--------------------

____________________

 

 

 



Na Mazowszu

4 wpisów / 0 nowych
Ostatni wpis
achernar51swiat
Obrazek użytkownika achernar51swiat
Offline
Ostatnio: 2 dni 16 godzin temu
Rejestracja: 01 cze 2020
Na Mazowszu

Podróżując dość często między Warszawą i moim obecnym miejscem zamieszkania miałem okazję odwiedzić wiele miejscowości północnego Mazowsza, które chciałbym przybliżyć Wam w tej relacji. Na zakończenie zapraszam także na zachodnie Mazowsze - do Łowicza i Płocka.

-----

Płońsk

Jadąc z Warszawy na północ dwupasmową szosą E-7, po mniej więcej 40 minutach docieramy do Płońska. Możemy ominąć Płońsk obwodnicą, jednakże gdy czas nie goni warto zatrzymać się na chwilkę w centrum miasta.

Choć historia Płońska liczy prawie 1000 lat, a miejscowość ma prawa miejskie od 1400 roku, to zachowało się w niej zaskakująco niewiele zabytków z dawnych wieków. Na tzw. Górze Szwedzkiej (zwanej także Górą Kawałkowskiego) zachowały się wprawdzie ślady XI-wiecznego grodziska, ale mogą one zainteresować raczej historyków niż przeciętnych turystów. Zespół pokarmelicki z parafialnym kościołem p.w. św. Michała pochodzi wprawdzie z XVI wieku, ale gros jego wyposażenia ma rodowód o 300 lat późniejszy. Rynek otoczony jest ładnymi kamieniczkami, w większości XIX- i XX-wiecznymi. Wśród nich zwraca uwagę budynek z niebieską elewacją i podcieniami, w którym ongiś mieszkał jeden z najbardziej znanych płońszczan - późniejszy działacz syjonistyczny, współtwórca i dwukrotny premier Izraela - Dawid Ben Gurion (Dawid Grün; 1886-1973).

-----

Na płońskim rynku. Wsród kamieniczek widoczny jest wspomniany rodzinny dom Dawida Ben Guriona.

Reklama restauracji "Kaprys" może sugerować, że pierwszy premier Izraela nosił imię Beniamin...

Jeszcze kilka lat temu przy szosie E-7 na północ od Płońska działała restauracja urządzona w samolocie i na statku. Ale w tym drugim przypadku interes szedł chyba gorzej. Kilka kilometrów dalej znajduje się restauracja i hotel "Na Mazowszu", funkcjonujące do dziś.

-----

Glinojeck

Miejscowość Glinojeck leży nad Wkrą, mniej więcej w połowie drogi pomiędzy Płońskiem i Mławą. Od roku 1993 posiada prawa miejskie. Jej historia sięga jednak czasów średniowiecznych. Pierwsza wzmianka o tutejszej parafii pochodzi z XIII wieku, a o samej osadzie - z roku 1403. Była ona wówczas wsią szlachecką, należącą do Guntka herbu Prus i jego następców, później przez dłuższy czas - do rodziny Glinojeckich. W 1859 roku założona została cukrownia "Izabelin", której osada zawdzięcza swój dalszy rozwój. Założycielami zakładu byli miejscowi obywatele, którzy zawiązali w tym celu spółkę. Cukrownicze tradycje są żywe do dziś. W latach 70. XX wieku w Glinojecku powstała nowa - w owym czasie największa w Europie - cukrownia, którą w roku 1989 kupiła firma British Sugar Overseas (BSO). Do dziś cukrownia glinojecka jest największym i najnowocześniejszym zakładem tej branży w Polsce, a jego roczna produkcja pokrywa ok.11% ustalonej przez Unię Europejską polskiej kwoty cukrowej. W listopadzie 2009 zakład został odkupiony od British Sugar Overseas przez firmę Pfeifer & Langen Polska SA. W latach 2008-2011 w Glinojecku odbywał się Międzynarodowy Festiwal Romów (przeniesiony z Ciechocinka).

-----

Ulice w centrum miasteczka.

Kościół parafialny p.w. Chrystusa Odkupiciela. Choć parafia glinojecka jest jedną z najstarszych w diecezji płockiej (wzmianka o niej pochodzi z XIII wieku), a pierwszy udokumentowany kościół powstał tu w 1518 roku, to nie zachowała się żadna z trzech dawnych świątyń, które wzniesiono na przestrzeni wieków. Dwie z nich spłonęły, a trzecia została rozebrana po zbudowaniu w latach 1981-1988 obecnego kościoła.

Cukrownia, należąca obecnie do firmy Pfeifer & Langen Polska SA, jest największym zakładem branży cukrowniczej w Europie środkowo-wschodniej. Firma jest właścicielem marki detalicznej "Srebrna Łyżeczka", pod którą oferuje konsumentom cukier kryształ, cukier do pieczenia, cukier puder oraz linię cukrów brązowych. Firma dostarcza również wysokiej i powtarzalnej jakości cukier producentom żywności, słodyczy, napojów, a także przedsiębiorstwom z branży farmaceutycznej i kosmetycznej.

-----

Strzegowo

Kilka kilometrów za Glinojeckiem, jadąc w stronę Gdańska, docieramy do Strzegowa - dużej osady, aspirującej do statusu miasta. Miejscowość położona jest nad Wkrą, a pierwsza historyczna wzmianka o niej pochodzi z roku 1349. W ówczesnym dokumencie, określającym granicę dzielnicy, stanowiącej odprawę wdowią dla księżnej Elżbiety Giedyminówny (1301/1304-1264), jest wymienione także Strzegowo w ziemi płockiej. Nazwę osady wywodzi się od słowiańskiego imienia "Strzeg". W XV wieku stanowiła ona własność możnego rycerskiego rodu herbu Dołęga. Na prośbę Stanisława ze Strzegowa, w roku 1420 biskup płocki erygował w miejscowości parafię. Potomkowie przybrali z czasem nazwisko Strzegowskich. Władali oni osadą niemal do końca XVI wieku, a po ich wymarciu dobra strzegowskie przejęła rodzina Mdzewskich (od nich pochodzi nazwa sąsiadującem ze Strzegowem wsi Mdzewo, którą mijamy w dalszej podróży w kierunku Mławy). W XVIII wieku Strzegowo było już dużą miejscowością - z kościołem parafialnym i karczmą. W czasie powstania styczniowego pod Strzegowem miała miejsce potyczka oddziału Zygmunta Padlewskiego (1836-1863) z Rosjanami. Uwłaszczenie chłopów po powstaniu i dobra koniunktura gospodarcza w II połowie XIX wieku sprzyjały rozwojowi Strzegowa. W pobliżu powstała huta szkła, hamernia, tartak, młyn wodny, cegielnia, a osada stała się ośrodkiem lokalnego handlu. W roku 1910 w Strzegowie powstała Ochotnicza Straż Pożarna. Po II wojnie światowej miejscowość znacznie się rozbudowała. Powstały nowe osiedla, zespół szkół, ośrodek zdrowia, sklepy, gminna biblioteka publiczna i inne placówki kulturalno-oświatowe.

W miejscowości zachowały się dwa ciekawe zabytki - XVIII-wieczny drewniany kościół p.w. św. Anny oraz położony w lesie nieopodal Strzegowa cmentarz żydowski, na którym zachowało się kilkanaście nagrobków.

-----

Siedziba Urzędu Gminy, a w przyszłości - być może ratusz.

Na ulicach w centrum osady.

Przepływająca przez miejscowość Wkra.

Zabytkowy kościół p.w. św. Anny pochodzący z 1756 roku.

Cmentarz żydowski na obrzeżach Strzegowa. Żydzi zaczęli osiedlać się w miejscowości w XIX wieku, co było związane z industrializacją wsi. Strzegowski kahał uzyskał samodzielność na początku XX wieku, po oderwaniu się od gminy w pobliskim Radzanowie, a organizatorem gminy był rabin Icchak Srebrnik, którego wspierali miejscowi rzezacy - Abraham Icchak Rozenberg oraz Szmul Berisz Rozenberg. Dzięki miejscowym targom i drobnej wytwórczości żydowska społeczność Strzegowa do wybuchu II wojny światowej przeżywała okres rozwoju. Przez cały okres międzywojenny działały tu bractwa religijne - Chewra Bikur Cholim, Chewra Kadisza, Chewra Misznas i Linas Chacedek oraz partie polityczne i związane z nimi organizacje, reprezentujące różne nurty - Agudas Isroel, Cejrej Agudas Isroel, Mizrachi, Hapoel Hamizrachi, Bund, Cukunft, Syjoniści Ogólni, Tarbud, Hechaluc, Hanoar Hacijoni, Haszomer Haleumi, Haszomer Hacair czy Poalej Syjon. Na terenie gminy istniały religijne szkoły - chedery oraz szkoła "Bejt Jakow". W Strzegowie istniały także inne instytucje żydowskie - kasa pożyczkowa "Gemilus Chesed", Bank Żydowski, Organizacja Kupców Żydowskich i Związek Rzemieślników Żydów. Wybuch II wojny światowej przyniósł strzegowskim Żydom zagładę. W I połowie1941 roku Niemcy planowali przesiedlenie tutejszej ludności żydowskiej do getta w Mławie. W tej sytuacji miejscowy Judenrat zaczął - paradoksalnie - zabiegać o utworzenie getta w Strzegowie, które ostatecznie powstało 1 listopada 1941 roku. W styczniu i lutym następnego roku do strzegowskiego getta przesiedlono Żydów z Bieżunia, Drobina i Sierpca, a łączna liczba jego mieszkańców osiągnęła około 2.000 osób. W pierwszym okresie istnienia getta sytuacja aprowizacyjna mieszkańców była znośna, dzięki rozpowszechnionemu wśród Niemców łapownictwu. Uległa ona radykalnemu pogorszeniu wiosną 1942 roku, wraz z nasileniem się represji skierowanych przeciwko Żydom. Mieszkańcy getta pracowali na roli. W listopadzie 1942 roku Niemcy zlikwidowali getto. Na początku tego miesiąca osoby starsze i chore wywieziono do Mławy, gdzie dołączono je do transportu do Treblinki. Pozostałych mieszkańców wywieziono w końcu listopada do Auschwitz. Po wojnie życie żydowskie w Strzegowie nie odrodziło się. Do naszych czasów zachował się miejscowy kirkut, położony w odległości około 1 km od osady, a na nim - kilkanaście macew z inskrypcjami w języku hebrajskim. Aby trafić na ten cmentarz trzeba, jadąc od Warszawy, skręcić za stacją PKN "Orlen" w lewo i wzdłuż długiego betonowego ogrodzenia pojechać (lub pójść) polną drogą aż do widocznego lasu. Informacja w internecie podaje, że nekropolia jest zlokalizowana przy drodze do Radzanowa, co nie jest ścisłe i może wprowadzić w błąd.

-----

Żurominek

Żurominek to kolejna wieś, którą mija się jadąc szosą E-7 w kierunku Mławy. Została ona prawdopodobnie podarowana w roku 1247 katedrze płockiej przez Piotra, który był kanonikiem płockim i prepozytem, czyli przewodniczącym kolegiaty św. Michała. Parafia w Żurominku powstała prawdopodobnie na przełomie XIII i XIV wieku. Pierwsza wzmianka źródłowa o tutejszym proboszczu pochodzi z 1391 roku. W końcu XVI wieku w Żurominku znajdował się drewniany kościół, który musiał ulec zniszczeniu, skoro w roku 1754 ówczesny proboszcz ks. F. Bońkowski wzniósł na koszt kapituły nowy drewniany kościół p.w. św. Stanisława Biskupa Męczennika, który zachował się do naszych czasów. Świątynia została konsekrowana przez biskupa pomocniczego płockiego Kazimierza Rokitnickiego (1701-1779) 18 października 1769 roku. W XIX i XX wieku kościół był remontowany (ostatni raz w latach 1998-2000). Przejeżdżając przez Żurominek warto zatrzymać się na chwilę by rzucić okiem na ten zabytek. Wewnątrz kościoła znajdują się rzeźby klęczących aniołów z połowy XVII wieku, rzeźba Chrystusa ukrzyżowanego z przełomu XVII i XVIII wieku, barokowa monstrancja i relikwiarz z 1677 roku.

-----

Mława

Jadąc z Warszawy szosą E-7 w kierunku Gdańska po 126 kilometrach dociera się do Mławy. Jeśli chcemy zobaczyć miasto, skręcamy w lewo i po chwili jesteśmy na rynku, z zabytkowym kościołem i ratuszem, otoczonym nieco młodszymi kamieniczkami.

Istotny wpływ na powstanie i rozwój miasta miało jego położenie wśród moczarów i wielkich puszcz, które w owym czasie pokrywały całe Mazowsze, oraz jego położenie nad granicą. Najstarszym historycznym dokumentem, odnoszącym się do założenia miasta Mławy jest spisany po łacinie na pergaminie tzw. "dokument lokacyjny" z 1429 roku, wydany przez trzech książąt mazowieckich: Siemowita V (~1389-1442), Kazimierza II (1396/1407-1442) i Władysława I (1398/1411-1455). Przed jego spisaniem, istniejąca od dawna Mława, była osiedlem bez praw chełmińskich.W 1435 roku w traktacie zawartym z Krzyżakami w Brześciu Kujawskim ustanowiono, że nadgraniczne sądy dla załatwiania spraw spornych między księciem mazowieckim i Zakonem będą odbywać się kolejno w Działdowie i w Mławie. W roku 1477 prawdopodobnie wzniesiono w mieście pierwszy murowany kościół parafialny p.w. św. Trójcy. Po śmierci księcia Janusza II (1455-1495), Mława wraz z resztą Mazowsza płockiego została włączona do ziem Królestwa Polskiego. W latach 1572-1573 ludność miasta została zdziesiątkowna przez epidemię dżumy. W czasie "potopu szwedzkiego", w 1659 roku wojska najeźdźców spaliły miasto, a dzieła zniszczenia dopełniła kolejna epidemia dżumy w latach 1661-1662. Klęski te spowodowały ogromne zubożenie Mławy. Na domiar złego, w końcu stulecia ogromy pożar zniszczył miasto, a na początku XVIII wieku w latach 1708-1712 wybuchła kolejna, na szczęście już ostatnia w dziejach, epidemia "czarnej śmierci".W roku 1764 Mława stała się siedzibą starostwa grodowego. W czasie insurekcji kościuszkowskiej do miasta wkroczyły oddziały powstańcze dowodzone przez gen. Antoniego Madalińskiego (1739-1804), lecz w następnym roku - po III rozbiorze Rzeczypospolitej - Mława dostała się pod panowanie pruskie. W epoce napoleońkiej, w latach 1807-1815 miasto zostało włączone do Księstwa Warszawskiego, a potem - po kongresie wiedeńskim - do Królestwa Polskiego. W roku 1863 w czasie powstania styczniowego w okolicach Mławy prowadził działania oddział Zygmunta Padlewskiego (1836-1863). Lata po upadku powstania to okres represji i wmożonej rusyfikacji. Zlikwidowano m. in.szkołę powiatową, zamknięto klasztor misjonarzy Wincentego à Paulo, wybudowano cerkiew prawosławną. Jednocześnie jednak miasto rozwijało się gospodarczo. Powstała linia kolejowa, warsztaty kolejowe, komora celna, zakłady przemysłowe. Na początku XX wieku rozwijała się także oświata. W roku 1906 powstała Szkoła Handlowa, a 11 lat później - Gimnazjum Żydowskie.W roku 1914 wybuchła I wojna światowa i Mława, znajdująca się na linii frontu rosyjsko-niemieckiego, ośmiokrotnie przechodziła z rąk do rąk. Po roku 1918 miasto zostało włączone w granice odrodzonej Polski. W roku 1920, w czasie wojny polsko-bolszewickiej żołnierze 18 Dywizji Piechoty gen. Franciszka Krajowskiego (1861-1932) w ataku na bagnety odparły pod Mławą oddziały Armii Czerwonej. W całym okresie międzywojennym miasto było siedzibą powiatu.Na początku kampanii wrześniowej 1939 roku, pod Uniszkami Zawadzkimi w rejonie Mławy toczyły się ciężkie walki, prowadzone przez broniących miasta żołnierzy 20 Dywizji Piechoty. W czasie okupacji hitlerowskiej Mława została przyłączona do Rzeszy. W 1942 roku okupanci zlikwidowali utworzone wcześniej getto, w wyniku czego życie stracił ok. 15.000 Zydów z Mławy i okolic. W okolicach miasta prowadziły działania oddziały AK. W wyniku ofensywy styczniowej w 1945 roku miasto zostało zajęte przez oddziały II Frontu Białoruskiego Armii Czerwonej.W okresie powojennym nastąpił dynamiczny rozwój Mławy. Powstało wiele zakładów przemysłowych m.in. Mławska Fabryka Obuwia, Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska, Zakłady Wytwórcze Urządzeń Wodociągowych, Zakłady Urządzeń Dźwigowych, Zakłady Mięsne, Oddział "Unitry", a po przemianach ustrojowych w roku 1989 - duże zakłady koreańskiej firmy LG Electronics.

