--------------------

____________________

 

 

 



Mazowsze z kawałkiem Podlasia

3 wpisów / 0 nowych
Ostatni wpis
achernar51swiat
Obrazek użytkownika achernar51swiat
Offline
Ostatnio: 1 dzień 14 godzin temu
Rejestracja: 01 cze 2020
Mazowsze z kawałkiem Podlasia

W pewną sobotę września kilka lat temu wybraliśmy się na wycieczkę na pogranicze Mazowsza i Podlasia. W chłodny, ale pogodny ranek wyjechaliśmy z Warszawy i po niecałej godzinie podróży zatrzymaliśmy się przy usytuowanym na wysokiej nadbużańskiej skarpie kościele p.w. św. Idziego - miejscu, które zasłynęło tym, że w sierpniu 1920 roku podczas ofensywy Armii Czerwonej na odległą o 55 km Warszawę na miejscowej plebanii kwaterowali członkowie Tymczasowego Komitetu Rewolucyjnego Polski (tzw. Polrewkomu), który jako marionetkowy rząd Polskiej Republiki Rad, miał objąć władzę w Polsce po - jak się bolszewikom wydawało - nieuchronnym i bliskim upadku stolicy. Do Wyszkowa przybyli wówczas Feliks Dzierżyński (1877-1926), Julian Marchlewski (1866-1925) i Feliks Kon (1864-1941), zaś pozostali członkowie TKRP - Jakub Hanecki (1879-1837), Edward Próchniak (1888-1937), Józef Unszlicht (1879-1938), Bernard Zaks (1886-1937), Stanisław Bobiński (1882-1937) i Tadeusz Radwański (1884-1960) - pozostali w Białymstoku. Epizod ten uwiecznił Stefan Żeromski (1864-1925) w znanym opowiadaniu "Na probostwie w Wyszkowie".

-----

Wyszków

Samo miasto leży na skraju Międzyrzecza Łomżyńskiego, w pobliżu południowego skraju Puszczy Białej, przy drodze krajowej nr 8 Warszawa-Białystok. Jest wzmiankowane od 1203 roku, najpierw pod nazwą Wyszkowo, a prawa miejskie posiada od 1502 roku. Przed rozbiorami Wyszków należał do biskupów płockich. W 1528 roku wybudowano most na Bugu, co przyśpieszyło jego rozwój. W czasie wojen szwedzkich w połowie XVII wieku Wyszków doznał bardzo poważnych zniszczeń. W 1655 roku w tutejszym dworze biskupim zmarł biskup Karol Ferdynand Waza (1613-1655), syn króla Zygmunta III Wazy (1566-1632) i Konstancji Habsburżanki (1588-1631). Po 1795 roku misato znalazło się w zaborze pruskim, następnie od 1807 roku - w Księstwie Warszawskim, a od roku 1815 w - Królestwie Kongresowym. Pomimo szybkiego rozwoju po otwarciu w 1897 roku linii kolejowej, w roku 1870 Wyszków, stracił prawa miejskie, które odzyskał w lutym 1919 roku. W czasie wojny polsko-bolszewickiej w sierpniu 1920 stanowił ostatnie miejsce postoju Tymczasowego Komitetu Rewolucyjnego Polski, o czym wspomniałem już wyżej.

Przed II wojną światową niemal połowę ludności miasta stanowili Żydzi. W czasie kampanii wrześniowej 1939 roku w okolicach Wyszkowa toczyły się zacięte walki 1. DP Legionów z Grupy Operacyjnej "Wyszków" z forsującymi Bug Niemcami. W okresie okupacji niemieckiej mieścił się w mieście oddział obozu jeńców sowieckich w Beniaminowie. Niemcy dokonywali w mieście masowych egzekucji, których ofiarą padło ponad 7 tysięcy mieszkańców. W latach 1946-1951 w okolicach m. Wyszkowa w ramach podziemia niepodległościowego działał oddział WiN dowodzony przez Jana Kmiołka "Wira".

W latach 1956-1975 Wyszków był i ponownie od 1999 roku jest siedzibą powiatu.

-----

Kościół p.w. św. Idziego. Tutejsza parafia była erygowana w 1378 roku przez biskupa płockiego Ścibora z Radzymina herbu Ostoja (~1320-1390). Na przestrzeni lat, z powodu częstych wojen i pożarów, wybudowano co najmniej 5 kościołów drewnianych (w latach: 1347, 1378, 1592, 1695, 1720). W latach 1793-1795 na ich miejscu powstał murowany kościół p.w. św. Idziego, który był konsekrowany przez biskupa płockiego Onufrego Kajetana Szembeka (1743-1809) 8 lipca 1798 roku. W 1884 roku staraniem ks. Józefa Szmejtera (1836-1896) dobudowano 2 kaplice: Serca Jezusowego i Matki Bożej. Świątynia ucierpiała podczas I wojny światowej, a wycofujące się wojska bolszewickie w 1920 roku zniszczyły dach świątyni. We wrześniu 1939 roku w czasie bombardowania Wyszkowa kościół spłonął. Spłonęły również elementy wyposażenia świątyni, takie jak: chrzcielnica, ambona, ławki, konfesjonały, organy. Ocalała jedynie kaplica NMP. W tej to kaplicy do zakończenia II wojny światowej odprawiano msze św. i nabożeństwa, bowiem władze niemieckie nie pozwalały na prowadzenie prac remontowych przy kościele.Dopiero po wyzwoleniu parafianie mogli przystąpić do odbudowy świątyni. Prace przy odbudowie świątyni rozpoczął ksiądz Leon Tomasz Goszczycki (1891-1945) starając się wiernie zachować pierwotny styl kościoła, następnie kontynuował administrator parafii ksiądz Marceli Molski (1914-1990), a od 1946 roku ksiądz proboszcz Józef Fydryszewski (1899-1985). W 1959 roku biskup płocki Tadeusz Paweł Zakrzewski (1883-1961), konsekrował kościół pod pierwotnym wezwaniem św. Idziego. Kościół jest trójnawową budowlą, przypominająca klasycystyczny styl stanisławowski i zbudowaną wg projektu Szymona Bogumiła Zuga (1733-1807) w latach 1793-1795. Jest orientowany, murowany z cegły i otynkowany. Zbudowany jest na planie prostokąta z niewyodrębnionym, prosto zamkniętym prezbiterium, za którym jest prostokątna dobudówka, mieszcząca kruchtę i zakrystię. Na frontonie kościoła widnieje wieża zakończona hełmem i prostym krzyżem żelaznym. Od poziomu rzeki na plac kościelny prowadzą interesujące i bogate pod względem architektonicznym schody.

 

Wnętrze światyni rozdzielone jest na trzy nawy rzędami kolumn jońskich na wysokich cokołach. Nad nawą główną znajduje się tunelowe kolebkowe sklepienie. W kościele ustawiono pięć ołtarzy. Ołtarz główny zdobi rzeźba przedstawiająca św. Idziego z łanią. W całym kościele jest 25 okien.

