglugowym Górnego Półwyspu. Pierwszy dok załadowczy rudy, zaprojektowany przez Johna Burta, został zbudowany przez Cleveland Iron Mining Company w 1859 roku. Prawa miejskie miejscowość uzyskała w 1871 roku. Marquette nadal jest portem wysyłkowym dla rud hematytu, a także granulek wzbogaconej rudy żelaza. Miasto słynie także z browarów, w tym Ore Dock Brewing Company i Blackrocks Brewery.

------

Na brzegu Jeziora Górnego w Marquette.

Lower Harbor Ore Dock w Marquette to konstrukcja do załadunku rudy żelaza na statki (obecnie jest używana tylko okazjonalnie). Została zbudowana w 1912 roku. Ta gigantyczna konstrukcja odgrywała niegdyś aktywną rolę w codziennym handlu rudą żelaza w Marquette. Stacja dokująca jest własnością i jest obsługiwana przez Cliffs Natural Resources. Ten dok o stalowej ramie ma 1.250 stóp długości i 60 stóp szerokości, a górny pokład znajduje się 75 stóp nad poziomem wody. Zawiera 200 kieszeni, z których każda ma pojemność 250 ton rudy, co daje łączną pojemność 50.000 ton. Dok wspiera fundament z 10.000 drewnianych pali otoczonych 12-calową ścianą z drewnianych desek wypełnioną piaskiem. Po wydobyciu, ruda jest kruszona, a żelazo jest oddzielane w procesie chemicznym lub magnetycznym. Żelazo łączy się ze środkiem wiążącym i zwija w małe kulki o średnicy około cala. Kulki są podawane do pieca i wypalane w temperaturach przekraczających 2000°F. Rezultatem są granulki takonitu, które są ładowane na statki i wysyłane. Większość pelletu wysyłanego z doku Presque Isle trafia do Algoma Steel w Sault Sainte Marie w kanadyjskiej prowincji Ontario. Ruda trafia do stacji dokującej wagonami i jest wrzucana do stalowych "kieszeni" lub pojemników pod torami. Aby załadować statek, opuszcza się kieszeń do otwartego luku ładunkowego. Czas załadunku jest różny, w zależności od wielkości statku i przygotowania doku do załadunku. Typowo są to cztery godziny. Załadunek jest obowiązkiem pierwszego oficera. Ważne jest, aby ładować rudę we właściwej kolejności, aby uniknąć nierównomiernego obciążenia statku. Każdy zsyp waży około 20 ton.

Superior Dome to stadion na kampusie Uniwersytetu Północnego Michigan (Northern Michigan University) z największą na świecie drewnianą kopułą. Został otwarty w1991 roku i służy drużynie futbolowej Northern Michigan Wildcats. Odbywają się na nim również inne imprezy. Kopuła ma 143 stopy (44 m) wysokości, średnicę 536 stóp (163 m), zajmuje powierzchnię 5,1 akrów (21.000 m²) i ma objętość 16.135.907 stóp sześciennych. Zbudowana jest z 781 belek daglezji i 108,5 mil (174,6 km) jodłowego poszycia i jest zaprojektowana do utrzymywania śniegu do 60 funtów na stopę kwadratową (2,9 kPa) i wytrzymywania wiatrów wiejących z prędkością 80 mil na godzinę (130 km /h). Projektantem budowli była firma TMP Associates z Bloomfield Hills w stanie Michigan, zaś generalnym wykonawcą - firma R.E. Dailey & Company (Perini Corp.) z Southfield, także w stanie Michigan.