-----

Kościół parafialny p.w. św. Trójcy. Został wybudowany w 1477 roku, pierwotnie jako gotycki. W latach 1882-1886 został powiększony i całkowicie przebudowany w tzw. stylu toskańskim (w niektórych źródłach jego styl jest określany jako eklektyczny). Jedynymi pozostałościami po pierwotnym założeniu gotyckim jest okno w prezbiterium nad ołtarzem, łuk tęczowy oddzielający prezbiterium od nawy głównej i widoczna za ołtarzem bocznym w prawej nawie przypora zewnętrzna znajdująca się obecnie wewnątrz świątyni. W 1692 roku świątynia spłonęła. Ojcowie Misjonarze pracujący w parafii odbudowali kościół w 1712 roku. Następna przebudowa kościoła dokonana w latach 1882-1886 całkowicie zmieniła obiekt: nawę główną obniżono (dawną wysokość zachowało tylko prezbiterium), dobudowano do niej dwie nawy boczne, łączące się z nawą główną arkadami. Dobudowano też nowy fronton, ujęty dwiema wysokimi wieżami zwieńczonymi cebulastymi hełmami. Od strony prezbiterium dobudowano zakrystię, a nad nią skarbiec. Czasy ostatniej wojny spowodowały liczne zniszczenia w kościele. Jedna z bomb niemieckich uszkodziła nawę główną, a bomba rosyjska prawą nawę boczną. W kościele urządzono magazyn oraz punkt zbiorczy dla ludności polskiej wywożonej do Niemiec. Zniszczenia wojenne szybko usunięto, dzięki gorliwej pracy duszpasterzy i ofiarności wiernych. Świątynia jest wzniesiona na planie prostokąta. Jest trójnawowa, murowana z cegły na zaprawie wapiennej. Nawy boczne są otwarte w kierunku nawy głównej arkadami wspartymi na filarach międzynawowych o przekroju prostokątnym. Prezbiterium jest zbliżone do kwadratu. Nad nawą główną znajduje się płaski drewniany strop, polichromowany. W zakrystii znajdują się drewniane, rzeźbione, kręcone schody na piętro nad zakrystią. Elewacja frontowa poprzedzona jest bramą murowaną z dwuskrzydłową kratą i bramkami bocznymi.

Stojący pośrodku rynku ratusz jest budowlą barokową, wzniesioną w latach 1782-1786 i przekształcaną w latach 1844-1846 oraz 1939-1945. Jest to budynek piętrowy z ośmioboczną wieżyczką na kalenicy. Przywilej króla Zygmunta I Starego (1467-1548) z 1545 roku zezwolił mieszczanom mławskim na wybudowanie ratusza. Zbudowany przypuszczalnie w stylu renesansowym ratusz spłonął w 1692 roku, a odbudowany następnie na podstawie przywileju króla Augusta II Mocnego (1670-1733) spłonął ponownie w 1776 roku. Ratusz obudowano w 1789 roku na starych fundamentach, zostawiając widoczne do dzisiaj w narożnikach budynku kamienie pokaźnej wielkości, pełniące funkcje odbojnic. Budynek był jednopiętrowy w stylu skromnego baroku. W latach 1841-1846 przebudowano istniejącą wieżyczkę, umieszczając na niej zegar. W 1836 roku dobudowano od południa w licu ściany zachodniej siedem sukiennic - jednokondygnacyjnych kramów. Obecny układ budynku z odbudowaną wieżą i zainstalowanym w niej zegarem przypomina od strony wschodniej stan pierwotny.

Rynek mławski był najważniejszą częścią miasta. Tutaj odbywały się targi będące główną podstawą istnienia miasta, tu wymierzano karę śmierci przez ścięcie (miasto miało prawo miecza), jeżeli wyrok był zatwierdzony przez starostę królewskiego, tutaj niewątpliwie był i pręgierz. Na środku rynku zlokalizowano ratusz i kościół parafialny. Przebudowy ulic dochodzących do rynku oraz samego rynku dokonane w minionych wiekach nie zatarły dawnego układu urbanistycznego. Dopiero II wojna światowa i działalność okupanta zepsuła średniowieczny charakter śródmieścia. Północna pierzeja rynku oraz budynki przy ulicy Niborskiej zostały w czasie działań wojennych wypalone i zniszczone. Widoczne na zdjęciach kamienice pochodzą z początku XX wieku i stanowią przykład budownictwa w stylu secesji. Wyróżnić wśród nich należy przede wszystkim trzykondygnacyjny budynek mieszkalny, którego elewacja zasługuje na szczególną uwagę. W zwieńczeniu nad gzymsem góruje naga półpostać kobieca podtrzymująca rozwartymi ramionami dekorację roślinną. Z południowo-wschodniego narożnika dochodzą obecnie do rynku trzy ulice, tworzące w tym miejscu zarówno trudny i skomplikowany węzeł komunikacyjny, jak i dysonans urbanistyczny. Rozwiązanie to odebrało rynkowi rolę samodzielnego placu o określonych funkcjach miejskich i sprowadziło do roli parkingu przy przelotowej trasie. Rynek odzyskał swój charakter dopiero po wybudowaniu obwodnicy miasta. Stał się wtedy miejscem rekreacyjnym, służąc mieszkańcom i przejezdnym zlokalizowaną tutaj bogatą siecią sklepów i punktów usługowych.

Zaprojektowany przez Barbarę i Andrzeja Wachnów Pomnik Polskiego Piechura - Obrońcom Mławy, odsłonięty został 18 maja 1985 roku pod Uniszkami Zawadzkimi przy szosie E-7. Postawiony został w pobliżu usytuowanego w bunkrze Mauzoleum Żołnierzy Września. Upamiętnia on bitwę , stoczoną przez żołnierzy Armii "Modlin" pod Mławą, która miała tu miejsce w dniach 1-3 września 1939 roku. Wykorzystując zbudowane wcześniej fortyfikacje, polska Armia "Modlin" dowodzona przez gen. Emila Krukowicza-Przedrzymirskiego (1886-1957) stawiła czoła niemieckiej 3. Armia dowodzonej przez gen. Georga von Küchlera (1881-1968).

Wyjeżdżając z Mławy w kierunku Działdowa, warto na chwilę zatrzymać się w miejscowości Mławka, leżącej już w wojewówdztwie warmińsko-mazurskim. Choć początki wsi sięgają roku 1413 nie zachowały się tu żadne relikty dawnej przeszłości.W lewo od szosy, na samym końcu miejscowości znajduje się natomiast największy w Polsce cmentarz żołnierzy niemieckich. Usytuowany jest on lesie za Mławką w pobliżu Zalewu Ruda. Jest to jedna z kilkunastu wojennych nekropolii na ziemiach polskich, założona w ostatnich latach przez Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge (Ludowy Niemiecki Związek Opieki nad Grobami Wojennymi). Cmentarz w Mławce jest jednym z pierwszych, odnowionych przez Niemców. Otwarto go w październiku 1996 roku. Po zakończeniu kampanii wrześniowej 1939 roku, Niemcy powiększyli istniejący tutaj cmentarz z I wojny światowej. Pochowali na nim ponad 1,5 tys. swoich żołnierzy, poległych w wojnie z Polską. Był to jeden z trzech zbiorowych cmentarzy niemieckich wówczas założonych, jedyny jaki ocalał do dzisiaj. Działania VDK w ostatnim czasie doprowadziły do ekshumacji i przeniesienia do Mławki szczątków Niemców, poległych w walkach, które toczyły się w okolicy w 1945 roku. Łącznie spoczywa tu blisko 12,5 tys. żołnierzy.Jak na innych cmentarzach urządzanych przez VDK, tu także obok dużego krzyża stoją granitowe stele z tysiącami nazwisk poległych. Nekropolia w Mławce musi być znana niemieckim rodzinom poległych. Widać to po pozostawianych przez odwiedzających dowodach pamięci - kwiatach, wieńcach i zniczach.Osobliwie dla Polaków wyglądają przyklejane do bardzo oficjalnych bloków granitu fotografie poległych. Niemieckie rodziny chcą z pewnością wydzielić dla siebie cząstkę prywatności, oznaczyć na cmentarzu "własne" mogiły bliskich, którzy zginęli gdzieś w Polsce jesienią 1939 czy zimą 1945 roku. Z fotografii patrzą na nas młodzi mężczyźni w mundurach niemieckich. Trzeba się nauczyć postrzegać w nich tylko zmarłych.

-----

Iłowo

Osada Iłowo położona jest w połowie drogi między Mławą i Działdowem. Teren dzisiejszej osady zamieszkany był pierwotnie przez pruskie plemię Sasinów. Od 1260 roku ziemia ta należała terytorialnie do państwa krzyżackiego. Bezpośrednie sąsiedztwo granicy z Mazowszem powodowało jednak silny napływ ludności polskiej. Wraz z sekularyzacją Zakonu Krzyżackiego w 1525 roku Iłowo stało się częścią protestanckich Prus Książęcych. Od 1807 roku przebiegała tu granica Prus i Księstwa Warszawskiego, zaś po kongresie wiedeńskim - granica prusko-rosyjska. W roku 1877 do Iłowa doprowadzono linię kolejową. W pobliżu wsi wzniesiono stację graniczną Kolei Malborsko-Mławskiej, którą od strony rosyjskiej połączono z szerokotorową Koleją Nadwiślańską. Iłowo stało się wówczas ważnym ośrodkiem przeładunkowym i handlowym. Po I wojnie światowej, decyzją traktatu wersalskiego z 1919 roku, Iłowo wraz z całą Działdowszczyzną zostało bez plebiscytu włączone do państwa polskiego. 16 stycznia 1920 roku ostatni oddział Grenzschutzu opuścił Iłowo.W czasie wojny polsko-bolszewickiej Armia Czerwona zajęła Iłowo 12 sierpnia 1920 roku. Dwa dni później Sowieci wkroczyli do Działdowa. Po siedmiu dniach oddziały sowieckie opuściły Działdowszczyznę.W latach 1941-1945 w Iłowie istniał hitlerowski obóz przejściowy. Przebywali w nim robotnicy przymusowi, m.in. Polacy i Rosjanie. Pobyt w obozie trwał kilka dni, po czym osadzone w nim osoby wywożono do pracy na terenie Rzeszy. Główne kierunki powojennego rozwoju gospodarczego miejscowości związane były z parowozownią (obsługującą większość pociągów na trasie Warszawa-Gdańsk), paszarnią i pobliskim nadleśnictwem. Zmiany gospodarcze po 1989 przyniosły zmniejszenie rangi miejscowości. Upadła parowozownia, zlikwidowano kino. Nadal jednak istnieje Wytwórnia Pasz (obecnie pod nazwą De Heus), a ostatnio do Iłowa przeniesiono również część zakładów LG z pobliskiej Mławy. Do użytku oddano oczyszczalnię ścieków.

-----

Kościół p.w. Matki Bożej Królowej Różańca Świętego. Pierwsze wzmianki historyczne o Iłowie datuje się na rok 1403. Początkowo w miejscowości nie było kościoła, a okoliczna ludność uczęszczała do kościoła katolickiego w Narzymiu. Po sekularyzacji dóbr krzyżackich i wprowadzeniu luteranizmu jako religii państwowej w Prusach Książęcych, Iłowo zostało włączone do parafii ewangelicko-augsburskiej w Narzymiu. W końcu XIX wieku w Iłowie zaczęto odprawiać rzymskokatolickie nabożeństwa w prywatnym mieszkaniu. Od 1902 roku Iłowo należało do parafii katolickiej w Białutach. Z inicjatywy proboszcza z Białut ks. Leona Sochaczewskiego w 1924 roku powołano Towarzystwo Budowy Kościoła w Iłowie. Kościół został wybudowany w 1927 roku, wg. projektu architekta Kwiatkowskiego z Urzędu Wojewódzkiego w Toruniu. Po wybuchu II wojny światowej żandarmeria niemiecka przejęła plebanię w Iłowie, wikariusza wraz z organistą aresztowano, natomiast proboszcz zdołał schronić się w Klukowie koło Nasielska. Kościół zamknięto i urządzono w nim magazyn mebli. Kościół jest budowlą murowaną z cegły na kamiennej podmurówce, otynkowaną, trójnawową w stylu neobarokowym. Wyposażenie kościoła jest jednorodne i nawiązuje do form barokowych, pochodzi głównie z lat 30. oraz 50. XX wieku. Na głównym ołtarzu znajduje się obraz Matki Boskiej Różańcowej (na zasuwie obraz Najświętszego Serca Pana Jezusa), w zwieńczeniu obraz św. Judy Tadeusza. Wnętrze kościoła odnowiono w 1997 roku.

Dawna kolejowa wieża ciśnień, zbudowana w 1910 roku.

Na ulicach osady. Jeśli chodzi o nazwę ulicy z ostatniego zdjęcia, to ja bym powiedział raczej "Akacjowa", ale może "Akacyjna" to regionalizm...

-----

Zieluń

Zieluń, podobnie jak Iłowo, był dawniej miejscowością nadgraniczną. Odbywały się w niej targi. Tędy szły wojska Władysława II Jagiełły na bitwę pod Grunwaldem. Parafia Zieluń - obecnie pod wezwaniem św. Jana Nepomucena, a pierwotnie św. Trójcy - została erygowana w 1588 roku przez biskupa płockiego Piotra Dunina Wolskiego (1531-1590). Kościół parafialny wielokrotnie płonął i był odbudowywany, obecna murowana świątynia została wybudowana w II połowie XIX wieku. Mieszkańcy Zielunia brali czynny udział w powstaniach narodowych, m.in. w powstaniu listopadowym i styczniowym. W pobliżu miejscowości rozegrała się jedna z bitew powstania styczniowego. Również podczas II wojny światowej istniał w Zieluniu ruch oporu i partyzantka.

Obecnie w Zieluniu nie ma zbyt wielu zabytków. Godny uwagi jest wspomniany wyżej kościół parafialny p.w. św. Jana Nepomucena a także stare drewniane domy mieszkalne przy dawnym placu targowym. Nie zachował się, niestety, istniejący tu niegdyś cmentarz żydowski.

-----

Na dawnym placu targowym w centrum miejscowości.

Zieluń jest miejscowością parafialną, należącą do dekanatu żuromińskiego diecezji płockiej. Widoczny na zdjęciach kościół p.w. św. Jana Nepomucena został wybudowany w latach 1872-1874 staraniem proboszcza ks. Stanisława Przetakiewicza (1797-1876) i konsekrowany 5 maja 1885 roku przez biskupa pomocniczego płockiego Henryka Piotra Kossowskiego (1828-1903). Polichromia wnętrza świątyni pochodzi z 1960 roku. W 1971 roku odnowiono elewację i otoczenie kościoła.