Plebania przy kościele p.w. św. Idziego. W dniach 15 i 16 sierpnia 1920 roku właśnie na tej plebanii zatrzymali się wspomniani wyżej członkowie Tymczasowego Komitetu Rewolucyjnego Polski. Wizytę tę opisał ówczesny proboszcz ksiądz Wiktor Mieczkowski (1856-1935) w broszurze "Bolszewicy w polskiej plebanii", z której dochód przeznaczył na budowę pomników ku czci poległych w wojnie polsko-bolszewickiej: na wyszkowskim cmentarzu oraz w Rybienku Leśnym, gdzie 17 sierpnia 1920 roku czerezwyczajka zamordowała w okrutny sposób 7 Polaków. TKRP, zwany także "Polrewkomem", rozpoczął działalność od wydania uzgodnionego z Leninem programu oraz dwóch odezw - do żołnierzy Armii Czerwonej i Wojska Polskiego. Tych ostatnich zachęcano do buntu. Dzierżyński rozpoczął tępienie "wrogów ludu" za pomocą czekistów. W kolejnych dniach TKRP ogłosił program rolny, deklarację o wolności sumienia oraz ustanowił trybunały rewolucyjne. Komitet wydawał w języku polskim własny organ prasowy "Goniec Czerwony". Głoszone przez TKRP hasła nie znalazły praktycznie żadnego poparcia w społeczeństwie polskim. Obszar kontrolowany przez TKRP ograniczał się do Podlasia i części Mazowsza, czasowo zajętych przez Armię Czerwoną. Rozpoczęto formowanie Polskiej Armii Czerwonej pod dowództwem Romana Łągwy (1891-1938). Do 2 Białostockiego Pułku Strzelców zgłosiło się zaledwie 70 osób, a liczebność całej Polskiej Armii Czerwonej wyniosła 176 ochotników. Po wycofaniu się bolszewików, 20 sierpnia 1920 roku na plebanii wyszkowskiej zatrzymali się m.in. dowódca Frontu Północnego gen. Józef Haller (1873-1960), ambasador francuski Jean Adrien Antoine Jules Jusserand (1855-1932), malarz Ferdynand Ruszczyc (1870-1936), dziennikarze i korespondenci wojenni: Stefan Żeromski (1864-1925), Karol Irzykowski (1873-1944), Adam Grzymała-Siedlecki (1876-1967).

Oberża "Lech" koło Ostrowi Mazowieckiej, w której zjedliśmy smaczne śniadanie.

-----

Ostrołęka

Kolejnym punktem na trasie naszej podróży była położona nad Narwią Ostrołęka. Zwiedziliśmy tu barokowy zespół pobernardyński z z XVII-XVIII wieku z kościołem p.w. św. Antoniego Pagewskiego, kościół farny p.w. NMP i św. Mikołaja z XIV-XVII wieku oraz pospacerowaliśmy ulicami miasta.

Początków Ostrołęki można upatrywać w osadzie targowej z grodem obronnym z X wieku, istniejącym w rejonie wsi Nowy Susk położonej ok. 6 km na południowy wschód od miasta. Na obecnych terenach miasta istniał także mały gród obronny pochodzący z XI lub XII wieku. Wokół niego powstała osada rzemieślniczo-handlowa, będąca zalążkiem dzisiejszej Ostrołęki. Pierwszym dokumentem, który wspomina o Ostrołęce był przywilej księcia mazowieckiego Siemowita III (~1320-1381), wydany w Wyszogrodzie w 1373 roku. Tym dokumentem książę ustanowił wójta Ostrołęki, co oznaczało niejako nadanie praw miejskich. Na początku XV wieku Ostrołęka stała się ważnym centrum ekonomicznym i handlowym. Przyczyniło się do tego m.in. położenie miasta - na skraju puszczy, koło przeprawy przez Narew na ważnym szlaku handlowym. Handel prowadzono przede wszystkim z zakonem krzyżackim. Najliczniejszym rzemiosłem w średniowiecznej Ostrołęce było szewstwo. W końcu XV wieku powstała w mieście pierwsza szkoła.

Przełomowym w historii Ostrołęki okazał się rok 1526, kiedy to została ona włączona do polskiej Korony i oddana we władanie królowej Bonie Sforzy (1494-1557). Rozpoczął się wówczas szybki rozwój miasta, który trwał 40 lat. Nie obyło się jednak bez tragicznych wydarzeń. Rok 1563 przyniósł miastu dwie duże katastrofy - epidemię oraz pożar, który spustoszył większość budynków. W 1571 roku kolejna epidemia spowodowała wyludnienie miasta i okolic. Z katastrof tych Ostrołęka szybko się otrząsnęła. Ponowny wzrost gospodarczy trwał do czasu "potopu szwedzkiego", kiedy to Ostrołęka została prawie całkowicie zniszczona. Ponowne zniszczenia przyniosła wojna północna, toczona w początkach XVIII wieku. W 1793 roku w Ostrołęce stacjonował sztab 1 brygady dowodzonej przez Antoniego Józefa Madalińskiego (1739-1804). Stąd, po zatwierdzeniu II rozbioru Rzeczypospolitej wyruszył on do Krakowa, dając tym hasło do wybuchu insurekcji kościuszkowskiej. Mieszkańcy miasta przez ponad pół roku skutecznie opierali się atakom wojsk pruskich. Po III rozbiorze Ostrołęka weszła w skład zaboru pruskiego, stając się jednym z ośrodków miejskich Prus Nowowschodnich (Neuostpreußen). Na przełomie lat 1806-1807 Ostrołęka była okupowana przez Rosjan. 16 lutego 1807 roku pod miastem została stoczona bitwa między wojskami francuskimi i rosyjskimi. Francuzi odnieśli w niej zwycięstwo upamiętnione wyryciem nazwy Ostrołęki na Łuku Triumfalnym w Paryżu. Po utworzeniu Księstwa Warszawskiego, Ostrołęka stała się miastem powiatowym departamentu płockiego. Status miasta powiatowego utrzymała także w Królestwie Polskim, do którego została włączaona w 1815 roku. W czasie powstania listopadowego pod Ostrołęką miała miejsce jedna z najbardziej krwawych bitew. 26 maja 1831 roku doszło tu do starcia wojsk polskich pod dowództwem gen. Jana Zygmunta Skrzyneckiego (1787-1860) z armią rosyjską dowodzoną przez feldmarszałka Iwana Iwanowicza Dybicza Zabałkańskiego (1785-1831). Do ostatecznego rozbicia wojsk polskich nie dopuścił wówczas ppłk Józef Zachariasz Bem (1794-1850) dzięki szarży baterii artylerii lekkokonnej, którą osobiście dowodził. Bitwa rozpoczęła okres upadku powstania. Zginęło w niej ponad 6000 żołnierzy polskich, w tym duża liczba Kurpiów. Po wojnie polsko-rosyjskiej Ostrołęka była jednym z najbardziej zniszczonych miast. Upadły prawie wszystkie zakłady rzemieślnicze, a te które pozostały, produkowały jedynie na potrzeby lokalne. Miasto z upadku dźwigało się bardzo powoli. W czasie powstania styczniowego w okolicach Ostrołęki nie toczyły się większe walki. Wynikało to głównie z umieszczenia w mieście dużych oddziałów rosyjskich. Na przełomie wieków w Ostrołęce zawiązała się działalność konspiracyjna, powstawały oddziały partii politycznych. Do czasów I wojny światowej miasto nadal pozostawało małym, prowincjonalnym ośrodkiem.