Presque Isle Park to park publiczny o powierzchni 323 akrów, położony na północnych obrzeżach Marquette na owalnym półwyspie nad Jeziorem Górnym. Półwysep był zamieszkany przez rdzennych Amerykanów przed przybyciem Europejczyków w XVII wieku. Pod koniec XIX wieku na półwyspie Presque Isle zainstalowana była latarnia morska należąca do rządu federalnego. Uważa się, że polityk ze stanu Michigan, Peter White (1830-1908), skłonił rząd federalny do przyznania ziemi miastu Marquette w celu przekształcenia jej w park, co nastąpiło po roku 1886. W dużej mierze nietknięty, zalesiony krajobraz parku był wynikiem wizyty słynnego architekta krajobrazu Fredericka Lawa Olmsteda (1822-1903) w 1891 roku, który odmówił opracowania planu dla niego ze względu na przekonanie, że nie powinien on być zepsuty przez wtargnięcie sztucznych obiektów. Sam park jest małym półwyspem o owalnym kształcie, połączonym z Marquette wąskim przesmykiem i otoczonym piaskowcowymi klifami. Jest w dużej mierze porośnięty naturalnym lasem, a także ma bagna, skaliste odosobnione zatoczki i żwirowe plaże. Otwarty jest przez cały rok od 7:00 do 23:00 wiosną, latem i jesienią oraz od 7:00 do 20:00 zimą. W parku występuje ponad sto gatunków rodzimych roślin. Fauna obejmuje jelenie bieliki, szopy pracze i gęsi kanadyjskie. Wędkowanie siei, pstrąga jeziorowego i pstrąga potokowego jest dozwolone w określonych wyznaczonych miejscach.

Jezioro Górne (Lake Superior/Lac Supérieur) to największe i najbardziej na północ wysunięte jezioro w kompleksie pięciu Wielkich Jezior Ameryki Północnej. Jest to zarazem największe słodkowodne i drugie co do wielkości jezioro na świecie (po Morzu Kaspijskim). Położone jest na pograniczu Kanady i Stanów Zjednoczonych. Od zachodu dostęp do niego ma stan Minnesota, a od południa Wisconsin i Michigan, natomiast północny brzeg należy do kanadyjskiej prowincji Ontario. Powierzchnia lustra wody wynosi 82.100 km². Średnia głębokość to 147 m, zaś maksymalna głębia osiąga 406 m. Długość jeziora wynosi 563 km, a szerokość 257 km. Linia brzegowa ma długość 4.385 km. Położone na wysokości 183 m n.p.m. jezioro ma najczystszą wodę spośród wszystkich Wielkich Jezior. Na jeziorze leżą 1.763 wyspy, z których większość (1.273 wyspy) znajduje się na wodach kanadyjskich. Znacznie różnią się wielkością i mają rozmiary od niewielkich skał wystających z wody do wyspy Royale, której długość wynosi 71 km. Większość wysp ma status obszarów chronionych o różnym stopniu dostępu. Są one siedliskiem wielu gatunków roślin i zwierząt, a także ważnymi punktami przystankowymi w czasie migracji ptaków. Na swym wschodnim końcu jezioro jest połączone z jeziorem Huron rzeką St. Marys, która stanowi główne ujście. Woda wpływa do jeziora 1525 dopływami (840 po stronie USA oraz 685 po stronie Kanady). Jezioro powstało ok. 10 tysięcy lat temu po ustąpieniu lądolodu. Nazwa jeziora w języku zamieszkujących te tereny Indian Odżibwejów brzmi Kitchi-gummi i oznacza Wielkie Jezioro. Współczesna nazwa pochodzi od Francuzów, którzy podążając od wschodu, napotkali za jeziorem Huron następne jezioro, wyżej położone, i stąd nazwali je Jeziorem Górnym (Lac Supérieur). Nazwę tę przejęto później w języku angielskim (Lake Superior). Pierwszym Europejczykiem nad Jeziorem Górnym był prawdopodobnie w 1622 roku francuski podróżnik Étienne Brûlé (~1592-1633).

c.d.n.

Kolejnego dnia pojechaliśmy do Munising, a potem do Mackinaw City.

Munising (Michigan)

Munising to miasto w stanie Michigan. Według spisu z 2020 roku liczba ludności wynosiła 2.539 osób. Miasto jest siedzibą hrabstwa Alger. Położone jest na południowym brzegu Jeziora Górnego w pobliżu Pictured Rocks National Lakeshore. Nazwa miasta pochodzi od indiańskiego słowa "minisiing", oznaczającego "na wyspie". Miasteczko jest głównym punktem, z którego wyruszają rejsy do Pictured Rocks National Lakeshore i Grand Island National Recreation Area. Niestety, rejsy takie dostępne są dopiero od maja. W okolicy Munising znajduje się też wiele wodospadów, w tym Alger Falls, Horseshoe Falls, Memorial Falls, Munising Falls, Miners Falls, Scott Falls, Tannery Falls i Wagner Falls.