-----

Lubowidz

Lubowidz przez wiele lat był sporą wsią położoną nad Wkrą, przy drodze z Żuromina do Lidzbarka Welskiego. Od 2019 roku miejscowość ma prawa miejskie. Pierwsza wzmianka o tej miejscowości pochodzi z 1345 roku, kiedy to książę płocki Bolesław III (1322/1330-1351), nadając wieś Wojciechowi i Mikołajowi Nagórkom przeniósł ją na prawo niemieckie. Parafię w Lubowidzu erygował prawdopodobnie biskup Klemens w II połowie XV wieku. W końcu XV wieku w Lubowidzu znajdowała się komora celna na trasie do Prus. W 1531 roku król Zygmunt I Stary (1467-1548) nadał wsi prawa miejskie. Właścicielami miasta była rodzina Lubowidzkich. Po wojnach szwedzkich w XVII wieku Lubowidz prawa miejskie utracił. W II połowie XVIII wieku wieś była w posiadaniu Stanisława Sierakowskiego, kasztelana dobrzyńskiego. Po roku 1850 znalazła się w rękach Ignacego Wiśniewskiego.

W miejscowości stoi drewniany kościół z 1802 roku, otoczony lipami stanowiącymi pomniki przyrody, ufundowany przez ówczesnego właściciela wsi K. Sierakowskiego. W roku 1967 Lubowidz spłonął prawie w całości. Do dnia dzisiejszego zachowało się bardzo niewiele drewnianych domów.

-----

Drewniany kościół p.w. św. Andrzeja z 1802 roku. Wnętrze świątyni podzielone jest na trzy nawy pięcioma parami słupów o toskańskich głowicach. W kościele znajdują się trzy ołtarze: ołtarz główny z początku XIX wieku oraz ołtarze boczne poświęcone Sercu Jezusowemu i św. Walentemu. W ołtarzu głównym znajdują się obrazy Matki Boskiej Żuromińskiej, czczonej tu szczególnie, jako Pani Różańcowa i na zasuwie - obraz św. Andrzeja, a po bokach rzeźby świętych Apostołów Piotra i Pawła. Na szczególną uwagę w kościele zasługują m.in.: ambona z 1825 roku, organy z XVIII wieku, feretron z połowy XIX wieku, dwa krucyfiksy z XVIII i XIX wieku oraz XX-wieczne polichromie i witraże. W kościele znajduje się też klasycystyczna chrzcielnica z ok. 1825 roku.

-----

Żuromin

Żuromin leży na Równinie Raciąskiej, w północno-zachodniej części Mazowsza. Początki osadnictwa na tym terenie datowane są na XI-XII wiek. Było to osadnictwo puszczańskie, gdyż obszary w okolicach dzisiejszego Żuromina pokrywały gęste lasy i liczne bagna. Sama nazwa Żuromin pochodzi prawdopodobnie od jednej z puszczańskich polan, gdzie odpoczywali myśliwi, polujący na zwierzęta futerkowe. Początkowo brzmiała ona Żeremin, Żyromin lub Żeromino. Charakterystyczny jest tu człon żer-wskazujący na żerowanie zwierząt leśnych, chociaż niewykluczone jest, iż nazwa związana była z obficie występującymi tu żeremiami bobrów. W 1293 roku istniejącą osadę zwaną Żeromino książę mazowiecki Bolesław II (~1251-1313) darował komesowi Brodzie ze Szreńska. W latach 1329-1351 tereny te stanowiły lenno króla Czech Jana Luksemburskiego (1296-1346). Później król Kazimierz III Wielki (1310-1370) uczynił je lennem Polski. W roku 1384 książę mazowiecki Siemowit IV (~1352-1426) oddał Ziemię Zawkrzeńską, na której leży Żuromin w zastaw Krzyżakom. Ostatecznie do Korony włączył ją król Jan I Olbracht (1459-1501) w 1495 roku.Właścicielami Żuromina byli Szczygłowie, Dębscy, Działyńscy, a od 1703 roku - Zamoyscy. Pod ich rządami Żuromin przeżywał znaczny rozwój gospodarczy, kulturalny i religijny. Wykorzystując rozwijający się kult maryjny, Michał Zdzisław Zamoyski (~1679-1735) wraz podczaszym płockim Bohdanem Mostowskim w 1714 roku ufundowali tu drewniany kościół. W cztery lata później biskup płocki Ludwik Bartłomiej Załuski (1661-1721) zorganizował przy kościele misję jezuitów. Przystąpili oni do budowy większego kościoła murowanego, lecz prace przerwała kasata zakonu w 1773 roku. Nieco wcześniej, bo w roku 1767, Żuromin uzyskał prawa miejskie. W 1778 roku na miejsce jezuitów sprowadzono zgromadzenie reformatów z Łąk Bratiańskich koło Nowego Miasta Lubawskiego. Dokończyli oni budowę kościoła oraz zbudowali przy nim murowany klasztor. Po II rozbiorze Rzeczypospolitej w roku 1793, Żuromin znalazł się w zaborze pruskim. W roku 1794 miasto zostało zniszczone przez pożar, a w roku 1801 zostało sprzedane księciu Józefowi Poniatowskiemu (1763-1813). W roku 1815 Żuromin został włączony do zależnego od Rosji Królestwa Polskiego. W 1863 roku w okolicach Żuromina miały miejsce potyczki oddziałów powstańczych z wojskami rosyjskimi. Mieszkańcy Żuromina czynnie wsparli powstanie styczniowe, za co - w ramach represji po stłumieniu powstania - władze rosyjskie zlikwidowały dobra kościelne w Żurominie, a miasto opuścili reformaci. Sam Żuromin ukazem carskim z 1869 roku został zdegradowany do roli osady. Położone tuż nad granicą rosyjsko-niemiecką miasteczko słynęło jako wielki i dobrze zorganizowany ośrodek przemytniczy. Ugruntowana była na północnym Mazowszu opinia, że jeśli ukradzione konie lub bydło uprowadzono w okolice Żuromina, to wszelkie dalsze poszukiwania są bezcelowe, bo "towar" zapewne znajduje się już po stronie pruskiej.

Ale Żuromin z przełomu XIX i XX wieku znany jest nie tylko z cudownego obrazu, targów i przemytu. Był miasteczkiem bardzo biednym. Uchodził także za miasteczko wyjątkowo niechlujne i zaniedbane. Skłoniło to wielu aktywniejszych jego obywateli do emigracji (głównie do Ameryki). Po odzyskaniu niepodległości, w 1925 roku Żuromin odzyskał prawa miejskie, jednakże był nadal ubogi i zaniedbany. Od 1931 roku przystąpiono do poprawiania estetyki i infrastruktury miasta. Zaczęto likwidować bagna, bajora, porządkować ulice, pobudowano gmachy publiczne. Działania kampanii wrześniowej w 1939 roku ominęły Żuromin, lecz duże straty ludnościowe miasto poniosło w czasie okupacji niemieckiej. Wysiedlono i wywieziono do obozów zagłady całą ludność żydowską z Żuromina i okolic - w sumie około 2.500 osób. Prześladowania i szykany dotknęły także Polaków. W styczniu 1945 roku Niemcy bez walki oddali zniszczone w około 30% miasto nadciągającym oddziałom sowieckim. W 1956 roku Żuromin awansował do rangi miasta powiatowego. Powiat żuromiński był najsłabiej zaludnionym i najbardziej zaniedbanym gospodarczo powiatem w ówczesnym województwie warszawskim. Nie było większego przemysłu, samo miasto nie posiadało jeszcze kanalizacji ani wodociągu. W fatalnym stanie znajdowały się drogi. Po 1970 roku Żuromin był aktywizowany gospodarczo przez lokalizację tu filii zakładów z większych miast. W ciągu ostatnich 40 lat zbudowano od podstaw całkowicie nowe, murowane miasto. Powstały szkoły średnie, szpital miejski, gmachy urzędów, wodociągi, kanalizacja, oczyszczalnia ścieków, stadion z zapleczem rekreacyjnym i liczne zakłady przemysłowe (głównie w branży meblarskiej i przetwórstwa rolnego). Dawne wielkie rynki przekształcono w pięknie zadrzewione parki i skwery.

-----

Kościół p.w. św. Trójcy i jednocześnie sanktuarium maryjne. Kościół został wybudowany w latach 1715-1785. Jest on okazałą, murowaną świątynią z bardzo wysoką, 55 metrową murowaną, okrągłą wieżą. Jest unikalnym przykładem na Mazowszu budownictwa sakralnego, w stylu późnego baroku. W kościele umieszczony jest obraz Matki Boskiej, cudami niegdyś słynący. Obraz nieznanego autorstwa, namalowany na płótnie o wymiarach 70 x 60 cm, pochodzi najprawdopodobniej z końca XVII wieku. Został on przekazany w 1704 roku przez nieznanego żołnierza, uczestnika wojny północnej, mieszkającemu w Żurominie rolnikowi o nazwisku Bloch. W obawie przed profanacją ze strony Szwedów, Bloch schował obraz do skrzyni, jednak codziennie, sam lub z rodziną, modlił się przed wizerunkiem. Po pewnym czasie ze skrzyni zaczęła wydobywać się nadzwyczajna jasność. Biskup płocki Ludwik Bartłomiej Załuski po zbadaniu sprawy stwierdził cudowność zjawisk i sam udał się do Żuromina, aby oddać Matce Bożej cześć. Od tego czasu lud Mazowsza nieprzerwanie uznaje obraz Matki Bożej Żuromińskiej za cudowny. Uroczystej koronacji obrazu koronami papieskimi dokonał Prymas Polski, kard. Józef Glemp (1929-2013) w 2000 roku. Kto pierwszy raz spogląda na cudowny obraz jest zdziwiony, bowiem na pierwszym planie nie jest wcale osoba Maryi, ale patrona parafii, św. Antoniego. Trzyma on na lewej ręce tulące się do niego Dzieciątko. Matka Boża widoczna jest w półpostaci, w prawej górnej części obrazu, jako wynurzająca się z obłoku.

Kompleks budynków zakonnych reformatów, wzniesionych w stylu barokowym obok kościoła w latach 1715-1785.

Centrum miasta w ostatnich dniach kampanii rzed wyborami prezydenckimi w 2010 roku.

-----

Chamsk

Chamsk to spora wieś, położona niedaleko Żuromina. Ma ona średniowieczny rodowód, ale z dawnych czasów zachowało się niewiele pozostałości. Pierwszy drewniany kościół powstał tu w roku 1385. W 1410 roku we wsi przebywał król Władysław II Jagiełło. Według tradycji, w miejscowym kościele zatrzymał się on na modlitwę a następnie przez Olszewo podążył pod Grunwald. Kolejne kościoły budowano jeszcze kilkakrotnie, między innymi na przełomie XV i XVI wieku.W XVI wieku istniał tu też okazały dwór obronny Chamskich. Przedstawiciel rodu, Ścibor Chamski starał się nawet o prawa miejskie, jednakże Chamsk pozostał wsią. Obecny drewniany kościół powstał w latach 1817-1819. Od 1863 roku właścicielami dworu i majątku byli Bergowie, spokrewnieni z finansistami warszawskimi o tym samym nazwisku. W 1920 roku staraniem Stanisława Berga - dziedzica, oraz Stanisława Żelskiego - miejscowego nauczyciela, założono w Chamsku Ochotniczą Straż Pożarną. Zawsze w pierwszą niedzielę po 4 maja, odbywa się w Chamsku uroczysty odpust św. Floriana - patrona strażaków. W przemarszu biorą udział miejscowa i okoliczne jednostki ochotniczych straży pożarnych z pocztami sztandarowymi i orkiestrą. Regionalnym tradycyjnym poczęstunkiem są pierogi, stąd odpust ten, zaliczany do większych tego typu uroczystości na Mazowszu, często zwany jest "odpustem pierogowym".

Klasycystyczny XIX-wieczny dwór Chamskich przedstawia dziś, niestety, opłakany widok. Rozkradziono wiele elementów jego wyposażenia - urządzenia sanitarne, drzwi i okna, z podłóg zerwano parkiet. Budynek uległ zagrzybieniu, w piwnicy stoi woda, ściany pękają. We wciąż jeszcze istniejącym parku (dawniej założonym w stylu angielskim) znajdują się drzewa - pomniki przyrody. Starsi mieszkańcy Chamska wspominają, że dworu swego czasu pilnował duch starego szlachcica, który ponoć ukazywał się czasami zbłąkanym mieszkańcom, którzy wieczorem szukali skrótu przez dworski park. Duch dziedzica dziś już nie straszy. Widać sam jest przerażony dzisiejszym widokiem swoich włości.

-----

Droga prowadząca do wsi.

Kościół parafialny p.w. św. Floriana. Zbudowany w roku 1817 staraniem księdza Antoniego Fiederowicza jest świątynią drewnianą, o konstrukcji zrębowej na ceglanej podmurówce. Wnętrze podzielone jest na trzy części dwiema parami drewnianych kolumn toskańskich. Od zachodu zbudowany jest chór muzyczny wsparty na dwóch drewnianych kolumnach. Wnętrze jest kryte stropem, zakrystia - kolebką z lunetą. Na kalenicy znajduje się czworoboczna wieżyczka na sygnaturę.Znacznie starsze jest wyposażenie wnętrza świątyni - obrazy, rzeźby, feretrony i lichtarze pochodzą z XVI-XIX wieku.

Tak wygląda obecnie dwór i dawny park dworski - patrzeć hadko...

-----

 

Bieżuń

Bieżuń to niewielkie miasteczko na północnym Mazowszu, położone niedaleko Żuromina. Swoje początki zawdzięcza położeniu przy trakcie, który łączył miasta pomorskie z Rusią i Litwą. Najstarsza niewielka osada powstała na lekko wyniesionym terenie, przy drodze Rypin-Raciąż i skupiała się wokół placu targowego. Najwcześniejszą wiadomość o Bieżuniu zawiera akt lokacyjny z roku 1406, w którym książę mazowiecki Siemowit IV (~1352-1426) zezwala Jędrzejowi z Gulczewa, kasztelanowi płockiemu, założyć miasto na prawie chełmińskim.Bieżuń już jako miasto został dwukrotnie zniszczony przez Krzyżaków. Dopiero II pokój toruński z 1466 roku umożliwił jego rozwój. W roku 1504 lokacja Bieżunia została potwierdzona przez króla Aleksandra Jagiellończyka (1461-1506). W 1634 roku Bieżuń zaliczono do grodów magnackich. Stanowił wówczas włąsność rodu Kretkowskich. Powstał tu wówczas pałac, który stanowił bardzo interesujący przykład ogrodu sprzężonego z fortyfikacjami. Uchroniły go one od całkowitego zniszczenia podczas najazdu Szwedów. Jednakże uszkodzenia były tak duże, że kolejny właściciel - Andrzej Hieronim Zamoyski (1716-1792) - podjął w XVIII wieku decyzję o wzniesieniu nowego pałacu. Ufundował on również kościół murowany, którego budowę ukończono w 1778 roku, a także przeprowadził rozbudowę miasta. Nowy właściciel - książę Józef Poniatowski (1763-1813) - inwestował tylko w remont pałacu. Projektowano wówczas wprawdzie budowę kościoła ewangelicko-augsburskiego dla całego powiatu mławskiego, ale nie zrealizowano tego zamiaru. Następnie Bieżuń miał jeszcze wielu właścicieli.W roku 1793 Bieżuń znalazł się w granicach zaboru pruskiego, w latach 1807-1815 należał do Księstwa Warszawskiego, a po kongresie wiedeńskim został włączony do zależnego od Rosji Królestwa Polskiego. W 1869 roku, w ramach represji po powstaniu styczniowym, miejscowość utraciła prawa miejskie. Zostały one przywrócone dopiero w 1994 roku. Okres międzywojenny nie zostawił śladu w ukształtowaniu przestrzennym miasta. W czasie II wojny światowej zginęło około 1.000 mieszkańców, w tym wszyscy Żydzi. Zabudowa, chociaż prawie całkowicie drewniana, ocalała.