W czasie I wojny światowej liczne rekwizycje, i prace fortyfikacyjne znacznie zubożyły ludność. W 1915 roku po intensywnych walkach Niemcy wkroczyli do doszczętnie zniszczonego miasta. Po I wojnie światowej miasto znalazło się w województwie białostockim. Straty wojenne szacowano na 75%. Kiedy w 1920 roku armia sowiecka zaatakowała Polskę, Ostrołęka znów znalazła się na szlaku działań wojennych. Po wkroczeniu Rosjan w sierpniu 1920 roku, rządy objął Tymczasowy Komitet Rewolucyjny. Trwało to zaledwie kilkanaście dni, gdyż po wygranej przez Polaków bitwie o Warszawę Armia Czerwona zaczęła się wycofywać. 24 sierpnia do Ostrołęki powróciły władze polskie. Wkrótce po tym, miasto wróciło do normalnego trybu życia. Na początku lat 20. liczyło ok woło 9500 mieszkańców, z czego około 1/3 stanowiła ludność żydowska. W 1928 roku powstała elektrownia, która była później systematycznie rozbudowywana. W czasie dobrej koniunktury w latach 1934-1939 Ostrołęka została rozbudowana. Powstały bulwary nad Narwią, aleje w mieście, przeprowadzono remonty budynków, odbudowano ratusz. Otwarte zostały szkoły powszechne oraz państwowe gimnazja męskie i żeńskie. W 1936 roku Ostrołęka została włączona do województwa warszawskiego.

Po wybuchu II wojny światowej wojska niemieckie właściwie bez oporu dotarły pod Ostrołękę i zajęły ją 10 września 1939 roku. Miasto zostało włączone do Prus Wschodnich. Żydom rozkazano opuścić miasto. Większość z nich zginęła jednak później w Treblince i innych obozach koncentracyjnych. Kościoły i szkoły polskie były zamieniane na magazyny, warsztaty i fabryki. Wkrótce zaczęły powstawać grupy konspiracyjne. Największą z nich była komórka Komendy Obrońców Polski. W 1940 roku Ostrołęka została przemianowana na Scharfenwiese. We wrześniu 1944 roku wyparci przez Armię Czerwoną Niemcy wycofali się na prawy brzeg Narwi i stamtąd przez 5 miesięcy ostrzeliwali miasto. W tej sytuacji ludność cywilna została ewakuowana. Wróciła do miasta dopiero w styczniu 1945 roku, kiedy front się oddalił.

Po II wojnie światowej zniszczenia Ostrołęki były wielkie, ale nie tak duże, jak po I wojnie światowej. Miasto powoli dźwigało się z ruin. W 1959 roku powstały w zakłady celulozowo-papiernicze. W 1961 roku uruchomiono budowę elektrowni, która jest w tej chwili jedną z ważniejszych w kraju. W 1966 roku powstała mleczarnia, później proszkownia mleka, a w latach 70. Zakłady Mięsne. W 1973 roku w Ostrołęce-Wojciechowicach uruchomiono zakład produkcji betonów komórkowych. Powstały także zakłady, produkujące głównie artykuły drewniane. W latach 70. rozwinęła się również baza sportowa - zbudowano krytą pływalnię, stadion, a także ośrodki wypoczynkowe nad Narwią. Powstał również szpital. W latach 1975-1998 Ostrołęka była stolicą województwa. Okres ten zaznaczył się dużym, bo prawie dwukrotnym, przyrostem ludności (z około 28 tys. do około 55 tys.), znacznymi efektami w budownictwie mieszkaniowym, szczególnie wielorodzinnym, oraz rozwojem infrastruktury technicznej i społecznej. Na początku kwietnia 1979 roku Ostrołękę nawiedziła ogromna powódź. Przemiany ustrojowe w 1989 roku otworzyły możliwości dla prywatnych przedsiębiorców. Rozwinął się przemysł budowlany. Powstało wiele prywatnych podmiotów gospodarczych. Pojawiły się nowe banki, supermarkety, stacje paliw, szkoły i uczelnie niepubliczne. Rozpoczęto budowę nowego szpitala, powstały nowe osiedla mieszkaniowe, rozwinęło się budownictwo jednorodzinne. Do użytku oddana została hala widowiskowo-sportowa, powstało Ostrołęckie Centrum Kultury. W 1996 roku do użytku został oddany drugi most na Narwi. Zbudowano nowe szkoły, wybudowano i zmodernizowano wiele kilometrów dróg i chodników, wybudowano również obwodnicę. Utworzono także tzw. strefę rozwoju gospodarczego, gdzie na obszarze kilkunastu hektarów, wyposażonym w pełną infrastrukturę techniczną, stworzono dogodne warunki do prowadzenia działalności produkcyjnej i usługowej. Równocześnie jednak pojawiły się negatywne zjawiska, takie jak bezrobocie i zróżnicowanie poziomu życia mieszkańców.

-----

Ławeczka doktora Józefa Piotra Psarskiego (1868-1953) to pomnik znanego lekarza internisty, pediatry oraz ginekologa-położnika. Zajmował się on także działalnością oświatową. Organizował m.in. tajne nauczanie, był założycielem biblioteki. Za swoją działalność kilkakrotnie zsyłany był do Rosji. W okresie międzywojennym organizował szkoły i prowadził wykłady na Uniwersytecie Ludowym w Ostrołęce. Był członkiem kilku organizacji niepodległościowych, m.in. Ligi Narodowej. Znane są jego powiązania z endecją i Romanem Dmowskim (1864-1939). Dzięki jego staraniom powstał pierwszy w Ostrołęce sklep spółdzielczy, bezprocentowa kasa zapomogowo-pożyczkowa oraz Towarzystwo Wioślarskie. Był również aktywnym działaczem ZHP. Autorem pomnika jest rzeźbiarz Michał Selerowski.

Sanktuarium św. Antoniego Padewskiego. Fundatorem kościoła był sędzia ziemi nurskiej, mieszkaniec Ostrołęki, poseł Tomasz Rola-Gocłowski (~1630-1676). Budowa rozpoczęła się w roku 1666, a 30 lat później, w roku 1696 kościół został konsekrowany przez biskupa płockiego Andrzeja Chryzostoma Załuskiego herbu Junosza (1650-1711). Do 1864 roku kościół był własnością bernardynów. W 1864 roku zabudowania przeszły we władania skarbu państwa i znajdowały się w nich urzędy miejskie. W 1925 roku w budynkach należących do kościoła znajdowała się szkoła rzemieślniczo-przemysłowa, później także internat tej szkoły. W 1927 roku kościół poklasztorny został przekazany miejscowej parafii. W przeszłości kościół był miejscem kilku ważnych wydarzeń; m.in. w 1831 roku bronili się tutaj Czwartacy. W latach 1915-1917 budynek kościoła służył za szpital wojskowy. W kościele znajdują się rozległe podziemne krypty - najstarsze grobowce sławnych osób oraz dobroczyńców klasztoru. Krypty te są jednymi z największych i najcenniejszych tego typu zabytków w północno-wschodniej Polsce. W czerwcu 2007 roku kościół wszedł w posiadanie relikwii św. Antoniego, które zostały sprowadzone z Padwy. 13 czerwca 2010 roku kościół otrzymał miano sanktuarium. Tytuł ten nadał ordynariusz Diecezji Łomżyńskiej ks. bp Stanisław Józef Stefanek (1936-2020). Sanktuarium i zespół poklasztorny został gruntownie odremontowany w latach 1970-1988. W nocy z 13 na 14 marca 1989 roku wnętrze kościoła uległo zostało w dużym stopniu zniszczone przez pożar. Przywrócenie poprzedniego stanu kościoła nastąpiło dzięki ks. prob. Witoldowi Brulińskiemu w latach 1990-2000. Z kościołem łączy się klasztor, który wzniesiono w końcu XVIII wieku w stylu barokowym. Piętrowy budynek składa się z czterech skrzydeł i części frontowej. Przylega do południowej ściany kościoła i prezbiterium. Przed kościołem znajduje się dziedziniec, zwany Kalwarią. Z trzech stron otaczają go krużganki, w których umieszczono stacje męki Pańskiej.