------

Niewielka, licząca 400 mieszkańców, miejscowość Christmas położona jest kilka kilometrów na zachód od Munising. Dawniej nosiła ona nazwę Onota. Jest znana z tego, że w 1938 roku powstała tu fabryka prezentów bożonarodzeniowych. Mieszkańcy postanowili wówczas zmienić jej nazwę na Christmas. Chociaż fabryki już nie ma, tradycje bożonarodzeniowe są tu wciąż widoczne. Wzdłuż drogi zwracają uwagę liczne choinki i postacie Świętego Mikołaja. W miejscowości znajduje się też malownicza latarnia morska z 1914 roku.

Munising Falls to wodospad położony w Munising w najbardziej wysuniętej na zachód części Pictured Rocks National Lakeshore. Woda potoku Munising Creek spada tu z wysokości ok. 15 m z piaskowcowego klifu. Z wyjątkiem wiosennych roztopów ilość spadającej wody jest stosunkowo niewielka. Wokół wodospadów znajdują się szlaki prowadzące do wielu punktów widokowych. Zimą wodospad zamarza, tworząc lodową kolumnę.

Dziki, szalenie malowniczy i wyjątkowy park Pictured Rocks National Lakeshore, założony w 1966 roku, obejmuje ponad 70.000 akrów i 40 mil linii brzegowej wzdłuż południowego brzegu Jeziora Górnego. Jest tu tak wiele do zobaczenia o każdej porze roku: 100 mil szlaków, siedem wodospadów, plaże, wydmy, lasy, rzeki, jaskinie lodowe i wspinaczka lodowa zimą, ale główna atrakcja, od której pochodzi nazwa parku , to klify i formacje z piaskowca poprzecinane kolorowymi wstęgami, dzięki obecności minerałów, takich jak żelazo, miedź, limonit i mangan. Do niektórych miejsc można łatwo dojechać samochodem, inne wymagają nieco wysiłku (np. pieszych wędrówek, które w niektórych miejscach parku mogą być trudne), a jeszcze inne można zobaczyć tylko z wody. Ponieważ rejsy wzdłuż tego spektakularnego wybrzeża organizowane są dopiero od maja, pozostało nam zapoznanie się z jego fragmentem z punktu widokowego Miners Castle Upper Overlook, droga do którego wiodła przez miejscami zaśnieżony jeszcze las.

Jak wygląda to od strony wody, mogliśmy zobaczyć jedynie na umieszczonym na punkcie widokowym zdjęcu.

Kontynuując naszą podróż do Mackinaw City, zatrzymaliśmy się na wybrzeżu Jeziora Michigan koło Naubinway. Jezioro Michigan (Lake Michigan) to trzecie co do wielkości w kompleksie pięciu Wielkich Jezior Ameryki Północnej i jedyne z nich leżące całkowicie na obszarze jednego kraju - USA. Na północno-wschodnim krańcu łączy się ono z Jeziorem Huron przez cieśninę Mackinac, mającą 8 km szerokości w najwęższym miejscu. Hydrologicznie oba jeziora stanowią jeden zbiornik wodny. Od wschodu i północy do jeziora ma dostęp stan Michigan, od południa Indiana, od zachodu Illinois i Wisconsin. Do jeziora uchodzi ok. 100 rzek i potoków, z których największą jest rzeka Grand River. Powierzchnia lustra wody wynosi 57.800 km². Średnia głębokość to 85 m, zaś maksymalna głębia osiąga 281 m. Długość jeziora wynosi 563 km, a szerokość 257 km. Linia brzegowa ma długość 4385 km. Długość jeziora wynosi 494 km, a szerokość 190 km. Linia brzegowa ma długość 2.633 km. Jezioro leży na tej samej wysokości co jezioro Huron - 176 m n.p.m. Obydwa jeziora połączone są poprzez cieśninę Mackinac, która ma długość 64 km. Umowną granicą pomiędzy jeziorami jest miejsce gdzie znajduje się wiszący most Mackinac. Na terenach wydmowych, na południowym krańcu jeziora, w stanie Indiana, w 1916 roku utworzono park Indiana Dunes National Lakeshore. W roku 1970 ochroną objęto także północno-wschodnie wybrzeże należące do stanu Michigan. Na powierzchni 288 km² powstał park Sleeping Bear Dunes National Lakeshore na którego terenie oprócz piaszczystych plaż znajduje się 140-metrowa wydma dająca rozległy widok na taflę jeziora. Ponadto wokół wysp na północy jeziora od 1970 roku istnieje rezerwat Michigan Islands National Wildlife Refuge znajdujący się pod opieka Fedralnej Agencji ds. Połowu i Dzikiej Przyrody (United States Fish and Wildlife Service). W pobliżu jeziora Michigan znajduje się też kilkanaście parków stanowych.