Bieżuń zawsze związany był z targami i stanowił lokalny ośrodek handlowy. Obecnie jest to miejscowość typowo rolnicza. W miasteczku i jego okolicy istnieją fermy hodowlane drobiu, szklarnie oraz drobny przemysł spożywczy i rzemiosło.Miejscowość ma dwa godne uwagi zabytki: XVIII-wieczny pałac Zamoyskich z zespołem parkowym i fortyfikacjami wodnymi nad Wkrą oraz barokowy kościół p.w. św. Trójcy. W pobliżu rynku, nad Wkrą mieści się Miejski Ośrodek Kultury, który zajmuje budynek dawnej synagogi z 1904 roku. Została ona wzniesiona na miejscu wcześniejszej drewnianej bożnicy, pochodzącej z połowy XVIII wieku. Zaprojektowana była prawdopodobnie przez S. Kmitę. Świątynia została jednak całkowicie zdewastowana w czasie II wojny światowej. Obok zachował się dom rabina.

-----

Barokowy kościół p.w. św. Trójcy z II połowy XVIII wieku. Wlatach 60. XVIII wieku, ówczesny właściciel miasta, kanclerz wielki koronny Andrzej Hieronim Zamoyski postanowił ufundować nowy kościół. Prace budowlane rozpoczęły się w 1766 roku i zakończyły się w 1768 roku. Była to murowana świątynia, dach jej był nakryty dachówką. Kościół wzniesiono na planie prostokąta, przylegały do niego zakrystia i skarbiec, nakryte deskami. Świątynia nie posiadała wieży ani sygnaturek. W 1817 roku nie remontowana budowla znalazła się w złym stanie technicznym. Najbardziej uszkodzona była ceglana posadzka oraz pokrycie dachu. W 1824 roku rozpoczęto remont kościoła. W 1865 roku świątynia otrzymała organy o ośmiu głosach, natomiast w latach 1887-1889 świątynia została rozbudowana o prezbiterium, dwie boczne kaplice oraz zakrystie. Rozbudowa została wykonana pod kierunkiem Zdzisława Librowskiego wg projektu architeksta z Płocka - p. Gosławskiego. W latach późniejszych była jeszcze kilkakrotnie restaurowana, ale w formie z 1889 roku zachowała się do dnia dzisiejszego. Na jednym ze zdjęć widoczna jest współczesna polichromia, przedstawiająca fundatora świątyni - Andrzeja Hieronima Zamoyskiego herbu Jelita. Urodził się on w Bieżuniu. Był kanclerzem wielkim koronnym w latach 1764-1767, marszałkiem Trybunału Koronnego w 1761 roku, wojewodą inowrocławskim w latach 1757-1764. Pełnił także urzędy starosty halickiego, lubelskiego, brodnickiego i rostockiego.

Na ulicach miasteczka. Budynki drewniane stanowią sporą część dawnej zabudowy Bieżunia. Niestety, wiele domów aż prosi się o renowację.

Muzeum Małego Miasta na rynku. Utworzone zostało w 1974 roku, początkowo jako muzeum etnograficzne, a od 1986 roku także pokazujące obraz typowego miasteczka z połowy XIX wieku oraz zrekonstruowany gabinet prowincjonalnego lekarza. Osobne miejsce stanowią eksponaty związane ze Stefanem Gołębiowskim (1900-1991) - poetą, tłumaczem dzieł Horacego i społecznikiem - zgromadzone w jego mieszkaniu. W muzeum przechowywane są też bieżuńskie judaika - kilka odzyskanych fragmentów macew ze zniszczonego przez Niemców kirkutu, zwój Tory oraz lampka chanukowa.

Urząd miasta. Z miejscowości tej pochodzą, miedzy innymi, Izaak Cylkow (1841-1908), syn talmudysty Mojżesza Arona Cylkowa (1813-1884), późniejszego nauczyciela w warszawskiej Szkole Rabinów i wybitny tłumacz, który przełożył na język polski Biblię hebrajską, a współcześnie - znany aktor Jerzy Bończak i lekkoatleta, wicemistrz olimpijski z Pekinu - Piotr Małachowski.

Figura św. Jana Nepomucena ustawiona przy wyjeżdzie z miasta w kierunku Żuromina. Jest to metalowy posąg umieszczony na kamiennym cokole w formie pnia drzewa, wykonany w formie modnej na przełomie XIX i XX wieku. Figurę świętego ustawiono nad Wkrą, niedaleko mostu, na wzniesieniu umocnionym przed wylewami rzeki kamienną ławą. Na cokole widnieje napis: "Święty Janie Nepomucenie chroń nas od niesławy w życiu i wieczności". Posąg należy do grupy identycznych lub bardzo podobnych figur wykonanych zapewne w jednym zakładzie, z jednego odlewu lub z nieco zmodyfikowanego wzorca.

Widok miasteczka od strony Wkry.

-----

Zawidz Kościelny

Zawidz Kościelny jest sporą, ładną i zadbaną wsią - pierwszą, którą jadąc od Warszawy napotykamy po skręcie w prawo z szosy bydgoskiej w kierunku Żuromina. Miejscowość, będąca siedzibą gminy Zawidz, położona jest na pograniczu Równiny Raciąskiej i Wysoczyzny Płońskiej. Dawniej była to prywatna wieś szlachecka. Warto zatrzymać się tu, by zobaczyć miejscowy kościół parafialny p.w. św. Marcina biskupa.

-----

Brama prowadząca na teren kościelny.

Drewniany kościół pw. św. Marcina biskupa. Parafia w Zawidzu erygowana została w końcu XIV wieku. Pierwszy wzmiankowany kościół pobudowano w I połowie XVI wieku. Kolejny, również drewniany, wzniesiono w 1605 roku. Widoczny na zdjęciu - konsekrowany był w 1877 roku, remontowany zaś w roku 1947. W roku 1987 przestał pełnić funkcje liturgiczne. W swoim wyposażeniu kościół posiadał barokowe ołtarze: pierwszy - lewy, barokowy z 1700 roku z rzeźbami nieokreślonych biskupów oraz św. Marcina biskupa w zwieńczeniu, drugi - prawy, również barokowy z I połowy XVIII wieku z obrazem św. Anny nauczającej Marię, oraz św. Barbary w zwieńczeniu. W kościele znajdowała się barokowa, XVII-wieczna drewniana chrzcielnica z grupą chrztu Chrystusa w zwieńczeniu ażurowej pokrywy. Po lewej stronie ołtarza była drewniana ambona wsparta na słupie. W oknach prezbiterium - witraże z lat 50. XX wieku. Pod koniec lat 80. XX wieku wyniesiono wyposażenie kościoła do nowo zbudowanego obok kościoła murowanego. Pozostawiono jedynie ambonę i chrzcielnicę. Kościół przez lata niszczał pozbawiony opieki konserwatorskiej. Spróchniałe filary poprzewracały się, zarwało się 75% stropu. Jedna z wichur zerwała blaszany dach kościoła. Wybita została większość okien. Rozebrano część desek podłogowych. Niszczeje barwna polichromia z 1957 roku wykonana przez Antoniego Rochowicza pokrywająca ściany i sufit kościoła. Dzwonnica kościoła pochodzi z XVIII wieku. Jest to czworoboczna drewniana konstrukcja słupowa, oszalowana, zbudowana na kamiennym fundamencie. Posiada dach w formie cebulastej kopuły krytej blachą. Wewnątrz mieściła dwa dzwony.

Nowy, murowany kościół parafialny p.w. św. Marcina biskupa, zbudowany tuż obok starej, drewnianej świątyni. Kościół został wzniesiony w latach 80. XX wieku. Konsekracji tej świątyni dokonał 29 czerwca 1987 roku biskup Zygmunt Kamiński (1933-2010). Z zabytków sztuki sakralnej na szczególną uwagę zasługują: chrzcielnica i krucyfiks z XVIII wieku, monstrancja gotycka z pierwszej połowy XVII wieku oraz relikwiarz z drugiej połowy XVIII wieku.

Droga krzyżowa z końca XX wieku wybudowana wokół nowego kościoła. W ceglanych kapliczkach znajdują się ludowe rzeźby wykonane przez miejscowych twórców obrazujące kolejne stacje Męki Pańskiej. Zawidz jest ośrodkiem sztuki ludowej. Przedstawicielami rzeźbiarstwa w drewnie są rodziny: Goczyńskich, Dużyńskich, Krajewskich, Szemborskich, Wierzbickich i Wierzchowskich. Kultywowana jest również sztuka kowalstwa artystycznego którą wykonuje rodzina Suszczewiczów.

-----

Sierpc

Sierpc jest jednym z najstarszych miast na Mazowszu. Choć osady ludzkie istniały na tym terenie już około IV wieku p.n.e., to pierwsze wiarygodne dane pochodzą dopiero z okresu średniowiecza.W wieku X i XI Sierpc był ważnym i dynamicznie rozwijającym się grodem. Sprzyjało temu położenie przy trakcie prowadzącym z Pomorza do Krakowa. Wzrost znaczenia grodu oznaczał także rozwój miejscowego rzemiosła: garncarstwa, ciesielstwa, kołodziejstwa, kowalstwa, kuśnierstwa, krawiectwa i sukiennictwa. W XII wieku odbywały się w Sierpcu tygodniowe targi, zaś od XIV wieku pośrednicy handlowi z Sierpca utrzymywali kontakty z miastami nadwiślańskimi, a także z Poznaniem.Wedle kościelnych przekazów, w roku 1003 powstała tu parafia, zaś na miejscu dawnej świątyni pogańskiej zbudowano kościół parafialny. Pierwsza natomiast wzmianka o Sierpcu pochodzi z tzw."Falsyfikatu mogileńskiego", dokumentu datowanego na rok 1065, który w rzeczywistości powstał dopiero w XII wieku. Kolejny dokument z roku 1155 nazywa Sierpc miastem biskupów płockich. Prawdopodobnie już w XII wieku funkcjonowała tutejsza kasztelania. Jednak pierwszym znanym z dokumentów kasztelanem był Jan z Łysakowa herbu Boleścic w latach 1350-1363.Za datę uzyskania przez Sierpc praw miejskich na prawie średzkim uważa się 1322 rok. Druga lokacja, tym razem na prawie magdeburskim, miała miejsce w roku 1356, potwierdzona zaś została przez króla Władysława II Jagiełłę (1352/1362-1434) w roku 1389. Po niej nastąpił szybki rozwój i rozrost przestrzenny miasta. Wcześniej, bo prawdopodobnie około 1348 roku, w Sierpcu rozpoczęto budowę zamku, zlecając ją najprawdopodobniej podkomorzemu mazowieckiemu - Dzierżkowi Kopaczowi z Dmoszyna. Ruiny tego zamku istniały jeszcze do 1876 roku. Na początku XV wieku miasto przeszło w ręce kasztelana płockiego Jana z Gulczewa. Był on pierwszym właścicielem z rodu Sierpskich, pod których rządami Sierpc osiągnął najwyższy poziom rozwoju i dostatku. W 1495 roku ziemia sierpecka wraz z księstwem płockim została włączona do Korony. Począwszy od XV wieku Sierpc stawał się coraz bardziej miastem handlowym. W latach 1450, 1489 oraz 1504 uzyskał przywileje na odbywanie corocznych jarmarków. Zjeżdżali na nie kupcy z Gdańska, Torunia, Warszawy, a nawet Poznania. Na przełomie XV i XVI wieku pojawili się w Sierpcu pierwsi Żydzi.W 1556 roku Sierpc został miastem powiatowym. W następnym stuleciu Sierpc nękały liczne pożary, w tym jeden największych w roku 1630, kiedy to spłonął kościół farny, klasztor oraz całe Stare Miasto. Z kolei, w wieku XVII wiele szkód wyrządzili szwedzcy dragoni. W czasie "potopu" Sierpc został zajęty przez wojska szwedzkie pod dowództwem gen. Steenbecka. Oddział płk. Izraela wymordował mieszkańców, zaś samo miasto zostało doszczętnie spalone i ograbione. W latach 1699-1711 miasto nękane było kolejnymi atakami i przemarszami różnych wojsk. Brak żywności powodował nie tylko powszechny głód, ale i zarazy. Z czasem jednak, Sierpc podźwignął się z upadku, choć nie powrócił już do dawnej świetności. W 1793 roku, po drugim rozbiorze Rzeczypospolitej, Sierpc włączony został do zaboru pruskiego. W związku z tym stracił także status miasta prywatnego. W 1794 roku teren ziemi sierpeckiej objęła insurekcja kościuszkowska. W dużym stopniu miasto zostało zniszczone w czasie wojen napoleońskich w latach 1806-1807. W latach 1807-1815 znalazło się w granicach Księstwa Warszawskiego, a później weszło w skład Królestwa Polskiego. W XIX wieku Sierpc rozwijał się, rosła liczba ludności. Ok. roku 1829 powstała fabryka sukna i dywanów, zaś od roku 1830 roku działała fabryka mydła. Do roku 1830 funkcjonowało w mieście 5 browarów. Nad rzeką zbudowano rzeźnię, zaś w 1830 roku powstały jatki miejskie. Zwiększała się stale liczba osób związanych z handlem.

 

Miejscowa ludność brała czynny udział w powstaniu listopadowym, po upadku którego w mieście umieszczono tymczasowo garnizon rosyjski. Stały garnizon powstał po roku 1863. Utworzenie go wpłynęło na zwiększenie ludności rosyjskiej. W 1863 roku w okolicach Sierpca miały miejsce walki powstania styczniowego. Po powstaniu Sierpc stał się ośrodkiem handlu zbożowego. W 1869 roku powstał browar, należący do rodziny Pehlke, funkcjonujący aż do roku 1929. W kolejnych latach rozwijał się przemysł i infrastruktura miejska. Na ożywienie gospodarcze wpłynęło także założenie w 1900 roku Towarzystwa Drobnego Kredytu, mającego "wspierać chrześcijański handel i rzemiosło". W mieście istniało kilka szkół państwowych i prywatnych. W 1916 roku powstało prywatne Progimnazjum Filologiczne Męskie. Ponadto w Sierpcu istniały jeszcze szkoły wyznaniowe: ewangelicka i 13 chederów dla dzieci żydowskich, funkcjonowała także żydowska żeńska szkoła Bliny Ajerbach. W 1907 roku odrodziło się Towarzystwo Naukowe Płockie z oddziałami w Sierpcu i Rypinie. W czasie I wojny światowej, w wyniku walk między Rosjanami i Niemcami, około 20% zabudowy miast i wsi powiatu uległo zniszczeniu. Po zajęciu miasta przez Niemców w 1915 roku okupanci stosowali grabieżczą politykę, co spowodowało powszechny głód, a w roku 1918 także epidemię tyfusu. Pod koniec wojny ludność zdziesiątkowała także epidemia grypy "hiszpanki". Od roku 1916 na terenie powiatu działała Polska Organizacja Wojskowa (POW). W końcu 1917 roku przeprowadzono ochotniczy zaciąg do Polskich Sił Zbrojnych (tzw. Polnische Wehrmacht), ogłoszony przez Radę Regencyjną Królestwa Polskiego. Co ciekawe - zainteresowanie było większe, niż zainteresowanie werbunkiem do Legionów Polskich. Jeśli chodzi działania podejmowane przez ludność żydowską, to w przeciwieństwie do ludności polskiej, nie tworzyła ona organizacji zbrojnych. Zakładano jedynie kluby sportowe ("Makabi", "Morgenstern" oraz "Stern"). Po wycofaniu się Niemców w listopadzie 1918 roku władzę przejęli Polacy. W czasie wojny polsko-bolszewickiej w 1920 roku, Sierpc został na krótko zajęty przez wojska sowieckie.