Przy północnej ścianie kościoła znajduje się pomnik ku czci Czwartaków, poległych w 1831 roku w bitwie pod Ostrołęką. W obronie Ostrołęki szczególnie wsławił się 4 pułk piechoty, słynni "Czwartacy", dowodzeni przez gen. Ludwika Bogusławskiego (1773-1840). Pomimo nierozstrzygniętego wyniku bitwy powszechnie jest uważana ona za klęskę Polaków. W jej wyniku bowiem poważne straty poniosły najlepsze oddziały polskiej piechoty. Polegli m.in. generałowie Ludwik Kicki (1791-1831) i Henryk Ignacy Kamieński (1777-1831). W efekcie bitwy armia polska straciła inicjatywę strategiczną i przeszła do defensywy.

We wnetrzach sanktuarium i kościoła p.w. św. Antoniego Padewskiego. Kościół jest jednonawowy, zbudowany w stylu barokowym na planie krzyża. Znajduje się w nim 9 ołtarzy. Największy z nich, pod wezwaniem św. Antoniego, pierwotnie znajdował się przy nawie, lecz na początku XX wieku został przeniesiony do jednej ze ścian bocznych. W centralnym punkcie znajduje się obraz św. Antoniego z Dzieciątkiem pochodzący z początku XVIII wieku. Świątynia posiada też zabytkowe organy z XVIII wieku. Polichromia kościoła wykonana została przez zakonnika bernardyna Walentego Żebrowskiego (?-1765) w latach 1762-1756. Malowidła pokrywają znaczną część wnętrza, zajmują sklepienie i ściany. Wszystkie łączy wspólna treść - postać św. Antoniego Padewskiego, który znany był jako wybitny kaznodzieja, cudotwórca i misjonarz. Poruszają one dwa aspekty - życie świętego i cuda jakich dokonał.

W centrum miasta przy ulicy Generała Ludwika Bogusławskiego.

Niestety, pocałowaliśmy klamkę - muzeum było zamknięte.

Kościół farny p.w. Nawiedzenia NMP i św. Mikołaja. Świątynia od początku była kościołem parafialnym i dla odróżnienia od zakonnego nazwano go farnym. Pierwszy kościół zbudowany został tu w roku 1399. Budowę kościoła, który istnieje obecnie rozpoczęto w połowie XVII wieku staraniem ks. Mateusza Niskiego i ks. Stanisława Kostki Zacharkiewicza, a zakończono ostatecznie w 1785 roku. Kościół został konsekrowany w 1696 roku przez biskupa płockiego Andrzeja Chryzostoma Załuskiego herbu Junosza (1650-1711), a następnie powtórnie konsekrowany w 1773 roku przez biskupa kujawskiego Jana Dembowskiego herbu Jelita (~1700-1790) z upoważnienia biskupa płockiego Hieronima Antoniego Szeptyckiego herbu Łada (1700-1773). Prezbiterium i zakrystię wzniesiono w połowie XVII wieku. Dwuspadowy dach pokryty jest blachą. Tuż przy kościele znajduje się dzwonnica, która została zbudowana w 1958 roku na podstawie kwadratu. Całość otacza mur z cegły. W nocy kościół jest podświetlany światłem z kilku reflektorów. W czasie I wojny światowej kule armatnie naruszyły dach i ściany. W 1938 roku rozpoczęto rozbudowę i powiększanie kościoła staraniem ks. Edmunda Waltera, proboszcza w latach 1932-1940. W czasie II wojny światowej świątynia zamieniona była na więzienie, później mieściła magazyn zbóż i nawozów sztucznych, na koniec utworzono w niej magazyn remontowy czołgów. Niemcy rozebrali również nawy boczne i część frontową wydłużającą kościół. Nawy te zostały odbudowane w latach 1997-1999. Po II wojnie światowej świątynia została odbudowana staraniem ks. Bronisława Tałandzewicza, proboszcza w latach 1950-1970, i rekonsekrowana w roku 1955 przez biskupa pomocniczego łomżyńskiego Aleksandra Mościckiego (1898-1980). Na kościelnym dziedzińcu znajduje się figura Niepokalanego Poczęcia NMP wykonana w 1863 roku, nieopodal stoi Krzyż Męczeństwa Narodu Polskiego.

Wnętrze kościoła farnego p.w. Nawiedzenia NMP i św. Mikołaja. Dawniej w kościele było siedem ołtarzy dziś pozostały tylko dwa boczne i jeden główny. Po innych zachowały się obrazy ołtarzowe. Barokowy ołtarz główny pochodzi z XVIII wieku. W polu głównym znajduje się obraz Przemienienia Pańskiego, także z XVIII wieku, w zwieńczeniu zaś - obraz św. Mikołaja z połowy XIX wieku. Na dole znajdują się rzeźby św. Piotra i św. Pawła. Na szczycie i na dole znajdują się rzeźby aniołów. Pozostałe obrazy ołtarzowe przedstawiają: św. Barbarę, cud św. Walentego, św. Józefa z Dzieciątkiem. W nawie mieści się barokowo-rokokowa ambona. Posiada ona mównicę wybrzuszoną na kształt kwiatowego kielicha. Staraniem ks. prob. Zygmunta Żukowskiego w latach 1990-1995 przeprowadzono prace konserwatorskie ołtarzy i ambony, natomiast w latach 1996-2000 kościół został powiększony przez dobudowanie dwóch naw bocznych, kruchty i rozbudowanie zakrystii. Nową część kościoła poświęcił biskup łomżyński Stanisław Józef Stefanek w 1999 roku.

Pomnik papieża Jana Pawła II przy kościele farnym p.w. Nawiedzenia NMP i św. Mikołaja.

Budynek przy ulicy Szpitalnej.

Most im. Antoniego Madalińskiego to podwieszony most drogowy przez rzekę Narew, zbudowany w latach 1994-1996. Wzorowany jest na starych konstrukcjach mostów na linii kolejowej Bombaj-Kalkuta, ale przede wszystkim na moście Barqueta w Sewilli. Podwieszony został na łuku dziesięcioma parami lin, a całość oparta jest za pomocą łożysk na czterech podporach betonowych umiejscowionych po obu stronach rzeki. Składa się z czterech przęseł o rozpiętościach 32 m + 110 m + 32 m + 32 m. To, co wyróżnia tę konstrukcję, to brak podpór usytuowanych w wodzie. Projektantem mostu jest dr hab. inż. Marek Jan Łagoda (1948-2018).