Mackinaw City (Michigan)

Do Mackinaw City dojechaliśmy przez Most Mackinac (Mackinac Bridge). Jest to most wiszący nad cieśniną Mackinac, łączący Górny i Dolny Półwysep w amerykańskim stanie Michigan. Otwarty w 1957 roku most, znany jako "Big Mac" i "Mighty Mac", ma długość 8.038 km i jest częścią autostrady międzystanowej I-75. Jest to również odcinek Narodowego Szlaku Krajobrazowego North Country Stanów Zjednoczonych (U.S. North Country National Scenic Trail). Most łączy miasto St. Ignace na północnym krańcu z Mackinaw City na południu. Planowany od lat 80. XIX wieku most został zaprojektowany przez inżyniera Davida Bernarda Steinmana (1886-1960) i ukończony w 1957 roku dopiero po wielu dziesięcioleciach zmagań o rozpoczęcie budowy. Budowa mostu trwała trzy i pół roku i kosztowała łącznie 100 milionów dolarów i życie pięciu pracowników. Przejazd przez most jest płatny. Obecna opłata wynosi 4,00 USD za samochody i 5,00 USD za oś dla ciężarówek. Malowanie mostu trwa siedem lat, a kiedy jest zakończone, zaczyna się od nowa. Wysokość jezdni w połowie rozpiętości mostu wynosi ok. 61 m nad poziomem wody, zaś jego pylony wznoszą się na wysokość 168 m ponad lustro wody i są osadzone na maksymalnej głębokości 64 m poniżej poziomu lustra wody.