Od roku 1921 intensywnie rozwijał się ruch spółdzielczy, otwierano nowe zakłady pracy, budowano gmachy użyteczności publicznej i rozwijano szkolnictwo i działalność kulturalną, inwestowano w infrastrukturę miejską i komunikację. Od marca 1938 roku rozpoczęła nadawanie pierwsza w kraju lokalna rozgłośnia radiowa. W mieście funkcjonowały 3 hotele, kilka restauracji, kawiarni i cukierni, a także 3 domy publiczne. Istniał także nowoczesny, jak na tamte czasy, szpital. W okresie międzywojennym Sierpc był miastem wielonarodowym. W roku 1939 dominowali Polacy (58%) oraz Żydzi (29%). Poza nimi w mieście mieszkało także około 12% Niemców oraz kilka procent Rosjan i Ukraińców. W czasie kampanii wrześniowej 1939 roku na terenie powiatu sierpeckiego nie prowadzono większych działań militarnych. 8 września do miasta wkroczyły wojska niemieckie, a powiat sierpecki wcielono do regencji ciechanowskiej (Regierungbezirk Zichenau) III Rzeszy. Sierpc przemianowano na Schirps, a od maja 1941 roku na Sichelberg. W mieście działało Gestapo, a w dzielnicy żydowskiej utworzono getto i rozpoczęto wywózkę ludności do Generalnego Gubernatorstwa. Getto zlikwidowano w końcu 1941 roku. Represje dotykały także ludność polską - w 1940 roku około 600 osób wysłano do obozów koncentracyjnych w Dachau i Mauthausen. Należy podkreślić, iż w powiecie sierpeckim było sporo niemieckich rodzin, które służyły pomocą ludności polskiej, chroniąc przed wywozem na roboty, ostrzegając przed aresztowaniem lub niekiedy współpracując nawet z konspiracją. Od początków okupacji na terenie powiatu rozpoczęły działalność organizacje zajmujące się tajnym nauczaniem, jak również konspiracyjne organizacje zbrojne (ZWZ/AK, BCh, NSZ, GL i AL.). 20 stycznia 1945 roku oddziały 65 Armii gen. Pawła Iwanowicza Batowa (1897-1985), wchodzącej w skład II Frontu Białoruskiego dowodzonego przez marszałka Konstantego Rokossowskiego (1896-1968), wyzwoliły Sierpc spod niemieckiej okupacji. Po zajęciu miasta żołnierze rozpoczęli grabież. Sytuację opanowali dopiero funkcjonariusze NKWD. Wkrótce rozpoczęto organizowanie struktur władzy komunistycznej i prześladowania przeciwników politycznych. Represje dotknęły także okoliczną ludność pochodzenia niemieckiego. Do ZSRR wywieziono około 200 osób związanych z AK i NSZ. Nieco później represje dotknęły działaczy legalnego PSL. W tej sytuacji na terenie powiatu wzmogło działalność podziemie zbrojne, aktywne do roku 1953. Do roku 1955 większość firm została upaństwowiona. Podobnie rzecz miała się z rzemiosłem, jednakże ten sektor zaczął masowo odradzać się po 1956 roku. Dynamiczny rozwój infrastruktury i przemysłu miał miejsce w latach 1972-1981. Zbudowano wówczas kanalizację, nowe ulice, powstało szereg bloków mieszkalnych, uruchomiono nowe zakłady przemysłowe. Rozwijały się instytucje związane z oświatą i życiem społeczno-kulturalnym. W 1971 roku powstało Muzeum Etnograficzne, zaś w 1975 roku Park Etnograficzny. W wyniku ich połączenia w roku 1987 utworzono Muzeum Wsi Mazowieckiej. W 1969 roku powstał tutejszy oddział Towarzystwa Naukowego Płockiego. Po zmianach ustrojowych, władza w mieście i gminach powróciła w ręce samorządów lokalnych. W 1999 roku Sierpc po raz czwarty w swej historii stał się miastem powiatowym. Jednakże innym przejawem zmian był upadek instytucji, do tej pory finansowanych przez państwo. Powstało za to wiele prywatnych firm, a prywatyzacja nie ominęła też największych sierpeckich przedsiębiorstw - Zakładów Piwowarskich (obecnie Browar "Kasztelan") i "Bacutilu" (obecnie "Cargill-Pasze").

Zatrzymując się w Sierpcu warto - oprócz pokazanych przeze mnie poniżej zabytków - odwiedzić ciekawy skansen wsi mazowieckiej. Nam, niestety, zabrakło na to czasu. Większość przedstawionych informacji o dziejach Sierpca i lokalnych zabytkach zaczerpnąłem z portalu "Sierpc online".

-----

Kościół i klasztor p.w. NMP jest największym zabytkowym zespołem architektonicznym w Sierpcu. Wcześniej zbudowany w stylu gotyckim, po wielu renowacjach utracił ten charakter. Kościół składa się z prostokątnie zamkniętego prezbiterium i głównej nawy z okazałą ścianą frontową. Budowę kościoła rozpoczęto w czasie epidemii w 1483 roku, w miejscu domniemanego objawienia się Najświętszej Panny Marii klerykowi Andrzejowi z Sierpca. Budowę ukończono w 1488 roku. Fundatorami byli bracia Prokop (?-1515) i Feliks (?-1519) Sierpscy. Kościół był drewniany, zaś w 1513 roku uległ spaleniu. Na jego miejscu w tym samym roku, staraniem Prokopa Sieprskiego, postawiony został gotycki kościół murowany oraz osadzono przy nim mansjonarzy. Najprawdopodobniej od 1597 roku mansjonarze sierpeccy prowadzili szkołę dla chłopców. Przy południowej ścianie prezbiterium w 1566 roku dobudowano kaplicę grobową, na życzenie Urszuli Lwowskiej, wnuczki Prokopa Sieprskiego, wdowy po Marcinie Ostrorogu, kasztelanie kowalskim. Kaplica otwarta jest ku prezbiterium wysoką, półkoliście zamkniętą arkadą. Przy nawie znajduje się kruchta. Kościół posiada okna zamknięte półkoliście i dachy dwuspadowe. Początkowo jedynie prezbiterium miało murowane sklepienie, reszta kościoła miała dach drewniany. Z czasem dach pokryto dachówką. Główne wejście do kościoła od strony zachodniej zdobi gotycki portal z profilowanej cegły. Kościół początkowo miał także dwa wejścia boczne. Przy kościele usytuowany był dawniej cmentarz, otoczony drewnianym parkanem. Na cmentarzu stała drewniana dzwonnica z 3 dzwonami. Najmniejszy, czwarty dzwon wisiał w kościele. Wewnątrz, w neogotyckim ołtarzu głównym, umieszczona jest gotycka rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem z połowy XIV wieku. Znajdowało się tu dawniej 9 ołtarzy, od 1699 roku jest ich 8. Ołtarz główny murowany,o dwukondygnacyjnej nastawie posiadał rzeźbioną scenę zaśnięcia NMP w otoczeniu apostołów oraz scenę koronacji Matki Bożej przez Boga Ojca i Syna. Po stronie zakrystii w prezbiterium stał murowany ołtarz z zachowaną do dziś rzeźbą NMP z Dzieciątkiem na ręku. Przy ścianie południowej był murowany ołtarz z rzeźbioną nastawą przedstawiającą scenę Narodzenia, a w drugiej kondygnacji umieszczony był obraz Ukrzyżowania. Po tej samej stronie, bliżej głównego wejścia, był następny ołtarz z rzeźbą Matki Bożej. Przy ścianie północnej w nawie były trzy dalsze ołtarze: pierwszy z nich posiadał obraz Wniebowzięcia NMP, drugi zawierał obraz św. Anny. Trzeci ołtarz zawierał rzeźby NMP i św. Jana Ewangelisty, wykonane zapewne przez miejscowych snycerzy. Na belce tęczowej były rzeźby Chrystusa Ukrzyżowanego, a po jego bokach postaci Najświętszej Marii Panny i św, Jana Ewangelisty. Kościół stracił w pożarze z 1794 dach i wyposażenie wnętrza. Obecne pochodzi z XIX wieku. W latach 1965-1975 przeprowadzono gruntowny remont kościoła starając się przywrócić czystość dawnego stylu. Obecnie ten zabytkowy obiekt jest zagrożony poprzez osuwanie się wzgórza, na którym stoi. Przy kościele znajduje się barokowy budynek klasztorny z początku XVIII wieku, murowany z cegły. Zbudowany jest na planie odwróconej litery L i jest dwukondygnacyjny. Pomieszczenia przyziemia sklepione są kolebkowo-krzyżowo, a okna prostokątne. Dach jest czterospadowy, nad łącznikiem siodłowy, kryty dachówką. Wewnątrz klasztoru znajdują się barokowe obrazy. W skład zespołu architektonicznego wchodzi również barokowa, murowana z cegły dzwonnica, zbudowana w końcu XVIII wieku. Ma kształt czworoboku, z dwiema półkoliście zamkniętymi arkadami i dwuspadowym dachem, krytym dachówką. W 1620 roku staraniem Zofii Potulickiej ze Zbąskich (?~1628), właścicielki części Sierpca, sprowadzono 6 benedyktynek z Chełmna, dla których wybudowano drewniany klasztor. W latach następnych w klasztorze przebywało około 40 zakonnic. W 1624 roku Zofia Potulicka w klasztorze sierpeckim podejmowała obiadem króla Zygmunta III Wazę (1566-1632). W tym samym roku przepisała ona na uposażenie klasztoru połowę Sierpca i przyległe wioski: Dąbrówkę, Żarówkę, Studzieniec, Rochocin, Szczutowo, Blizne, Urszulewo, Susk, Dziembakowo i Rogieniczki a także kilka młynów. Dzięki temu klasztor sierpecki stał się jednym z największych właścicieli ziemskich na Mazowszu. W 1630 roku drewniany klasztor spłonął. W październiku 1655 roku, oddział szwedzki pod dowództwem płk. Izraela obrabował sierpeckie kościoły i odbudowany klasztor. Ponownie klasztor spłonął w 1703 roku, po czym został odbudowany jako budowla murowana w stylu barokowym. Wybudowano wówczas przy klasztorze drewniany kościół p.w. Św.Rocha. Spłonął on w 1794 roku, podobnie jak i pozostałe kościoły Sierpca. W 1864 roku klasztor s.s. benedyktynek w Sierpcu zaklasyfikowano do tzw. nieetatowych, co wiązało się z zakazem przyjmowania nowych sióstr. Kiedy ich liczba spadła poniżej 8, zakon zlikwidowano w 1896 roku, przenosząc pozostałe zakonnice do Łomży. Podobny los spotkał szkołę dla dziewcząt, istniejącą przy klasztorze. Szkołę ponownie założono w roku 1907, jako język elementarny wprowadzając polski. Po likwidacji zakonu, sierpecki klasztor został przeznaczony na więzienie. Taką funkcję spełniał także w okresie międzywojennym. Również w czasie II wojny światowej Niemcy wykorzystywali klasztor jako więzienie, zaś pomordowanych przez nich ludzi upamiętnia obecnie tablica na murze. W roku 1947 budynek klasztoru sierpeckiego przywrócono benedyktynkom.

Ratusz wzniesiono w 1841 roku przy Starym Rynku (dzisiejszym placu Kardynała Stefana Wyszyńskiego). Mieści sie w nim obecnie Muzeum Wsi Mazowieckiej. Jest to murowana z cegły budowla w stylu klasycystycznym. Piętrowy budynek ratusza wzniesiony został na planie prostokąta, na kolebkowo sklepionych piwnicach. Ma on pięcioosiową fasadę o kondygnacji rozdzielonej gzymsem kordonowym. Pośrodku, ponad wejściem, znajduje się balkon z żeliwną balustradą. Dach jest dwuspadowy z czworoboczną wieżyczką zegarową, zwieńczoną ażurową latarnią na dzwon. Do wybuchu II wojny światowej w budynku mieścił się magistrat, gabinet burmistrza oraz posterunek Policji Państwowej. Odbywały się w nim także posiedzenia Rady Miejskiej.

Ulica Stefana Żeromskiego - po prawej stronie widoczny jest kościół p.w. św. Ducha, a dalej, w głębi, sierpecka fara p.w. świętych Wita, Modesta i Krescencji.

Kościół p.w. św. Ducha. Jego początki nie są znane. Wiadomo, że istniał na pewno już pod koniec XV wieku. W 1491 roku otrzymał od Stolicy Apostolskiej odpusty z okazji święta poświęcenia kościoła oraz świąt Epifanii, Zwiastowania i Wniebowzięcia NMP. Znany jest także z imienia ówczesny prezbiter - Maciej. Kościół, wzniesiony w stylu gotyckim, z czasem został zbarokizowany. Budowniczym kościoła był zapewne murator Jan z Przasnysza z synami Mikołajem i Piotrem. Zbudowano go z cegły, na planie prostokąta, jako obiekt jednonawowy z niewyodrębnionym prezbiterium. Świątynia posiada okna ostrołukowe, dach dwuspadowy z ażurową wieżyczką na sygnaturkę, zwieńczoną cebulastym, blaszanym hełmem. W ołtarzu głównym umieszczono, istniejącą do dzisiaj, rzeźbę św. Trójcy, przypisywaną szkole Wita Stwosza (~1448-1533). Obok ołtarza głównego, po prawej jego stronie, obok wgłębienia w ścianie, w którym przechowywany był Najświętszy Sakrament, stał murowany ołtarz bez nastawy, zaś ściana za nim była malowana. Po tej samej stronie mieścił się trzeci ołtarz, także murowany, w nastawie miał rzeźbę Ukrzyżowania i Miłosierdzia Bożego. Czwarty ołtarz z lewej strony ołtarza głównego, także murowany, posiadał rzeźbę św. Katarzyny. Na ścianach wewnątrz znajduje się polichromia z trzeciej dekady XVI wieku, którą odkryto dopiero w 1958 roku w trakcie prac renowacyjnych. Kościół od strony północnej miał murowaną sklepioną zakrystię, pokryty był dachówką, wewnątrz zaś posiadał drewniany sufit pokryty malowidłami, podobnie jak ściany. Podłoga pierwotnie była z desek. W połowie XVIII wieku posadzka w prezbiterium była z cegły, zaś w nawie - z gliny. W roku 1614 kościół, po pożarze otrzymał wystrój barokowy. 21 maja 1794 roku kolejny, ogromny pożar miasta strawił także kościół p.w. św. Ducha.Obok kościoła mieścił się niewielki cmentarz i stał murowany dom mieszkalny dla prepozyta i drugi drewniany. Był to przytułek (szpital) dla starców i chorych, wzniesiony w latach 1518-1519, z fundacji króla Zygmunta I Starego (1467-1548). Posiadał on dwa ogrzewane pomieszczenia i trzy izby. W roku 1597 wydano specjalne ustawy, w myśl których szpital miał nie przyjmować "pijaniców, kosterów albo nierządnych". Na pożywienie przeznaczano co kwartał 2 korce kaszy, 1 korzec grochu, połeć mięsa, sadło, garniec masła, kopę gomułek. Ponadto mężczyźni otrzymywali po 6 groszy, kobiety - po 5 groszy. Pensjonariusze uprawiali jarzyny na grządkach w ogrodzie obok szpitala. Tak więc, od 1518 roku kościół funkcjonował jako kaplica szpitalna, przy przytułku. W 1939 roku stacjonowała w Sierpcu i okolicy Nowogródzka Brygada Kawalerii pod dowództwem gen. Władysława Andersa (1892-1970). Obecnie na budynku starej plebanii przy kościele św.Ducha, gdzie mieszkał gen. Anders umieszczono tablicę pamiątkową. W 2002 roku zakończono prace renowacyjne polichromii odkrytej w 1958 roku.

Na ulicach miasta.