Ratusz przy Placu Generała Józefa Bema. Został zbudowany w 1824 roku, zniszczony w czasie I wojny światowej w 1915 roku i odbudowany w 1924 roku. Pierwotnie był to budynek klasycystyczny, jednak w 1969 roku, po przebudowie zatracił cechy stylowe. Jest to budowla murowana z cegły, zbudowana na planie prostokąta, otynkowana. Elewacja jest pięcioosiowa, od strony ulicy znajduje się podcień. Obecnie znajduje się tu siedziba Urzędu Miejskiego.

Kamieniczka na rogu Placu Generała Józefa Bema i ulicy Tadeusza Kościuszki.

-----

Łomża

Po zwiedzeniu Ostrołęki udaliśmy się do głównego celu naszej podróży - Łomży. W czasie kilkugodzinnego pobytu w tym mieście obejrzeliśmy najważniejsze zabytki sakralne, pospacerowaliśmy po ładnym Starym Mieście i odwiedziliśmy także stary cmentarz żydowski. O tych wszystkich miejscach podaję więcej informacji w opisach zdjęć. Teraz - jak zwykle - przybliżę nieco dzieje miasta.

Dzieje te sięgają końca IX wieku i są związane z grodziskiem, położonym o około 5 kilometrów na wschód od dzisiejszego centrum. Pod koniec IX wieku Łomża została założona, jako luźna, otwarta osada. W pierwszej połowie XI wieku powstał gródek typu cyplowego, który został zniszczony przez pożar w ostatniej dekadzie tego wieku. Został on odbudowany dopiero w połowie XII wieku wraz z ponowną fortyfikacją terenu. Położenie grodu wskazuje wyraźnie na jego charakter obronny. Od północnego wchodu zabezpieczała go nie tylko Narew, ale także szeroka i bagnista jej dolina. Pozostałością po grodzisku jest tzw. Góra Królowej Bony. Do dnia dzisiejszego zachowały się tam pozostałości wałów ziemnych, otaczających gród. Na sąsiednim wzniesieniu, zwanym Wzgórzem Świętego Wawrzyńca, miał stać kościół parafialny wybudowany przez św. Brunona z Kwerfurtu (~974-1009) ok. 1000 roku. Święty ten, niosąc wiarę chrześcijańską pogańskim ludom na pograniczu prusko-jaćwieskim, poniósł męczeńską śmierć zaledwie 20 kilometrów na wschód od tego miejsca, w okolicach dzisiejszej Wizny. Prawdziwość tej legendy potwierdzają wykopaliska archeologiczne. Dowodzą one, że w tym miejscu na pewno stał pierwszy kościół chrześcijański na Północnym Mazowszu, a w jego krypcie odnaleziono wczesnośredniowieczne szczątki bogato ubranego duchownego. W tym okresie powstał również kościół p.w. św. Piotra. Był on umiejscowiony na terenie wsi Stara Łomża, bliżej dzisiejszego miasta. Według tzw. Kroniki Spengeberga, w XII wieku za panowania księcia Bolesława IV Kędzierzawego (~1122-1173) powstał zamek książąt mazowieckich, ulokowany na jednym ze wzgórz. Ok. 1250 roku w czasie jednego z najazdów, książę litewski Trojden (1284/1286-1341) złupił i spalił gród łomżyński. Ok. 1340 roku Kazimierz III Wielki (1310-1370) rozpoczął odbudowę zamku w Szurze pod Starą Łomżą. Łomża nie pojawiała się w dokumentach pisanych do końca XIV wieku. Po unii polsko-litewskiej zmniejszyło się znacznie niebezpieczeństwo najazdów od strony wschodniej granicy. Sprzyjało to rozwojowi osadnictwa i lokacji miast na prawie niemieckim. Grody traciły swój charakter obronny, a podgrodzia nabierały większego znaczenia jako centra handlowo-gospodarcze. Położenie podgrodzia łomżyńskiego było niezbyt dogodne i dlatego Łomża została przeniesiona na nowe miejsce, w okolice założonego w XII wieku zamku książąt mazowieckich. Nowa lokacja miasta miała miejsce w ostatnich dekadach XIV wieku. Już w 1392 roku na Popowej Górze został wybudowany kościół p.w. NMP i świętych Rozesłańców. W 1410 roku została tu przeniesiona parafia. Dawne podgrodzie otrzymało wówczas nazwę Starej Łomży, która występuje w najstarszym rejestrze okolicznych wsi z 1410 roku. Od początków XV wieku miasto rozwijało się pomyślnie. Już w 1400 roku Łomża miała wójta, ustanowionego przez księcia mazowieckiego Janusza I Starszego (~1346-1429), co świadczy o jej miejskim charakterze. Ostateczne unormowanie sytuacji prawnej nastąpiło 18 lat później. 15 czerwca 1418 roku z rąk tegoż księcia Łomża otrzymała prawa miejskie chełmińskie. XVI wiek przyniósł Łomży prawdziwy rozkwit. Książęta Mazowieccy przyznali miastu kolejne przywileje. Z inicjatywy mieszczan i przy wsparciu księżnej Anny Radziwiłłówny (1476-1522) w latach 1504-1525 zbudowano łomżyńską farę reprezentującą styl gotycki. W 1526 roku Łomża stała się miastem królewskim. Posiadała dwa zamki - jeden w granicach miasta drugi w miejscowości Szur w dawnej lokalizacji. W mieście, którego świetność przyrównywano jedynie do Warszawy, powstał nawet Zamek Królewski. Łomżyński port rzeczny należał do największych tego typu na Mazowszu i odgrywał bardzo ważną rolę, zwłaszcza w handlu płodami rolnymi. Poza tym o wielkości miasta i jego znaczeniu handlowym może świadczyć obecność sześciu mostów na Narwi oraz krzyżowanie się tutaj kilku międzynarodowych dróg handlowych m.in. z Moskwy do Poznania, z Mazowsza na Litwę czy do Prus. W drugiej połowie XVI stulecia król Zygmunt II August (1520-1572) dość często gościł na tutejszym zamku, gdzie zwołał m.in. Radę Senatorów w latach 1561-1562. Kolejne królewskie "pięć minut" Łomża miała po jego śmierci. Do miasta przyjechała wówczas na dwa miesiące jego siostra i następczyni Anna Jagiellonka (1523-1596).