Mackinaw City to miejscowość licząca ok. 860 mieszkańców, położona w najbardziej wysuniętym na północ punkcie Dolnego Półwyspu (Lower Peninsula) stanu Michigan. Podzielone między hrabstwa Cheboygan i Emmet, Mackinaw City znajduje się na południowym krańcu mostu Mackinac, który prowadzi autostradą międzystanową nr 75 przez cieśninę Mackinac na Górny Półwysep (Upper Peninsula). Mackinaw City wraz z miejscowością St. Ignace stanowi punkt, z którego można dostać się promem na wyspę Mackinac.Nazwa miasteczka pochodzi z języka Odżibwejów i oznacza "miejsce, w którym jest wiele żółwi jaszczurowatych". Dominującymi historycznymi plemionami na tym obszarze były trzy ludy algonkińskie, znane w XVII wieku pod wspólną nazwą Rada Trzech Ogni: Odżibwejowie (Chippewa), Ottawowie (Odawa) i Potawatomi. Ludy te od dawna odwiedzały okoliczny region, który nazywali Michilimackinac, aby łowić ryby, polować, handlować i odprawiać modły. Położona w cieśninie wyspa Mackinac wydawała się mieć kształt żółwia. Tutejsi rdzenni Amerykanie mieli mit stworzenia, oparty na postaci świętego żółwia. Cieśnina Mackinac była centrum dwóch szlaków ważnych dla handlu futrami: jednego do Montrealu na wschodzie, przez jezioro Nipissing i dolinę rzeki Ottawa i drugiego do Detroit na południu przez jeziora Huron i St. Clair. Pierwszym Europejczykiem, który odwiedził to miejsce był Jean Nicolet (~1598-1642), wysłany z Quebec City przez francuskiego odkrywcę, kartografa, żołnierza, geografa, etnologa, dyplomatę i kronikarza Samuela de Champlaina (1567-1635) w 1633 roku w celu zbadania i sporządzenia mapy zachodnich Wielkich Jezior oraz nawiązania nowych kontaktów handlowych z plemionami indiańskimi z regionu. Jego raporty zaowocowały tym, że rząd francuski zapewnił fundusze na wysłanie osadników, misjonarzy, kupców i żołnierzy w region Wielkich Jezior. Ojciec Jacques Marquette (1637-1675) założył misję na wyspie Mackinac w 1671 roku, która wkrótce potem została przeniesiona do St. Ignace, gdzie działała do 1705 roku. Budowa Fort de Buade w St. Ignace w 1681 roku była próbą ustanowienia przez władze Nowej Francji obecności wojskowej w rejonie cieśniny, ale została porzucona w 1697 roku. Pierwsza europejska osada w Mackinaw City pojawiła się w 1715 roku, kiedy Francuzi zbudowali Fort Michilimackinac. Fort ten był też punktem handlowym, zajmującym się handlem futrami. Francuzi utracili go na rzecz Brytyjczyków podczas wojny siedmioletniej. Podczas powstania Pontiaca (~1714/1720-1769) wojownicy Chippewa i Fox zdobyli fort w 1763 roku, zaś Brytyjczycy opuścili go w 1783 roku, po tym, jak wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych doprowadziła do uzyskania niepodległości przez trzynaście kolonii. Miejsce fortu stanowi dziś Narodowy Zabytek Historyczny (National Historic Landmark) i jest zachowane jako skansen historyczny. W 1857 roku dwóch mężczyzn o nazwiskach Conkling i Searles założyło osadę, która z czasem miała stać się miastem Mackinaw. W drugiej połowie XIX wieku w rejonie Mackinaw (i ogólnie w północnym Michigan) nastąpił wzrost turystyki letniej. W 1875 roku Park Narodowy Mackinac stał się drugim parkiem narodowym w Stanach Zjednoczonych po Parku Narodowym Yellowstone w Górach Skalistych. Miejscowość stała się ważnym portem dla promów kolejowych przepływających przez cieśninę Mackinac od lat 90. XIX wieku, a później dla promów samochodowych. Po zbudowaniu Mostu Mackinac w 1957 roku komunikacja promami samochodowymi została zlikwidowana, zaś promy kolejowe kursowały do 1984 roku. Gdy byliśmy w Mackinaw City miejscowość była jakby uśpiona w oczekiwaniu na sezon turystyczny. Turystów praktycznie nie było, a wiele lokali było pozamykanych.

Nad Jeziorem Huron (Lake Huron). Jest ono drugim co do wielkości w kompleksie pięciu Wielkich Jezior Ameryki Północnej i czwartym pod względem powierzchni na świecie. Składa się z czterech części: jezioro główne, zatoka Saginaw, zatoka Georgian i Kanał Północny. Środkiem jeziora głównego biegnie granica między Kanadą i Stanami Zjednoczonymi. Jezioro główne od dwóch zatok w części kanadyjskiej oddziela duża wyspa Manitoulin. Brzegi zachodni i południowo-zachodni należą do amerykańskiego stanu Michigan, natomiast pozostałe brzegi należą do kanadyjskiej prowincji Ontario. Jezioro Huron było pierwszym z Wielkich Jezior odkrytym przez Europejczyków (Samuel de Champlain w 1615 roku). Nazwa jeziora została nadana od nazwy plemienia Indian zamieszkujących okoliczne tereny do XVII wieku. Powierzchnia lustra wody wynosi 59.600 km², a linia brzegowa jeziora jest bardzo rozbudowana, przez co jest najdłuższa ze wszystkich jezior świata i wynosi 6.157 km. Długość jeziora wynosi 332 km, a szerokość 245 km. Średnia głębokość to 59 m, z maksymalną głębiną 229 m. Położone jest na wysokości 176 m n.p.m. Jezioro Huron ma olbrzymią liczbę wysp, wiele z nich w postaci archipelagów, co sprawia, że jest zbiornikiem słodkowodnym z największą liczbą wysp na świecie. Większość rzek wpływa do jeziora od północy, po kanadyjskiej stronie. Dopływy południowe są krótsze i na ogół nie przekraczają kilkudziesięciu kilometrów. Ze względu na dużą powierzchnię jeziora, a także na położenie wszystkich Wielkich Jezior w niecce nie otoczonej górami, silny wiatr podczas burz może powodować powstawanie dużych fal. Co kilka lat obserwuje się silne sztormy, w czasie których fale mogą przekraczać 9 metrów wysokości. Najsilniejszym sztormem, który poczynił wiele zniszczeń na nabrzeżach i pochłonął wiele statków oraz istnień ludzkich (około 250 osób) był sztorm w listopadzie 1913 roku, zwany do dziś "Białym Huraganem". Wystąpił on na wszystkich Wielkich Jeziorach, lecz na jeziorze Huron był największy. Wiatr osiągał prędkość ponad 145 km/h, a fale miały ponad 11 metrów wysokości.