Kościół farny p.w. świętych Wita, Modesta i Krescencji jest najstarszym zabytkiem Sierpca. Kościół jest świątynią murowaną z cegły z użyciem kamieni polnych w elewacji północnej i młyńskich - w dolnych kondygnacjach wieży. Jest świątynią jednonawową, z nieco węższym prezbiterium. Wejście główne od zachodu jest zamknięte ostrołukowo. Wejście do nawy od południa (w kruchcie) jest ostrołukowe w prostokątnej wnęce. Dokładna data powstania kościoła farnego nie jest znana. Jednak pewne fakty wskazują, iż mógł on powstać już w XI wieku. Święci Wit, Modest i Krescencja byli czczeni głównie przez benedyktynów, tak więc możliwe, iż to oni sprawowali duszpasterstwo w Sierpcu. Ponadto kult św. Wita zanikał na ziemiach polskich już w wieku XII, tak więc, kościół mógł powstać nawet w XI wieku. Dodatkową wskazówką jest fakt, iż w murach stanowiących prezbiterium zachowały się fragmenty kamiennego kościoła romańskiego z XII wieku. Poza tym, kościelne przekazy mówią, że parafia powstała tu w 1003 roku, zaś na miejscu dawnej świątyni pogańskiej zbudowano kościół parafialny. Pozostałości budowli romańskiej w konstrukcji kościoła mogą potwierdzać tę teorię.Od strony południowej znajduje się kaplica z barokowym szczytem i spływami wolutowymi, podkreślonymi ornamentacja rokokową wyrobioną w tynku. Kaplica ta przewidziana była na nekropolię jej fundatorów - Sieprskich. Pierwszym pochowanym w niej był Prokop Sieprski, starosta płocki, zmarły w styczniu 1515 roku. Kaplica ta była naprawiana w 1569 roku. Ozdobiono ją wówczas polichromią, która jednakże była nietrwała i częściowo odpadała już w 1609 roku, chociaż jej fragmenty odkryto podczas ostatniej konserwacji. Od strony północnej prezbiterium znajdowały się, nieistniejące już dziś zakrystia i sklepiony skarbiec, gdzie przechowywano szaty liturgiczne, argenteria, księgi liturgiczne i bibliotekę.Kościół zwieńczony jest trójkątnym przyczółkiem w profilowanym obramieniu. W polu szczytu znajduje się tablica piaskowcowa z herbem Prawdzic rodu Sierpskich. Od zachodu świątynię wieńczy masywna, czterokondygnacyjna wieża, na planie kwadratu, z kruchtą w przyziemiu. Z kruchtą połączona jest szeroką, ostrołukową arkadą nawa. Okna w nawie zamknięte są półkoliście i koszowo. Dachy są dwuspadowe, nad wieżą znajduje się dach namiotowy z czterokątną wieżyczką na sygnaturkę. Wewnątrz kościoła znajduje się barokowy ołtarz główny z ornamentami rokokowymi, pochodzący z I połowy XVIII wieku. Późnobarokowy ołtarz boczny pochodzi z II połowy XVIII wieku. W ołtarzu umieszczone są rzeźby św. Stanisława i św. Wojciecha. Kościół wyposażony jest w rokokowe organy z II połowy XVIII wieku. Od strony zachodniej zbudowano chór muzyczny murowany, wsparty na trzech koszowo zamkniętych arkadach.Obecny kościół farny można datować na XIV lub XV wiek. Staraniem współwłaściciela miasta i proboszcza kościoła parafialnego - Jana Sierpskiego (?-1541), kanonika katedralnego płockiego - w 1520 roku był on konsekrowany, wówczas także dobudowano wieżę. W XVIII wieku zwieńczona była ona drewnianą kopułą, pierwotnie posiadała zapewne zwieńczenie gotyckie. Jej wysokość wynosiła ok. 20 m. W roku 1569 staraniem Andrzeja Sierpskiego z Gulczewa (~1493~1572), wojewody rawskiego i starosty płockiego, kościół farny został rozbudowany. Prace te prowadził prawdopodobnie Jan z Przasnysza z synami, którzy wznosili ponadto kościoły p.w. Najświętszej Marii Panny i św. Ducha w końcu XV wieku. Część ta stanowi dzisiaj nawę. Wielkich zniszczeń dokonywały pożary. W 1630 roku kościół spłonął, podobnie jak klasztor na górze Loret. Wielki pożar miasta miał miejsce 21 maja 1794 roku. Poza farą, spłonęły wówczas także kościół p.w. Wniebowzięcia NMP i kościół p.w. św. Ducha. W pożarze tym spłonęło całe wyposażenie wnętrza. Kościół farny w pełni odbudowano dopiero w 1864 roku. W czasie okupacji hitlerowskiej kościół został zamieniony na magazyn. Gruntownej renowacji świątyni dokonano w latach 1952-1953.

-----

Drobin

Drobin to niewielkie miasteczko na północnym Mazowszu, położone na trasie Warszawa-Toruń. Liczy około 3.000 mieszkańców. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1172 roku. W roku 1410 Drobin był miejscem postoju wojsk króla Władysława II Jagiełły (1352/1362-1434), podążających pod Grunwald. Począwszy od roku 1444 aż do końca XVII wieku był we władaniu rodziny Kryskich. W tym czasie Drobin uzyskał prawa miejskie (źródła podają tu rok 1487, bądź 1511). Po śmierci kasztelana raciążskiego Stanisława Kryskiego (1536-1595) prawa do Drobina wykupiła od swej macochy Zofia z Kryskich Kępska i w posiadaniu Kępskich miasteczko pozostawało do 1715 roku. Później miało ono wielu właścicieli: Jeżewskich, Tyszkiewiczów, Skarbków, Czetwertyńskich, Dąbskich, Karnkowskich, Kunklów, Karczewskich.W XVII i XVIII wieku miasto podupadło. Po II rozbiorze Rzeczypospolitej w roku 1793 znalazło się w zaborze pruskim, a w latach 1807-1815 wchodziło w skład Księstwa Warszawskiego. W wyniku decyzji kongresu wiedeńskiego zostało po upadku Napoleona włączone w granice Królestwa Polskiego. W roku 1863 w jego okolicach Zygmunt Padlewski (1836-1863) utworzył silny ośrodek powstańczy, a mieszkańcy wzięli czynny udział w walkach zbrojnych. Po upadku powstania styczniowego, w ramach represji ze strony zaborcy, Drobin utracił w 1869 roku prawa miejskie. W czasie wojny polsko-bolszewickiej w 1920 roku pod Drobinem doszło do walk oddziałów polskich ze 157. i 158. pułkami rosyjskimi.

W rozwoju miasta w XIX wieku dużą rolę odegrała ludność żydowska, która zaczęła się tu osiedlać począwszy od końca XVII wieku. W połowie XVIII wieku powstała w Drobinie gmina żydowska (kahał), a w połowie XIX wieku zbudowano tu drewnianą synagogę, która nie zachowała się do naszych czasów. Ludność żydowska utrzymywała się głównie z rzemiosła, handlu i gorzelnictwa. Warto zauważyć, że na początku XIX wieku Żydzi stanowili ponad 90% ludności Drobina. W latach późniejszych udział ten zmniejszył się, lecz aż do wybuchu II wojny światowej był znaczny - ok. 44%. W okresie okupacji Niemcy przemianowali Drobin na Reichenfeld. Podobnie jak w wielu innych miejscach, również i drobińscy Żydzi padli ofiarą holocaustu. Po przeprowadzonych deportacjach do gett w Piotrkowie Trybunalskim, Strzegowie i Nowym Mieście koło Płońska ich los dopełnił się w Treblince i Auschwitz. Po wojnie niewielu ocalałych z holocaustu wyjechało z Polski i życie żydowskie nie odrodziło się. Nie zachowały się także ani synagoga, ani dwa cmentarze żydowskie zniszczone przez Niemców.

Po wyzwoleniu w 1945 roku powstały nowe zakłady (POM, GS "Samopomoc Chłopska", Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna), zbudowano wodociąg i nowe domy mieszkalne. W roku 1994 osada Drobin odzyskała prawa miejskie.

Zatrzymując się w Drobinie warto zobaczyć przede wszystkim XV-wieczny kościół p.w. MB Różańcowej i św. Stanisława Biskupa Męczennika. W jego prezbiterium znajduje się piękny renesansowy nagrobek rodziny Kryskich z lat 1572-1576, którego autorem jest Santi Gucci (~1530~1600), architekt i rzeźbiarz pochodzenia włoskiego, działający w ówczesnej Polsce. Po raz pierwszy w Polsce w nagrobku tym artysta zastosował połączenie figur siedzących z leżącą, znane z dzieł Michała Anioła (1475-1564). Sam kościół został zbudowany w 1477 roku z inicjatywy Ninogniewa Kryskiego (1450-1507). W roku 1536 padł pastwą pożaru, lecz po dziesięciu latach został odbudowany staraniem Pawła Kryskiego (1480-1543). W okresie wojen szwedzkich w XVII wieku został kilkakrotnie splądrowany. Oprócz wspomnianych wyżej nagrobków Kryskich, warto we wnętrzu kościoła zwrócić uwagę na obraz w ołtarzu głównym przedstawiający św. Stanisława Biskupa Męczennika, autorstwa Wojciecha Gersona (1831-1901). W pobliżu kościoła znajduje się prostokątny rynek, przy którym mieści się kilka XIX-wiecznych domów.

-----

Pochodzący z 1477 roku kościół p.w. MB Różańcowej i św. Stanisława Biskupa Męczennika. Parafia powstała prawdopodobnie już w XIII wieku lub na początku wieku XIV. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1333 roku i dotyczy Hermana, kanonika płockiego, plebana drobińskiego. Drobin najprawdopodobniej należał do dekanatu płockiego. Bardzo poważne zmiany w sieci dekanalnej wprowadził biskup Andrzej Chryzostom Załuski (1650-1711) rozporządzeniem 1693 roku. Na mocy tego dokumentu powstał dekanat raciążski, któremu podlegała parafia Drobin. Ta przynależność utrzymała się do 1818 roku. Potem parafia Drobin należała do dekanatu płońskiego. Po powstaniu styczniowym Drobin włączono ponownie do dekanatu płockiego. W 1998 roku parafia została dekretem biskupa płockiego Zygmunta Kamińskiego (1933-2010) podniesiona do godności siedziby dekanatu. Budowę murowanego kościoła rozpoczęto około 1477 roku z fundacji Ninogniewa Kryskiego (~1404~1474), wojewody płockiego. Dokończył budowę jego syn Ninogniew Kryski (1450-1507), wojewoda płocki w 1507 roku. W 1536 roku kościół został zniszczony pożarem i odbudowany staraniem Pawła Kryskiego (1480-1543), wojewodzica mazowieckiego. W 1597 roku murowany kościół - wówczas p.w. św. Marii Magdaleny, św. Wojciecha i św. Stanisława był konsekrowany. Posiadał on wówczas sklepioną zakrystię i wieżę, w której mieściło się wejście. Ściany i sufit zostały pokryte malowidłami około 1600 roku. Obok ołtarza głównego z rzeźbą Wniebowzięcia znajdowały się również dwa boczne ołtarze: św. Krzyża i św. Katarzyny, a w nawie kościoła dwa następne: ołtarz św. Mikołaja i św. Anny. W 1609 roku we wnętrzu umieszczono pomnik Stanisława Kryskiego (1536-1595), wojewody płockiego, wuja św. Stanisława Kostki (1550-1568). Został on zniszczony w czasie wojen szwedzkich w połowie XVII wieku, a następnie odbudowany. W 1740 roku kościół był remontowany. Ok. 1770 roku zawalił się dach, a boczne ściany uległy zniszczeniu. Świątynia została odbudowana prawdopodobnie około roku 1780, przy udziale mistrza murarskiego Wojciecha Szklanowskiego z Włocławka. Proboszcz parafii Drobin, sprzedawszy dobra po swoich rodzicach, które odziedziczył w 1774 roku, użył pozyskane środki na wyporządzenie świątyni, której był rządcą. Wtedy też wprowadzono znaczne zmiany w architekturze i nadano kościołowi obecny wygląd. W 1812 roku w kościele biwakowali ułani napoleońscy, a nawet odpoczywały tu konie. W 1902 roku odnowiono i wymalowano wieżę kościelną, ozłocono krzyż. Rok później w 1903 roku zamurowano wieżę i lożę w kościele. Odnowiono również wszystkie ołtarze, ambonę, chrzcielnicę - kosztem dobrowolnych ofiar. W 1904 roku gruntownie odrestaurowano kościół: uformowano szczyty świątyni, kruchtę i kaplicę. Cztery lata później parafia i kościół wzbogaciły się o nową murowaną dzwonnicę i pięć dzwonów. I wojna światowa nie poczyniła wielkich spustoszeń. Podczas kampanii wrześniowej w 1939 roku w wyniku nalotu ucierpiał dach kościoła od strony południowej, ławki i szyby kościelne, a także dachy na plebani i domu parafialnym. Od 17 września do 17 listopada 1939 roku w kościele funkcjonował szpital polowy, a od 10 listopada 1942 roku do połowy czerwca 1943 roku - magazyn zboża. Kościół, choć wielokrotnie niszczony a następnie odbudowywany, zachował - z wyjątkiem wieży - swój pierwotny wygląd. Jest budowlą gotycko-neobarokową. Jest murowany z cegły, a w podmurówce ma użyte kamienie polne. Ma plan wydłużonego prostokąta. Obecne wnętrze świątyni zostało ukształtowane ok. 1870 roku. Ściany rozczłonkowane są parami pilastrów korynckich, a nad nimi znajduje się belkowanie i strop. Na zewnętrznych narożach są jednouskokowe szkarpy. Z zabytków drobińskiego kościoła należy - oprócz opisanych wcześniej renesansowych nagrobków - wyróżnić barokową monstrancję z przełomu XVII i XVIII wieku, kilka barokowych kielichów i dwa relikwiarze. Na specjalną uwagę zasługują dwa późnogotyckie krucyfiksy z XVI wieku i kilka obrazów: św. Stanisława biskupa z sygnaturą Xawerego Pillatiego (1843-1902), Serca Jezusowego - Kazimierza Alchimowicza (1840-1916), św. Praksedy - prawdopodobnie Antoniego Jabłońskiego, Przemienienia Pańskiego - kopia wg Rafaela i św. Stanisława Kostki - obraz z kaplicy domowej Kryskich. Kościół zdobią także współczesne witraże.

Przy południowej ścianie prezbiterium znajduje się późnorenesansowy nagrobek Kryskich z lat 1572-1576: Anny (1500-?), Pawła (1480-1543) i ich syna Wojciecha (1530-1562). Jest to prawdziwa perła renesansowej rzeźby przypisana samemu Santi Gucciemu, lub komuś z jego warsztatów. Wykonany z szarego kamienia pińczowskiego, przedstawia siedzące we wnękach postacie Anny i Pawła. U ich stóp, na wysuniętym sarkofagu spoczywa odziana w zbroję postać Wojciecha - podkomorzego płockiego i przyjaciela Jana Kochanowskiego (1530-1584). Na licznych tarczach umieszczono herby Prawda - Kryskich i Dołęga - Szreńskich, a na dole sarkofagu inskrypcje z sentencjami Mojżesza, Dawida, Homera i Seneki.Po drugiej stronie prezbiterium znajduje się nagrobek Stanisława Kryskiego - wojewody mazowieckiego, jego żony Małgorzaty z Uchańskich (?-1670) i ich syna. Wykonany w latach 1609-1613, jest uproszczoną i nieco sprymityzowaną kopią poprzedniego nagrobka. Obydwa nagrobki, a zwłaszcza ten starszy, są najwybitniejszymi dziełami XVI-wiecznej rzeźby sepulkralnej nie tylko na terenie Mazowsza, ale i w całej Polsce.

Na ulicach miasteczka.

-----

 

Rogotwórsk

Jadąc z Drobina w kierunku Płońska mija się wieś Rogotwórsk. Po lewej stronie około 200 metrów od szosy zwraca uwagę jasna bryła kościoła parafialnego p.w. św. Wawrzyńca. Nie jest to świątynia stara - w obecnym kształcie pochodzi z lat międzywojennych, została zbudowana w latach 1935-1938. Znacznie starsza jest tutejsza parafia, o której pierwsza wzmianka pochodzi z roku 1335. Istniejący wówczas kościół padł pastwą pożaru i w roku 1516 zbudowano nową świątynię, która też z biegiem lat uległa zniszczeniu. W roku 1739 poświęcono nowy kościół, zbudowany staraniem kanonika płockiego Pawła Rościszewskiego, a w następnym stuleciu, w roku 1860 z inicjatywy księdza Leona Radwańskiego stanęła nowa świątynia. Uległa ona jednak zniszczeniu w czasie I wojny światowej w 1915 roku. Po niej, przez ponad 20 lat, sprawowaniu kultu służyła prowizoryczna kaplica, aż do momentu wzniesienia obecnego kościoła.

-----

Kościół parafialny p.w. św. Wawrzyńca. Obecna świątynia powstała w latach 1935-1938 wg projektu Stanisława Leona Marzyńskiego (1904-1992). W roku 1938 kościół został konsekrowany przez biskupa pomocniczego płockiego Leona Wetmańskiego (1886-1941), późniejszego błogosławionego. Z zabytków sztuki sakralnej znajdujących się w kościele na uwagę zasługują: gotycka kropielnica z różowego granitu wkopana przy wejściu do zakrystii, dwa barokowe feretrony z XVIII wieku oraz tablica inwokacyjna z prośbą o ochronę przed zarazą z 1848 roku.