Dobre czasy dla Łomży skończyły się w połowie XVII wieku. Przyczyn upadku potęgi miasta było kilka. Wojny, pożary, powodzie i zarazy w XVII stuleciu nawiedzały szczególnie często ziemię łomżyńską, za każdym razem dziesiątkując mieszkańców i ich zwierzęta. Po każdej z tych klęsk coraz trudniej było podnieść się nie tylko poszczególnym rodzinom, ale także całemu miastu. Pod koniec wieku liczba ludności miasta spadła do zaledwie 300 osób. Lepszej sytuacji nie przyniósł także wiek XVIII. Miastem często kierowali w tych czasach starostowie, którzy bardziej niż o dobro Łomży i łomżan troszczyli się o dobro własne. Łomża pogrążyła się w kryzysie, tracąc przy tym nie tylko rangę i bogactwa, ale także i mieszkańców. Druga połowa wieku XVIII to także upadek Rzeczypospolitej i rozbiory, które dodatkowo pogłębiły kryzys. Od 1794 roku w Łomży rządzili Prusacy. Wysokie podatki, kontrybucje i konfiskaty nakładane przez zaborcę w żaden sposób nie przyczyniały się do rozwoju miasta. Po dawnej świetności zostały tylko gruzy. Jednym z nielicznych pozytywnych efektów działalności administracji pruskiej w Łomży było wytyczenie poza granicami miasta cmentarza. Prusacy pozwolili także na osiedlanie się w mieście Żydom. Ponowny wzrost i ożywienie gospodarcze Łomży to początek XIX wieku. Z chwilą ustanowienia Księstwa Warszawskiego Łomża stała się siedzibą władz departamentu. Po utworzeniu Królestwa Polskiego została głównym miastem obwodu łomżyńskiego, a w roku 1815 stolicą województwa augustowskiego. Wzrost gospodarczy Łomży związany był przede wszystkim z powstaniem nowych węzłów komunikacyjnych. Paradoksalnie, przyczynili do tego nowi zaborcy - Rosjanie. Przez Łomżę prowadził bowiem trakt z Warszawy do Moskwy. Nastąpiła rozbudowa miasta i wzrosła liczba ludności. Powstały nowe place i ulice, a także wiele kamienic oraz obiektów użyteczności publicznej m.in. łomżyński browar, rafineria cukru, garbarnie, Wielka Synagoga. Z tego okresu pochodzi najwięcej łomżyńskich zabytków. Miasto rozwijało się stopniowo jako ośrodek o charakterze przemysłowo-handlowym. Początki XX wieku to dalszy rozwój miasta. Łomża została obwarowana rosyjskimi fortami. W 1912 roku miasto liczyło już około 22 tys. mieszkańców.

I wojna światowa zahamowała szybko postępujący rozwój i pozostawiła po sobie trwały ślad. Miasto w większości opuścili Rosjanie i Niemcy, a w wyniku tego Łomża stała się praktycznie miastem dwóch narodowości i dwóch wyznań - Polaków chrześcijan i starozakonnych Żydów, którzy w 1921 roku stanowili 46% ogółu mieszkańców. Okres międzywojenny to lata stopniowego odradzania się regionu. W 1925 roku powstała diecezja łomżyńska. II wojna światowa przyniosła ze sobą kolejne zniszczenia. Łomża została zniszczona aż w 70%. W wyniku deportacji i mordów liczba ludności zmalała o około 60%. Z miasta zniknęli niemal wszyscy Żydzi. Wyzwolenie Łomży spod okupacji niemieckiej nastąpiło 13 września 1944 roku.

II połowa XX wieku to odbudowa zniszczeń wojennych i rozwój Łomży. W latach 1946-1975 odbudowano najstarszą część miasta. Powstały nowe osiedla mieszkaniowe, liczne zakłady przemysłowe oraz ciepłownia miejska. Uruchomiono także komunikację miejską. Miasto odradzało się powoli, ale systematycznie. Na początku lat 70. XX wieku liczyło prawie 30 tys. mieszkańców. Rok 1975 to przełom w rozwoju powojennej Łomży. Miasto stało się stolicą województwa i pozostawało nią do 1999 roku. Nastąpił szybki wzrost gospodarczy oraz rozwój budownictwa mieszkaniowego i rozbudowa miasta. W 1999 roku Łomża liczyła już 65 tys. mieszkańców. XXI wiek to przynależność Łomży do województwa podlaskiego, jako siedziby powiatu grodzkiego oraz stolicy powiatu ziemskiego. Ludność miasta powoli zaczęła spadać w wyniku migracji do większych ośrodków oraz na przedmieścia Łomży. XXI wiek to także renowacja zabytków oraz inwestycje w infrastrukturę, kulturę, turystykę i sport.

-----

Kościół Rektoralny p.w. Wniebowzięcia NMP. Świątynia została wzniesiona w 1873 roku, jako garnizonowa cerkiew prawosławna p.w. św. Trójcy. Od 1885 roku posiadała status soboru. W roku 1893 obiekt uzyskał dekorację wnętrza, którą wykonał Paweł Jakowlew. Przy soborze działało bractwo cerkiewne, biblioteka i szkoła przycerkiewna. Po wybuchu I wojny światowej ludność rosyjska opuściła Łomżę. W czasie niemieckiego bombardowania miasta sobór został uszkodzony, a po 1918 roku przejął go Kościół rzymskokatolicki. Świątynia reprezentuje styl eklektyczny. Jest wzniesiona z tynkowanej cegły, posiada trzy nawy z dwiema ostro zakończonymi wieżami na planie ośmioboków. Jest bogato dekorowana pilastrami i płaskorzeźbami rozmieszczonymi wokół wąskich półkolistych okien, zaś poniżej poziomu dachu znajduje się fryz.We wnętrzu zachowała się polichromia, stanowiąca w dużej mierze naśladownictwo tej zdobiącej Sobór Chrystusa Zbawiciela w Moskwie.

Wyższe Seminarium Duchowne im. Papieża Jana Pawła II. Seminarium zostało utworzone w 1919 roku przez biskupa Romualda Jałbrzykowskiego (1876-1955) dla części polskiej diecezji sejneńskiej. W 1923 roku seminarium zakupiło nieruchomość przy ówczesnym placu Sienkiewicza (obecnym Placu Papieża Jana Pawła II) i przeniosło tam swoją działalność, uprzednio prowadzoną w wynajmowanym gmachu u zbiegu ulic Dwornej i Giełczyńskiej. Po utworzeniu diecezji łomżyńskiej w 1925 roku, seminarium stało się Łomżyńskim Diecezjalnym Seminarium Duchownym. Nadanie uczelni imienia Papieża Jana Pawła II miało miejsce 13 października 2005 roku na mocy decyzji biskupa Stanisława Józefa Stefanka. Obecnym rektorem seminarium jest ks. kan. dr Robert Bączek. 5 czerwca 1991 roku podczas czwartej pielgrzymki do Polski papież Jan Paweł II spotkał się z profesorami i alumnami łomżyńskiego seminarium. Na pamiątkę tamtego wydarzenia ufundowano pomnik Jan Pawła II wg projektu prof. Kazimierza Gustawa Zemły.

Pomnik upamiętniający kampanię wrześniową 1939 roku.

Kamienica przy ulicy Henryka Sienkiewicza.

Kamienice przy ulicy Dwornej. Przed widoczną na drugim zdjęciu kamienicą z 1888 roku, stanowiącą siedzibę Kredyt Banku, umieszczono popiersie Bohdana Stefana Winiarskiego (1884-1969) - prawnika, profesora Uniwersytetu Poznańskiego, sędziego i przewodniczącego Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w Hadze, członka Polskiej Akademii Umiejętności, posła na Sejm II i III kadencji w II RP, prezes Banku Narodowego w Londynie. Na czwartym i czterech następnych zdjęciach widoczny jest gmach dawnej Kasy Przemysłowców Łomżyńskich - neobarokowy budynek z 1909 roku. Obecnie mieści się tu Sąd Okręgowy.