Pomnik XVIII-wiecznego wodza Odżibwejów Wawatama, znanego z przyjaźni z brytyjskim handlarzem futrami Alexandrem Henrym "Starszym" (1739-1824), któremu uratował życie podczas powstania Pontiaca w 1763 roku.

Przystań promów kursujących na Wyspę Mackinac ( Mackinac Island). Jest to wyspa na Jeziorze Huron na wschodnim krańcu cieśniny Mackinac w pobliżu Mackinaw City. Nazwa wyspy w języku Odżibwejów oznacza "Wielkiego Żółwia". Wyspa była przez długi czas domem dla osady Ottawów (Odawa) i wcześniejszych rdzennych kultur, zanim europejska kolonizacja rozpoczęła się w XVII wieku. Było to strategiczne centrum handlu futrami wokół Wielkich Jezior. Oparty na dawnym punkcie handlowym Fort Mackinac został zbudowany na wyspie przez Brytyjczyków podczas wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych. Było to miejsce dwóch bitew podczas wojny 1812 roku, zanim ustalona została północna granica i Stany Zjednoczone włączyły tę wyspę do swojego terytorium. Pod koniec XIX wieku wyspa stała się popularną atrakcją turystyczną i letnią kolonią. Wiele budowli na wyspie zostało poddanych szeroko zakrojonej konserwacji i renowacji historycznej. Ze względu na swoje historyczne znaczenie cała wyspa znajduje się na liście Narodowych Zabytków Historycznych (National Historic Landmarks). Na wyspie obowiązuje zakaz ruchu prawie wszystkich pojazdów silnikowych (z wyjątkiem pojazdów uprzywilejowanych - pogotowia, policji, straży pożarnej, służb miejskich. Po wyspie można podróżować pieszo, rowerem, konno lub bryczką. Wzdłuż obwodu wyspy biegnie droga o długości 8 mil (13 km), a wnętrze pokrywają liczne drogi, szlaki i ścieżki. Większość budynków na wyspie Mackinac jest zbudowana z drewna, kilka z kamienia, a style architektoniczne obejmują 300 lat, od najwcześniejszych budowli rdzennych Amerykanów po style europejsko-amerykańskie z XIX wieku. Zbudowany przez Brytyjczyków w 1780 roku Fort Mackinac został zamknięty przez Stany Zjednoczone w 1895 roku, ponieważ nie miał już żadnego strategicznego znaczenia. Został przywrócony do stanu z końca XIX wieku dzięki wysiłkom rozpoczętym w latach trzydziestych XX wieku. Godne uwagi są też zachowane domy z końca XVIII i początku XIX wieku, a także Grand Hotel czynny od 1887 roku, zbudowany w stylu wiktoriańskim. Na wyspie Mackinac odbywa się wiele imprez kulturalnych, działa tu także pięć galerii sztuki. Niestety, promy na wyspę kursują od maja, więc nie udało się nam tam dostać.

c.d.n.

Dana_N :

Kolejna super relacja sie zapowiada

A powiedz jak dzieci sobie radza tak rzucone do obcego kraju na rok...

Radzą sobie nadspodziewanie dobrze. Czasami bawiąc się rozmawiają ze sobą nawet po angielsku... 