-----

Góra

Kontynuując podróż w kierunku Płońska, kilka kilometrów za Rogotwórskiem mijamy miejscowość o nazwie Góra,położonąprzy odgałęzieniu drogi do Płocka. Znajduje się tu drewniany kościół p.w. św. Jakuba Apostoła zbudowany w 1839 roku.Świątynia z zewnątrz prezentuje się raczej skromnie. Proste ściany, prosty dach ozdobiony tylko barokową sygnaturką. Wnętrze sprawia przyjemne wrażenie. Proste malowidła na ścianach, ołtarze bez barokowego szaleństwa. Wśród najcenniejszych przedmiotów znajdujących się w tym kościele wymienia się chrzcielnicę rokokową z końca XVIII wieku, monstrancję barokową z końca XVII wieku oraz ornaty z XVIII i XIX wieku.Obecny kościół powstał na miejscu dawniejszej świątyni, także drewnianej. Znacznie starsza jest jednak sama parafia. Przypuszcza się, że powstała w tym miejscu już w XII wieku, a w pierwszej połowie XV wieku występuje w dokumentach.

-----

c.d.n.

 

 

 

 

 

achernar51swiat
Obrazek użytkownika achernar51swiat
Offline
Ostatnio: 2 dni 16 godzin temu
Rejestracja: 01 cze 2020

Łowicz

Do Łowicza i Płocka wybraliśmy się na jednodniową wycieczkę z Warszawy w pewną wrześniową sobotę 9 lub 10 lat temu.Po przyjeździe do Łowicza zaparkowaliśmy tuż obok katedry i ruszyliśmy na zwiedzanie. Na początek odwiedziliśmy, znajdujące się tuż obok parkingu, biuro informacji turystycznej, gdzie można otrzymać ciekawe foldery i publikacje na temat miasta, jego historii i zabytków. Ponieważ w katedrze trwała jeszcze poranna msza, obeszliśmy wokoło rynek i poczytaliśmy trochę o historii Łowicza.

Najstarsza wzmianka o nim pochodzi z bulli papieża Innocentego II (?-1143) z 1136 roku. Nie jest znana dokładna data otrzymania przez Łowicz praw miejskich, ale miało to miejsce jeszcze w XIII wieku, gdyż przywilej menniczy księcia płockiego Bolesława II (~1251-1313), wydany w roku 1298, określa Łowicz jako "oppidum", czyli miasto. Ok. roku 1355, w miejscu starego grodu, arcybiskup Jarosław Bogoria Skotnicki (~1276-1376) zbudował gotycki murowany zamek, który wkrótce stał się rezydencją arcybiskupów gnieźnieńskich i prymasów Polski. W tym samym czasie, miała miejsce lokacja Nowego Miasta (obecnego Starego Miasta) na prawie magdeburskim. Jest ono położone wokół drewnianego kościoła, ufundowanego najprawdopodobniej jeszcze w roku 1100 przez księcia Władysława I Hermana (~1043-1102). Mimo formalnej przynależności kasztelanii łowickiej do księstwa mazowieckiego, spory o nią, toczone z książętami mazowieckimi przez biskupów gnieźnieńskich, trwały aż do czasu wcielenia Mazowsza do Korony w 1529 roku.W roku 1398 król Władysław II Jagiełło (1352/1362-1434) nadał Łowiczowi przywilej solny, dzięki któremu mieszkańcy miasta mogli nabywać sól z żup wielickich i bocheńskich po niższej cenie. Po burzliwej II połowie wieku XIV, nastąpił dalszy rozwój miasta. W miejscu starego drewnianego kościoła, na terenie Starego Miasta zbudowana została nowa świątynia w stylu gotyckim, która w 1433 roku podniesiona została do rangi kolegiaty. Wówczas też powstała Prymasowska Kapituła Łowicka, a przy kolegiacie - najstarsza w kraju filia Akademii Krakowskiej. W 1424 roku Władysław II Jagiełło nadał przywilej, zwalniający wszystkich obywateli łowickich z płacenia cła i podatku targowego. Przywilej ten był następnie potwierdzany przez Kazimierza IV Jagiellończyka (1427-1492) w 1447 roku) i Jana I Olbrachta (1459-1501) w 1495 roku. Nieco wcześniej, w 1419 roku, arcybiskup Mikołaj Trąba (~1358-1422) potwierdził przywilej lokacyjny Łowicza i przeprowadził unifikację prawa miejskiego według prawa średzkiego (tzw. "ius Novi Fori", "ius sredenses" - odmiany prawa magdeburskiego). Po jego nadaniu, wybudowano na Starym Mieście ratusz. Pełnił on swą funkcję do roku 1443, kiedy to wybudowano ratusz nowomiejski.Dzięki położeniu na ważnych szlakach handlowych i komunikacyjnych, oraz licznym przywilejom i jarmarkom, miasto bardzo szybko się rozwijało. Z początku XVI wieku pochodzą pierwsze wzmianki o próbach osadnictwa żydowskiego. Miało ono charakter czasowy, związany głównie z prowadzoną działalnością targową i jarmarkami, bez prawa do stałego pobytu. Nie istniała też tu gmina żydowska, a w roku 1526 arcybiskup Jan Łaski (1456-1531) nadał miastu przywilej "De non tolerandis Judaeis", zakazujący Żydom osadnictwa w Łowiczu. Restrykcje te zniesiono dopiero w XVIII wieku i od tego czasu liczba ludności żydowskiej systematycznie wzrastała, osiągając w przededniu II wojny światowej około 25 % mieszkańców miasta. W XIX wieku powstała żydowska gmina wyznaniowa, a przedstawiciele społeczności żydowskiej - Wacław Rosenblum, Mosze Żelechowski, Izaak Żelechowski, Anatol Wekstein - odegrali ważną rolę w tworzeniu łowickiego przemysłu.

Trzy lata po śmierci ostatniego z panujących Piastów mazowieckich, księcia Janusza III (1502-1526), staraniem króla Zygmunta I Starego (1467-1548) w roku 1529 ostatecznie włączono Mazowsze do Polski. Od 1572 roku, w okresach bezkrólewia, Łowicz pełnił funkcję drugiej stolicy Rzeczypospolitej, z racji tego, iż tutaj rezydował Interrex, którym zwyczajowo był arcybiskup gnieźnieński - prymas Polski.Okres "potopu szwedzkiego" przyniósł Łowiczowi poważne zniszczenia i zapoczątkował upadek miasta, które pomimo utraty znaczenia, aż do rozbiorów pozostawało ważnym ośrodkiem kultury i szkolnictwa. Właśnie tu w 1668 roku powstało jedno z pierwszych w Rzeczypospolitej kolegiów pijarskich. Po II rozbiorze Rzeczypospolitej Łowicz znalazł się w zaborze pruskim, a w roku 1807 wszedł w skład Księstwa Warszawskiego. Po upadku Napoleona I Bonaparte (1769-1821), na mocy postanowień kongresu wiedeńskiego miasto znalazło się w granicach zależnego od Rosji Królestwa Polskiego. W roku 1820 właścicielami dóbr łowickich zostali - brat cara Aleksandra I Romanowa (1777-1825), Wielki Książę Konstanty (1779-1831) i jego żona Joanna Grudzińska (1791-1831). Dekretem cesarskim z 1822 roku ustalono formalne granice księstwa łowickiego (poprzednio nazwa ta, używana od czasów arcybiskupich, miała charakter jedynie zwyczajowy).W czasie powstania listopadowego w Łowiczu zorganizowano Gwardię Narodową. Po jego upadku i śmierci księżnej łowickiej, księstwo zostało przyłączone do dóbr koronnych, a począwszy od 1838 roku dobra łowickie stały sie własnością cara Mikołaja I (1796-1855), a potem kolejno Aleksandra II (1818-1881), Aleksandra III (1845-1894) i Mikołaja II (1868-1918).W II połowie XIX wieku nastąpił rozwój drobnego przemysłu, któremu sprzyjało uruchomienie połączeń kolejowych z Warszawą i Bydgoszczą. Obywatele Łowicza licznie wzięli udział w powstaniu styczniowym, za co miasto spotkały represje ze strony władz carskich. Nie zahamowały one jednak rozwoju gospodarczego i kulturalnego Łowicza.Po zajęciu ziem Królestwa Kongresowego przez wojska państw centralnych w 1915 roku, Łowicz na mocy aktu z 5 listopada 1916 roku został włączony do terytoriów tzw. Regencyjnego Królestwa Polskiego.Dramatycznym rozdziałem w życiu miasta była II wojna światowa. W jego pobliżu rozegrała się największa bitwa kampanii wrześniowej 1939 roku, znana jako bitwa nad Bzurą. Po klęsce armii polskiej, Łowicz został zajęty przez oddziały niemieckie. W marcu 1940 roku utworzono w Łowiczu getto, w którym zamknięto ludność żydowską. W następnym roku ludność tę przeniesiono do getta w Warszawie, gdzie podzieliła ona los swoich pobratymców (większość zginęła w Treblince w 1943 roku). Część polskiej ludności Łowicza aktywnie uczestniczyła w ruchu oporu. Okupacja miasta trwała do stycznia 1945 roku.Po wojnie nastąpił dalszy rozwój Łowicza. W roku 1992 papież Jan Paweł II bullą "Totus Tuus Poloniae Populus" ustanowił diecezję łowicką, podnosząc tym samym tutejszą kolegiatę do rangi katedry. Podczas swej pielgrzymki do Polski w 1999 roku, papież odwiedził Łowicz i nadał katedrze tytuł bazyliki mniejszej.

Gdy ludzie zaczęli wychodzić z kościoła po zakończonej mszy, przyszła kolej na zwiedzenie katedry i położonego w jej pobliżu barokowego kościoła pijarów. Nieco więcej informacji o tych zabytkach zamieszczam w opisach zdjęć. Miłym, aczkolwiek niespodziewanym, akcentem naszego pobytu w Łowiczu było spotkanie w katedrze księdza Józefa Zawitkowskiego (1938-2020), biskupa pomocniczego diecezji łowickiej, którego dobrze znaliśmy jeszcze z czasów, gdy był wikariuszem w parafii św. Zygmunta w Warszawie.

-----

Bazylika katedralna p.w. Wniebowzięcia NMP i św. Mikołaja. Znajduje się przy Starym Rynku i jest nazywana "Mazowieckim Wawelem" ze względu na miejsce wiecznego spoczynku 12 arcybiskupów gnieźnieńskich i prymasów Polski, Pierwotnie w tym miejscu stał kościół drewniany fundowany w 1100 roku prawdopodobnie przez księcia Władysława I Hermana. Nową świątynię zbudowano w stylu gotyckim. 25 kwietnia 1433 roku została ona podniesiona do godności kolegiaty przez arcybiskupa gnieźnieńskiego i prymasa Wojciecha Jastrzębca (~1362-1436). Wówczas powstała też kapituła kolegiacka, a u jej boku powołano pierwszą w kraju kolonię Akademii Krakowskiej. W roku 1625 prymas Henryk Firlej (1574-1626) rozpoczął przebudowę kolegiaty w stylu barokowym. Umieszczono wówczas w świątyni relikwie św. Wiktorii, ofiarowane przez papieża Urbana VIII (1568-1644). Głowa świętej przechowywana jest w złotym relikwiarzu autorstwa Jana Szeflera. Dzieło Firleja kontynuował prymas Maciej Łubieński (1572-1652). Nowa świątynia została rekonsekrowana i rededykowana 14 października 1668 roku przez prymasa Mikołaja Jana Prażmowskiego (1617-1673). Autorem koncepcji architektonicznej był Tomasz Poncino (1590-1659), a prace po jego śmierci kontynuował jego brat Andrzej. Fasada świątyni jest trzyosiowa, podzielona na dwie kondygnacje rozdzielone belkowaniem i ozdobione pilastrami ujętymi w wielkim porządku. Wieńczy ją szczyt z frontonem ze spływami wolutowymi. Nad wejściowym portalem barokowym znajduje się tablica erekcyjna kolegiaty z 1652 roku z herbem Pomian prymasa Macieja Łubieńskiego. Korpus katedry oplata pięć kaplic grobowych prymasów Polski. Są to: kaplica Jana Lipskiego (1589-1641) - zwana też Kaplicą Najświętszego Sakramentu, kaplica Mikołaja Prażmowskiego (1617-1673), kaplica Adama Ignacego Komorowskiego (1699-1759) - zwana też Kaplicą Pana Jezusa Ukrzyżowanego, kaplica Jakuba Uchańskiego (1502-1581) - zwana również Kaplicą św. Wiktorii i kaplica Jana Tarnowskiego (1550-1605). Nawa główna jest pięcioprzęsłowa, natomiast nawy boczne czteroprzęsłowe. Na przedłużeniu naw bocznych przy prezbiterium na północy znajduje się Kaplica prymasa Komorowskiego, za nią zakrystia wikariuszy, nad nią kapitularz. Prezbiterium jest dwuprzęsłowe, zamknięte wielobocznie, za nim znajduje się dobudowana od wschodu Kaplica Ogrójcowa z drugiej połowy XVIII wieku.

W okolicach katedry. W jednym z budynków mieści się dawna dziekania, a obecnie rezydencja biskupa łowickiego. Dwór ten ufundowany został przez dziekana łowickiego Wojciecha Krajewskiego (~1640-1694). Pod koniec XVIII wieku był siedzibą biskupa sufragana. Obok mieści się dawna kuria wikariuszy, zbudowana ok.1730 roku na planie podkowy.

W pobliżu katedry wznoszą się dwa pomniki widoczne na zdjęciach. Pierwszy z nich to pomnik papieża Jana Pawła II, drui zaś to pomnik "Synom Ziemi Łowickiej" z 1927 roku. Wykonanie projektu pomnika powierzono wybitnemu architektowi, znanemu w łowickim środowisku Stanisławowi Noakowskiemu (1867-1928). Ten jednak z powodów zdrowotnych musiał odmówić, a wykonanie projektu przekazał swojemu asystentowi Adolfowi Buraczewskiemu (1881-1965). Wykonawcą monumentu był łowicki kamieniarz Feliks Tomczyk. W 1941 roku pomnik został częściowo zniszczony przez żołnierzy niemieckich, którzy strącili kulę i stojącego na niej orła. Reszta pomnika została rozebrana w 1945 roku. Niemal wszystkie części zebrał Feliks Tomczyk i przechował je w swoim warsztacie przez całą wojnę. Po jego śmierci szczątkami opiekował się jego syn Stefan. Pomnik odtworzono w latach 1983-1986.

Ratusz w Łowiczu to budynek klasycystyczny wzniesiony w latach 1825-1828 wg projektu Gabriela Bonifacego Witkowskiego (1800-1840). Nad bramą znajduje się wieża boniowana z zegarem. Pomiędzy kondygnacjami - piękny stiukowy fryz z motywami roślinnymi i gryfami. Na pierwszym piętrze mieści się sala posiedzeń bogato zdobiona fryzem malarskim autorstwa Józefa Lamparskiego z 1918 roku, przedstawiającym herby 32 województw I Rzeczypospolitej, herby ziem Królestwa Polskiego i miasta Łowicza, oraz portrety: Kazimierza III Wielkiego (1310-1370), Jana Łaskiego (1499-1560), Tadeusza Kościuszki (1746-1817), Stanisława Staszica (1755-1826) i Henryka Sienkiewicza (1846-1916).

Kościół oo. pijarów p.w. Matki Bożej Łaskawej i św. Wojciecha jest barokową światynią z lat 1672-1680. Zakon został sprowadzony w 1668 roku i prowadził w Łowiczu kolegium, z bogatą biblioteką, teatrem, kapelą, drukarnią. W ramach represji po powstaniu styczniowym, w 1864 roku nastąpiła kasata zakonu, zaś kościół pełnił funkcję szpitala jenieckiego i magazynów wojskowych. W 1958 roku pijarzy powrócili do miasta. Kościół posiada piękną, monumentalną rokokową fasadę, wystrój barokowy, liczne ołtarze z rzeźbami Jana Jerzego Plerscha (1704/1705-1774) oraz freski Łukasza Limeckiego i Michała Anioła Palloniego (1637-1719).