 

Brama Katolickiej Bursy Szkolnej przy ulicy Dwornej. Katolicka Bursa Szkolna dla Młodzieży Męskiej powstała w 1998 roku z inicjatywy Biskupa Łomżyńskiego Stanisława Józefa Stefanka. Placówka mieści się w dawnym budynku Wyższego Seminarium Duchownego i przeznaczona jest dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych. W bursie znajdują się 23, dwu- i trzyosobowe pokoje - w sumie 70 miejsc. Uczniowie mają zapewnioną opiekę wychowawczą, mieszkanie i całodzienne wyżywienie. Na wszystkie dni wolne od nauki szkolnej, ferie i święta, młodzież wyjeżdża do domu. Na terenie placówki jest: kaplica, świetlica/sala komputerowa z dostępem do internetu, siłownia, sala rekreacyjna wyposażona w stół do tenisa i stół do bilardu, stołówka.

Na Starym Mieście w Łomży przy uicy Sadowej.


Katedra p.w. św. Michała Archanioła. Zgodnie z potwierdzoną legendą, Łomża już około roku 1000 miała swój kościół farny na Wzgórzu Świętego Wawrzyńca w Starej Łomży, odległy około 1 km od dzisiejszej katedry. Wznoszenie obecnego kościoła farnego rozpoczęli książęta mazowieccy Janusz (1502-1526) i Stanisław (1500-1524) oraz ich matka Anna Radziwiłłówna (1476-1522). Pracami przy budowie kościoła kierował biskup płocki Andrzej Noskowski (1492-1567), który również konsekrował świątynię w 1525 roku. Kolejna konsekracja odbyła się po roku 1531 i dokonał jej biskup płocki Andrzej Krzycki (1482-1537). Ok. 1550 roku kościół został przebudowany na pseudobazylikę i przesklepiony. Istnieje hipoteza, zgodnie z którą sklepienie prezbiterium jest starsze od sklepienia reszty kościoła oraz, że prezbiterium stanowiło niegdyś kaplicę zamkową książąt mazowieckich, która pochodziła zapewne z pierwszych lat XV stulecia. Opisy dawnej Łomży potwierdzają istnienie oddzielnej kaplicy zamkowej. W latach 1691-1692 odbył się remont, mający na celu naprawę zniszczeń doznanych przez świątynię w czasie "potopu szwedzkiego". Remont przeprowadzono wg projektu Józefa Szymona Bellottiego (?-1708), a w jego wyniku wystrój kościoła zmienił się z gotyckiego na barokowy. Wzniesiono wówczas nowy szczyt zachodni i szczyt nad łukiem tęczowym, podniesiono mury prezbiterium, a także obniżono dachy. Ponowna konsekracja świątyni odbyła się w 1783 roku, lecz już w 1819 roku została ona czasowo zamknięta z uwagi na zły stan techniczny. W 1886 roku restaurację sklepień przeprowadził J.Hinz. W tymże roku dobudowano od południa zakrystię. Podczas przeprowadzonych remontów w końcu XIX wieku cały kościół został pokryty polichromią. W 1925 roku kościół podniesiony został do rangi katedry w wyniku utworzenia przez papieża Piusa XI (1857-1939) diecezji łomżyńskiej. W latach 1932-1934 światynię przebudowano pod kierunkiem Stefana Cybichowskiego (1881-1940). Dostawiono wówczas piętro na zakrystii południowej oraz drewniane empory w prezbiterium, wybito także otwory w ścianie południowej i przeniesiono nagrobki z prezbiterium i kaplicy Różańcowej do nawy. W czasie II wojny światowej kościół uległ częściowemu zniszczeniu, a dzięki zabiegom biskupa Stanisława Kostki Łukomskiego (1874-1948) nie został wysadzony. Odbudowany został w 1952 roku i regotyzowany w latach 1953-1958 wg projektu W. Paszkowskiego. Jest przykładem tzw. gotyku mazowieckiego.

Katedra p.w. św. Michała Archanioła. Początkowo, w latach 1504-1519, przyszłą katedrę budowano jako bazylikę późnogotycką. Natomiast w latach 1519-1525 dla wzmocnienia stabilności tej monumentalnej budowli dodano od strony północnej trójkondygnacyjną dzwonnicę, która do naszych czasów najdoskonalej zachowała swój pierwotny wygląd.

Katedra p.w. św. Michała Archanioła ma w nawie głównej sklepienia gwiaździste i sieciowe, natomiast w nawach bocznych - kryształowe, spotykane na Mazowszu dość rzadko. Wewnątrz kościoła znajduje się wiele cennych dzieł sztuki, gotyckich i późniejszych. Znajduje się tu czczony przez wiernych cudowny obraz Matki Boskiej Łomżyńskiej, koronowany w Łomży 4 czerwca 1991 roku przez Ojca Świętego Jana Pawła II. Po przejściu przez ostrołukowy portal, zanurzamy się w sprzyjającym kontemplacji półmroku i ciszy. Na drugim zdjęciu widoczna jest manierystyczna ambona z połowy XVII wieku. W jej konchowych niszach umieszczono postaci Chrystusa, Matki Boskiej i czterech ewangelistów. Na trzecim zdjęciu widzimy nagrobek Elżbiety z Dębińskich Modliszewskiej, starościanki chęcińskiej. Powyżej niego znajduje się nagrobek jej męża Andrzeja Modliszewskiego, starosty łomżyńskiego i kolneńskiego, widoczny na czwartym zdjęciu. Oba renesansowe nagrobki zostały wykonane w 1589 roku jeszcze za życia fundatorów i przypisywane są warsztatowi florenckiego rzeźbiarza Santi Gucciego (~1530-1600).

Przed łożyńską katedrą stoi pomnik prymasa Polski Stefana kardynała Wyszyńskiego (1901-1981). Powstał on staraniem biskupa łomżyńskiego Stanisława Józefa Stefank i biskupa Tadeusza Józefa Zawistowskiego (1930-2015). Autorem monumentu jest prof. Czesław Dźwigaj z Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Pomnik waży 700 kg i ma 2,85 m wysokości. Jest konstrukcją żelbetonową, obłożoną granitowym kamieniem. "Synowi tej ziemi - Prymasowi Tysiąclecia - diecezja łomżyńska" - głosi inskrypcja na pomniku.Monument przedstawia Stefana kard. Wyszyńskiego, trzymającego w rękach kartki ze swoich zapisków: "właśnie tutaj w Łomży kształtowało się moje powołanie kapłańskie. I to nie gdzie indziej, tylko w tej katedrze..." W 1970 roku podczas uroczystości konsekracji biskupa Mikołaja Sasinowskiego (1909-1982) Prymas Tysiąclecia oświadczył: "Z Ziemią Łomżyńską związany jestem urodzeniem, chrztem św. otrzymanym w Zuzeli nad Bugiem, bierzmowaniem otrzymanym w Andrzejewie z rąk biskupa Nowowiejskiego, ówczesnego ordynariusza płockiego. Związany jestem i mogiłą mej Matki, która została w Andrzejewie i wspomnieniami szkolnymi z tego miasta, które stało się dla mnie bardzo drogie i bliskie".