Nel :

Achernar, witaj po powrocie 

Super ,że piszesz . To dla mnie malo znana część US więc z radością będę czytać.

Bardzo ciekawa historia Chicago.. niesamowite ,że jeszcze parę wieków temu mieszkali tam tylko i wyłącznie Indianie.

Ja też w tej części USA (czyli tzw. Midwest) byłem po raz pierwszy. A parę wieków temu w obecnym USA mieszkali tylko i wyłącznie Indianie, to prawda...

papuas :

też zasiadłem i czytam z ciekawością, bo informacji tu mnóstwo, a do Stanów z pewnością nie dotrę    trochę tak po kolei    oceanarium super i atrakcja nie tylko dla najmłodszych, bo sam chętnie bym zobaczył, tym bardziej, że sposób aranżacji jak z foto wynika bardzo ciekawy   no Jackowa trochę szkada, ale zapewne byłeś tam już wcześniej    miejscami jeszcze zima - dla mnie najbardziej zaskakujący ten biały naskalny nawis, podczas gdy jezioro zupełnie wolne od lodu       i ostatnie co mnie zafrapowało - "nie byliśmy na wyspie, bo promy kursują od maja"  ... ??   chyba wyspa nie jest odcięta przez wiele miesięcy od świata skoro na niej placówki kulturalne?? no właśnie jak tam dopłynąć?? trza motorówkę wynająć lub kupić??   no tych Stanów to Ci zazdroszczę (bez zawiści)

Oceanarium jest rzeczywiście super. Podzielone jest na strefy geograficzne, w których występują dane gatunki (np. Amazonia, Wielkie Jeziora, jeziora afrykańskie, rafy koralowe itd.). Oprócz tego jest też delfinarium, a chętni mogą wirtualnie "pływać" z rekinami, orkami lub wielorybami (zakładając specjalne okulary i korzystając z aparatury wyświetlającej trójwymiarowe obrazy - wrażenie jest niesamowite). Jackowa jest mi szkoda, zwłaszcza, że nigdy tam nie byłem, jako że w tym regionie USA byłem po raz pierwszy. Na Mackinac Island promy wożące turystów kursują od maja, ale nie oznacza to, że wyspa ta jest zupełnie odcięta od świata. Pewnie zaopatrzenie jest tam dowożone przez inne statki. A motorówki też pewnie kursują...

Po zwiedzeniu Mackinaw City przejechaliśmy jeszcze dużą część Dolnego Półwyspu (Lower Peninsula) stanu Michigan i po noclegu w rejonie Grand Rapids ruszyliśmy dalej na południe. Pogoda dopisywała, zrobiło się ciepło, więc zatrzymaliśmy się na małą kawę i odpoczynek w okolicach Kalamazoo. Nazwa miejscowości przypomniała mi standard jazzowy z lat 40. XX wieku "I've got a gal in Kalamazoo" ("Mam dziewczynę w Kalamazoo"), znany z wykonania orkiestry Glenna Millera (1904-1944)

https://www.youtube.com/watch?v=JUSzOeYufrU

Warsaw (Indiana)