-----

Oszkowice

Oszkowice są niewielką miejscowością, położoną przy drodze z Łowicza do Łęczycy. Zatrzymaliśmy się tu, aby rzucić okiem na XVII-wieczny drewniany kościółek. Mieliśmy szczęście, bo spotkaliśmy miłego księdza proboszcza, który oprowadził nas po kościele i dzięki temu dowiedzieliśmy się, że został w nim ochrzczony Władysław Dominik Grabski (1874-1938), dwukrotny premier rządu RP i autor reformy walutowej z 1924 roku, który urodził sie w pobliskim Borowie nad Bzurą. Jest on pochowany na miejscowym cmentarzu.

-----

Drewniany kościół parafialny p.w. św. Marcina, pochodzący z 1629 roku i stojąca obok niego XIX-wieczna dzwonnica.

We wnętrzu kościoła. Na jednym ze zdjęć widoczna jest chrzcielnica, przy której został ochrzczony przyszły wybitny ekonomista i dwukrotny premier rządu RP Władysław Dominik Grabski. Na ostatnim zdjęciu widoczna jest inskrypcja upamiętniająca konsekrację ołtarza w dniu 20 czerwca 1891 roku.

-----

Płock

Pięknie położony na wysokiej skarpie, opadającej ku szeroko rozlanym wodom Wisły i bogaty w zabytki Płock jest historyczną stolicą Mazowsza. Aż wstyd się przyznać - ale była to moja pierwsza wizyta w tym mieście, mimo że z Mazowsza pochodzę i w tym regionie spędziłem większą część swego życia. A miasto ze wszech miar zasługuje na bliższe poznanie i pobyt w nim zadowoli z pewnością nawet wybrednego turystę.

Dzieje Płocka sięgają początków państwa polskiego. Wykopaliska archeologiczne wykazały, że już w IX i X wieku na ustronnym i niezamieszkałym wówczas Wzgórzu Tumskim znajdował się pogański ośrodek kultowy. Odkryto tu ślady ołtarza z głazów polnych z towarzyszącym mu ogromnym ociosanym słupem. Po chrzcie Polski, ośrodek ten został zniszczony, a w jego miejsce prawdopodobnie postał gród obwarowany wałem drewniano-ziemnym, a od strony Wisły umocniony dodatkowo podwójną fosą. Uważa się, że właśnie od owego "płotu" pochodzi nazwa miasta. Już na początku XI stulecia do Płocka przybyli benedyktyni. Wkrótce potem, gród został stolicą samodzielnego państwa, utworzonego przez zbuntowanego cześnika Mieszka II Lamberta (990-1034) - Miecława (?-1047). Funkcję tę pełnił w latach 1037-1047, aż do pokonania Miecława przez Kazimierza I Odnowiciela (1016-1058), który przywrócił władzę Piastów nad Mazowszem.Ważną datą w dziejach Płocka jest rok 1075. Wówczas to, za czasów Bolesława II Szczodrego (1042-1081) utworzone zostało biskupstwo mazowieckie, a jego siedzibą stał się właśnie Płock. Kolejny wzrost prestiżu i okres rozwoju Płocka przypadł na lata panowania księcia Władysława I Hermana (~1043-1102). W roku 1079 przeniósł on tu z Krakowa swój dwór i na przeciąg 23 lat Płock stał się stolicą państwa polskiego. Rozwijało się wówczas budownictwo i oświata - powstała szkoła kształcąca synów feudałów i przygotowująca ich do objęcia ważnych urzędów państwowych. W latach 1130-1144 biskup płocki Aleksander z Malonne (?-1156) zbudował na Wzgórzu Tumskim wspaniałą granitową katedrę w stylu romańskim, dla której zamówił w Magdeburgu piękne brązowe drzwi, znane dziś jako Drzwi Płockie. Pod koniec XII wieku, przy kolegiacie p.w. św. Michała została założona szkoła, która jako jedyna od czasów średniowiecza, przetrwała do naszych czasów (obecnie jest to LO im. Stanisława Małachowskiego).W roku 1237 Płock otrzymał prawa miejskie z rąk księcia Konrada I mazowieckiego (1187/1188-1247). Okres rozbicia dzielnicowego spowodował osłabienie władzy państwowej. W tym czasie Płock był wielokrotnie najeżdżany przez Prusów, Litwinów i Rusinów. W czasie jednej z takich wypraw zostały wywiezione słynne Drzwi Płockie (do dziś ich oryginał znajduje się w soborze św. Zofii w Nowogrodzie). W roku 1329 księstwo płockie na krótko stało się lennem króla Czech Jana Luksemburskiego (1296-1346).Po zjednoczeniu państwa nastąpiło przyspieszenie rozwoju Płocka. Król Kazimierz III Wielki (1310-1370) powiększył obszar miasta, nadał mu prawo chełmińskie, zbudował nowy murowany zamek i obwarowania, zwolnił mieszkańców z czynszów i innych ciężarów. W roku 1405 siostra Władysława II Jagiełły, Aleksandra Olgierdówna (1368/1370-1434), a jednocześnie żona księcia płockiego Ziemowita IV (~1352-1426) ufundowała w Płocku szpital św. Trójcy, który istnieje do dziś. W czasie wielkiej wojny z Zakonem Krzyżackim w latach 1409-1411 Płock był główna bazą zaopatrzeniową dla wojsk polsko-litewskich. Po śmierci księcia Janusza II (1455-1495), król Jan Olbracht (1459-1501) przyłączył księstwo płockie do Korony. Miasto stało się stolicą województwa płockiego i pozostało nią aż do rozbiorów Rzeczypospolitej.Po wojnie trzynastoletniej z Zakonem Krzyżackim (1454-1466) Płock czerpał znaczne korzyści z handlu na szlaku Toruń-Włodzimierz i ze spływu zboża do Gdańska. Rozwijało się sukiennictwo, młynarstwo, browarnictwo, działały liczne cechy rzemieślnicze, kwitło szkolnictwo oraz życie kulturalne i artystyczne. W roku 1534, staraniem burmistrza Jana Alantsee (?-1553), w mieście zostały uruchomione wodociągi.Wiek XVII i pierwsze lata XVIII wieku przyniosły miastu wiele klęsk, które zahamowały jego rozwój. W roku 1616 wielki pożar zniszczył ponad 70% zabudowań. Kilka lat później miała miejsce wielka epidemia, która pochłonęła bardzo wiele ofiar wśród ludności Płocka. Pożary w latach 1641 i 1651, działania wojenne w czasie "potopu szwedzkiego" (1655-1660) i wojny północnej (1700-1721) przyniosły kolejne zniszczenia. Pewne ożywienie nastąpiło pod koniec XVIII wieku, ale wówczas doszło do rozbiorów Rzeczypospolitej.W roku 1793 Płock dostał się pod władzę Prus. Zaborcy planowali germanizację i przekształcenie miasta w stolicę tzw. Nowych Prus Wschodnich i rozpoczęli jego przebudowę. W roku 1806 do Płocka wkroczyły wojska francuskie, a rok później miasto zostało włączone do Księstwa Warszawskiego, stając się stolicą jednego z departamentów. Po klęsce Napoleona, Płock stał się stolicą województwa w utworzonym po kongresie wiedeńskim, zależnym od Rosji Królestwie Polskim. W mieście działał utworzony w 1812 roku teatr oraz od 1820 roku - Towarzystwo Naukowe Płockie. Mieszkańcy Płocka czynnie poparli powstanie listopadowe. Właśnie w Płocku odbyło się w 23 września 1831 roku ostatnie posiedzenie powstańczego sejmu Królestwa Polskiego. W 1837 roku Płock został stolicą guberni. Po klęsce następnego z narodowych zrywów, powstania styczniowego, nastąpiły represje i rusyfikacja. Zawieszono działalność Towarzystwa Naukowego Płockiego. Pewną poprawę przyniosła rewolucja w 1905 roku. Doszło wówczas w Płocku do strajków, demonstracji i walk z policją. Poważnym sukcesem zakończył się strajk szkolny, gdyż władze zgodziły się na funkcjonowanie prywatnych szkół z polskim językiem wykładowym.W lutym 1915 roku Płock został zajęty przez wojska niemieckie. Pod koniec wojny, w listopadzie 1918 roku, podobnie jak miało to miejsce i w innych miastach, również i płocczanie rozbroili garnizon niemiecki. W czasie wojny polsko-sowieckiej, w sierpniu 1920 roku Płock wsławił się bohaterską obroną przed nacierającymi Rosjanami, za co został odznaczony przez Naczelnika Państwa Krzyżem Walecznych.W okresie II Rzeczypospolitej Płock był siedzibą władz miejskich i powiatowych. W 1923 roku do miasta zostało włączone lewobrzeżne przedmieście - Radziwie. Wobec niedostatecznej ilości inwestycji i braku większych zakładów przemysłowych w mieście panowała stagnacja gospodarcza i bezrobocie.Podczas II wojny światowej hitlerowscy okupanci dokonali licznych wysiedleń ludności żydowskiej i części ludności polskiej. Ofiarami terroru (łapanek ulicznych, aresztowań, egzekucji i wywózek do obozów koncentracyjnych) padła 1/3 ludności Płocka, w tym ok. 8.000 Żydów.

Po wojnie miasto przeżywało okres małej industrializacji, w czasie którego odbudowano i zmodernizowano istniejące zakłady przemysłowe i pobudowano kilka nowych. Prawdziwym przełomem był jednak dopiero rok 1960, gdy rozpoczęła się budowa wielkiego kombinatu petrochemicznego (obecnie PKN "Orlen"). Nastąpił dynamiczny wzrost liczby ludności, rozbudowa infrastruktury, powstały nowe zakłady, szkoły i placówki kulturalne. W latach 1975-1998 Płock był stolicą województwa. Obecnie, jest największym (obok Warszawy) miastem Mazowsza, liczącym blisko 120.000 mieszkańców.

-----

Kamienice przy Placu Narutowicza na rogu ulic Teatralnej i Grodzkiej.

XIV-wieczny Zamek Książęcy. Na pierwszym zdjęciu widoczna jest Wieża Zegarowa, przykryta barokowym hełmem. U jej podstawy znajdują się fragmenty romańskiego palatium Władysława I Hermana i Bolesława III Krzywoustego (1086-1138). Na drugim zdjęciu widoczna jest gotycka Wieża Szlachecka, w której mieściło się dawne więzienie dla szlachty. W położonym obok dawnym opactwie mieści się obecnie Muzeum Diecezjalne, które eksponuje najcenniejsze zabytki skarbca, m.in. hermę św. Zygmunta z XIV wieku, kielich Konrada I Mazowieckiego i gotyckie monstrancje. Tuż obok, w dawnym budynku muzeum znajdziemy kolekcję malarstwa, rzeźby i rzemiosła artystycznego (m.in. zbiór ponad 100 pasów kontuszowych) oraz zabytki sztuki sakralnej.

Z wysokiego wzgórza, na którym zbudowany jest Zamek Książęcy i Bazylika Katedralna p.w. Wniebowzięcia NMP roztaczają się wspaniałe widoki na szeroko rozlaną Wisłę i Most im. Legionów Józefa Piłsudskiego.

Bazylika Katedralna p.w. Wniebowzięcia NMP.Wzniesiona została w 1144 roku z fundacji biskupa Aleksandra z Malonne. Była wielokrotnie przebudowywana, lecz do dziś zachowała swoje pierwotne romańskie elementy architektury. W Kaplicy Królewskiej znajduje się sarkofag dwóch władców Polski - Władysława I Hermana i Bolesława III Krzywoustego.

Tympanon portalu w bazylice katedralnej, przedstawiający scenę ofiarowania Matce Bożej Mazowieckiej, której towarzyszą św. Zygmunt i św. Stanisław Kostka, oraz wykonawcy ostatniej przebudowy katedry z XX wieku i przedstawiciele wszystkich stanów.

Kopia słynnych brązowych, romańskich Drzwi Płockich, wykonanych dla katedry płockiej ok. 1154 roku w Magdeburgu. Oryginał zdobi dziś sobór św. Sofii (Mądrości Bożej) w Nowogrodzie Wielkim na Rusi. Jak do tego doszło, nie wiadomo. Według niektórych hipotez, miały być zrabowane w XIII wieku przez Litwinów podczas ich wyprawy na Mazowsze. Inni badacze twierdzą, że zostały przekazane jako dar duchowieństwa polskiego bądź książąt płockich dla księcia nowogrodzkiego, Szymona Olgierdowicza Lingwena (1355-1431), brata Władysława II Jagiełły. Ważąca ponad 2 tony brązowa kopia Drzwi Płockich została wykonana i umieszczona w katedrze płockiej w 1981 roku.

Wnętrza bazyliki katedralnej p.w. Wniebowzięcia NMP. Na pierwszym zdjęciu widoczny jest ołtarz Matki Bożej Mazowieckiej. Umieszczony jest w transepcie, na lewym filarze przy wejściu do prezbiterium. Wykonany z czarnego, brunatnego i białego marmuru w 1634 roku. Znajduje się w nim czczona przez wiernych figura Matki Bożej Mazowieckiej, patronki katedry wykonana w białym marmurze. Dawniej ten ołtarz nazywano kapłańskim, gdyż duchowni mieli szczególny obowiązek czczenia Maryi. Ołtarz został gruntownie odnowiony w 2007 roku. Na drugim zdjęciu widzimy ołtarz Ukrzyżowania. Umieszczony jest on na prawym filarze przy wejściu do prezbiterium. To najstarszy zachowany ołtarz katedry, wzniesiony w 1600 roku z zestawionego kontrastowo marmuru z alabastrem. W jego górnej kondygnacji znajduje się popiersie św. Ignacego Loyoli (1491-1556), zaś centrum stanowią figury Jezusa Ukrzyżowanego oraz Matki Bożej i św. Jana. Warto dodać, że do 1781 roku w ołtarzu tym przechowywany był Najświętszy Sakrament. Ołtarz został gruntownie odnowiony w roku 2008. Na kolejnym zdjęciu widoczna jest pseudorenesansowa ambona z 1908 roku rzeźbiona w masywnym drewnie wg projektu Stefana Szyllera (1857-1933). Wykonana została w Warszawie. Jej piedestał stanowi wiązka sześciu kolumn wraz z wysokim cokołem. Pełna balustrada prowadząca na górę ambony podzielona jest na pięć pól przedstawiających Chrystusa, oraz czterech ewangelistów.

Dawny gmach Muzeum Diecezjalnego przy Bazylice Katedralnej p.w. Wniebowzięcia NMP i stojący obok pomnik papieża Jana Pawła II.


Pamiątkowy kamień poświęcony obrońcom Płocka przed bolszewikami w 1920 roku.

-----

Dziękuję za uwagę.

 

 

 

Nel
Obrazek użytkownika Nel
Offline
Ostatnio: 6 godzin 26 minut temu
admin
Rejestracja: 04 wrz 2013

Achernar, dzięki za kolejną lekcje historii..

Dla mnie ciekawostką jest,że Dawid Ben Gurion pochodził z Płońska.

Samolot knajpę w okolicy świetnie pamietam , juz chyba nie funkcjonuje. 

No trip no life

achernar51swiat
Obrazek użytkownika achernar51swiat
Offline
Ostatnio: 2 dni 16 godzin temu
Rejestracja: 01 cze 2020

Nel :

Achernar, dzięki za kolejną lekcje historii..

Dla mnie ciekawostką jest,że Dawid Ben Gurion pochodził z Płońska.

Samolot knajpę w okolicy świetnie pamietam , juz chyba nie funkcjonuje. 

Samolotu nie ma przy szosie juz od kilku lat. Statek pozostał, ale też nie działa. Pozdrawiam. Biggrin

Nazwa użytkownika

Zostaw to pole puste!

Wyszukaj w trip4cheap