Wkrótce potem wjechaliśmy na teren stanu Indiana i jadąc lokalnymi drogami przez miejscowości Vistula, Goshen, New Paris dotarliśmy do stolicy hrabstwa Kościuszko - miasta Warsaw. Według spisu ludności z 2020 roku liczy ono 15 804 mieszkańców. Zajmuje obszar między jeziorami Pike, Hidden i Center (na północy) oraz Winona (na południowym wschodzie). Rzeka Tippecanoe przepływa przez zachodnią część miasta. Miejscowość, nazwana na cześć stolicy Polski w hołdzie dla Tadeusza Kościuszki (1846-1817), została założona w 1836 roku. W 1854 roku Warsaw uzyskała status miasta. Pennsylvania Railroad (wówczas znana jako Pittsburgh, Fort Wayne and Chicago Railroad) dotarła do Warsaw w listopadzie 1854 roku, zaś tzw. Kolej Wielkiej Czwórki (The Big Four Railroad), zapewniająca połączenie z Cleveland, Cincinnati, Chicago i St Louis, dotarła do miasta w sierpniu 1870 roku. Oświetlenie gazowe zostało zainstalowane w 1880 roku, zaś linie telefoniczne - w 1882 roku. W 1885 roku wybudowano wodociąg, zaś w 1897 roku uzupełniono oświetlenie gazowe oświetleniem elektrycznym, ale w wielu domach oświetlenie gazowe funkcjonowało jeszcze do 1915 roku. W 1895 roku Revra DePuy (1860-1921) założył w Warsaw firmę DePuy Manufacturing, stając się pierwszym na świecie producentem sprzętu ortopedycznego. W 1905 roku DePuy zatrudnił Justina Zimmera, który w 1927 roku założył własną firmę ortopedyczną z Joe Ettingerem - Zimmer Inc. W 1977 roku powstała też firma Biomet, Inc., produkująca także sprzęt ortopedyczny. Warsaw jest obecnie znana jako "ortopedyczna stolica świata". Inne firmy z siedzibą w Warsaw to Da-Lite - producent ekranów projekcyjnych do zastosowań komercyjnych i kina domowego, LSC Communications - producent komercyjnych pras drukarskich, Dalton Foundry - odlewnia żeliwa ciągliwego, ABC Industries - lider w branży górniczych produktów wentylacyjnych i tekstyliów przemysłowych i Penguin Point - regionalna sieć fast foodów. Parki miejskie, szlaki Lake City Greenway Trails, City County Athletic Complex (CCAC) oraz dwa pola golfowe oferują mieszkańcom rekreację. Central Park, który wychodzi na Center Lake, jest miejscem regularnych koncertów w miesiącach letnich.

------

Wjeżdżając do Warsaw zrobiliśmy zakupy w tutejszym centrum handlowym.

Potem pojechaliśmy zwiedzać tę amerykańską Warszawę. Zaparkowaliśmy w centrum miasta koło widocznej na zdjęciu świątyni Pierwszego Zjednoczonego Kościoła Metodystycznego (First United Methodist Church) i ruszyliśmy na spacer.

Minęliśmy ratusz...

I po chwili dotarliśmy do Warsaw Courthouse Square - placu stanowiącego historyczną dzielnicę Warsaw, która została wpisana do Krajowego Rejestru Miejsc Historycznych (National Register of Historic Places) w 1982 roku. Pośrodku placu wznosi się dawny Sąd Hrabstwa Kościuszko (Old Kosciusko County Courthouse). Podobnie jak inne hrabstwa, hrabstwo Kościuszko (pisane tu jako "Kosciusko") zbudowało wspaniały gmach sądu w centrum gęstej dzielnicy handlowej. Gmach sądu jest architektonicznym centralnym punktem miasta. Pierwszy gmach sądu zbudowany został w 1848 roku, Zachowany obecny gmach został wzniesiony w stylu eklektyczno-wiktoriańskim w latach 1882-1884 w oparciu o projekt architektoniczny Thomasa J. Tolana (1830-1883) i jego syna Bretwooda (1855-1923). Budową kierował Hiram Iddings (1814-1892). Ozdobna fasada budynku, wykonana z piaskowca, jest bardzo wyrazista dzięki dekoracyjnym zwojom, girlandom i klasycznym kolumnom. Zwieńczona jest 162-metrową wieżą z kopułą i czterema zegarami, widoczną z odległości wielu kilometrów. W południowo-wschodnim rogu placu znajduje się działo z czasów wojny secesyjnej. Armata z czasów II wojny światowej znajduje się w południowo-zachodnim narożniku placu, a na północno-zachodnim rogu znajduje się czołg z czasów II wojny światowej. Pobliskie więzienie hrabstwa, zbudowane w 1837 roku, zostało zaprojektowane przez George'a O. Garnseya (1840-1923) z Chicago.

Budynki przy Warsaw Courthouse Square

Kościół episkopalny p.w. św. Anny (St Anne's Episcopal Church).

Biuro szeryfa hrabstwa Kościuszko (Kosciusko County Sheriff's Department).

Park nad Jeziorem Centralnym (Center Lake).

Po zwiedzeniu Warsaw pojechaliśmy na nocleg do Franklin w sąsiednim stanie Ohio. Na parkingu zrobiłem fotkę naszego wynajętego samochodu.

c.d.n.