Ulica Farna - deptak w centrum miasta. Na ulicy tej stoi Ławeczka Hanki Bielickiej (1915-2006), upamiętniająca aktorkę, która niemal cały okres dzieciństwa i młodości w II RP spędziła w Łomży. Pomnik został odsłonięty w 2007 roku. Pomnik powstał dzięki fundatorom - prof. Romanowi Englerowi (rektorowi Wyższej Szkoły Agrobiznesu w Łomży), oraz lokalnym przedsiębiorcom - Janowi Kurpiewskiemu i Markowi Mackiewiczowi. Honorowy patronat sprawował prezydent miasta Jerzy Brzeziński. Rzeźba odlana w brązie jest dziełem Michała Selerowskiego. Przedstawia aktorkę siedzącą na ławce w wielkim kapeluszu. Na oparciu ławki widnieje jej podpis.

Stary Rynek otaczają kamieniczki z arkadami - pseudobarokowe. W większościzostały one odbudowane po II wojnie światowej wg projektu Urszuli (1919-2009) i Adolfa (1919-1987) Ciborowskich.

Hala Targowa z 1928 roku i domy przy Starym Rynku.

Ratusz przy Starym Rynku to budowla klasycystyczna wzniesiona w 1823 roku wg projektu Aleksandra Groffe. Jest to budynek prostokątny, dwukondygnacyjny, murowany, tynkowany, dwutraktowy, z wieżą zegarową. Nad wejściem znajduje się portyk kolumnowy.

Nowe bloki przy ulicy Rządowej w pobliżu Starego Rynku.

Kościół p.w. Matki Boskiej Bolesnej w zespole klasztornym oo. kapucynów przy ulicy Krzywe Koło. Klasztor został wzniesiony na skarpie nad Narwią, tzw. Popowej Górze, sumptem księdza Józefa Konstantego Trzaski, kanonika płockiego i oraz Hilarego Trzaski, sędziego ziemskiego łomżyńskiego. Biskup płocki Hieronim Antoni Szeptycki (1700-1773), zatwierdził fundację w 1763 roku, a pierwsi zakonnicy przybyli do klasztoru w 1764 roku. Klasztor wybudowany został w latach 1770-1772 w stylu baroku toskańskiego. Posiada trzy skrzydła. Na jego wewnętrznym dziedzińcu ustawiono figurkę Matki Boskiej Częstochowskiej. Świątynię p.w. MB Bolesnej dobudowano przy klasztorze w latach 1788-1789 z fundacji ks. kanonika płockiego Józefa Konstantego Trzaski. Pobłogosławiony został w 1789 roku przez kanonika płockiego i oficjała łomżyńskiego ks. Marcina Kraszewskiego. Konsekrowany w 1798 roku przez biskupa płockiego Onufrego Kajetana Szembeka (1743-1809), który poświęcił pięć ołtarzy z relikwiami męczenników św. Specjoza i św. Kolumbana. Tutejsza parafia została erygowana w 1979 roku przez biskupa łomżyńskiego Mikołaja Sasinowskiego (1909-1982). Powstała z terytorium parafii p.w. św. Michała Archanioła. Posługę duszpasterską w parafii prowadzą ojcowie kapucyni należący do wspólnoty zakonu franciszkanów. Obrazy ołtarzowe, z których do dziś zachował się tylko obraz Zdjęcie z Krzyża, namalował Sylwester Augustyn Mirys (1700-1790), nadworny malarz Branickich z Białegostoku. W 1844 roku kościół przeszedł gruntowną renowację, w czasie której dotychczasowe obrazy ołtarzowe zastąpiono obrazami pędzla Szymona Czechowicza (1689-1775) i nieznanego malarza podpisującego się M.L.V.R.Z. Z inicjatywy prowincjała Beniamina Szymańskiego w 1859 roku dobudowano boczną kaplicę, w której umieszczono krucyfiks pochodzący z dawnego kościoła jezuitów w Połocku - krucyfiks ten otrzymał o. Szymański w darze od namiestnika carskiego, Iwana Fiodorowicza Paskiewicza (1782-1856). Pod koniec XVIII i na początku XIX wieku klasztor łomżyński był siedzibą nowicjatu i studium filozofii. W roku 1903 władze rosyjskie dokonały kasaty klasztoru, lecz po odzyskaniu niepodległości przez Polskę zakonnicy na nowo obsadzili klasztor. W latach 1920-1939 przy klasztorze działało Kolegium Serafickie - szkoła średnia, przygotowująca kandydatów do zakonu.

Czyżby relikt słusznie minionej przeszłości? ...

Zejście w kierunku ulicy Żydowskiej i doliny Narwi, oraz widok na dolinę Narwi ze wzgórza z okolic ulicy Radzieckiej i Krzywego Koła.

Tablica przy ulicy Senatorskiej, upamiętniająca łomżyńskie getto. Powstało ono 12 sierpnia 1941 roku. Na niewielkim obszarze stłoczono Żydów łomżyńskich oraz przesiedleńców i uchodźców z innych miejscowości, między innymi z Jedwabnego, Piątnicy, Stawisk, Wizny i Rutek. Administrowanie gettem powierzono podporządkowanej władzom okupacyjnym Radzie Żydowskiej (Judenratowi), w skład którego wchodzili m. in.: Mendel Moszyński, Mendel Koliński, Szymon Goldlust, Mojżesz Rozental, Jankiel Gałczyński. Powołano do życia policję żydowską, dowodzoną przez Salomona Herbsta. W getcie działała jadłodajnia dla najuboższych, ochronka dla dzieci, dom starców i szpital. Warunki socjalne były katastrofalne. Głód i brak odpowiedniej infrastruktury sanitarnej powodował choroby, między innymi dezynterię i tyfus. Wszystko to było przyczyną wysokiej śmiertelności. Na porządku dziennym były też doraźne egzekucje. Likwidacja getta rozpoczęła się w 1 listopada 1942 roku. Większość Żydów została deportowana do obozu przejściowego w Zambrowie, skąd później trafili do obozu zagłady w Auschwitz. Innych wywieziono do obozów w Kiełbasinie, Wołkowysku i Białymstoku.

Zespół klasztorny ss. benedyktynek przy ul. Dwornej. Pierwszy kościół i klasztor benedyktynek wybudowano w latach 1622-1628 z fundacji Adama Kossobudzkiego (~1565-1627), wojewody mazowieckiego, starosty łomżyńskiego i wiskiego. Został on wzniesiony przy dawnym kościele farnym (Rozesłańców) na Popowej Górze. W 1773 roku benedyktynki sprzedały zespół klasztorny wraz z placem fundacji oo. kapucynów i przeniosły się na obecne miejsce - Stokową Górę, zwaną również "Siedliskami". W latach 1760-1764 wybudowały tu drewniany klasztor i kościół p.w. Świętej Trójcy i Wniebowzięcia NMP. Kościół konsekrował w 1767 roku biskup Cyprian Woliński. Część budynków klasztornych została zniszczona w czasie wojen napoleońskich w 1812 roku, a także w czasie powstania listopadowego w 1831 roku. W roku 1859 rozpoczęto budowę murowanego klasztoru, a rok później - murowanego kościoła, który został wyświęcony w roku 1863 przez ks. Jana Chcińskiego. Całkowicie zniszczony w 1939 roku zespół klasztorny odbudowano w latach 1946-1953 wg. projektu Urszuli i Adolfa Ciborowskich. Dobudowano skrzydła południowe i wschodnie, wprowadzono arkadowe krużganki wokół wirydarza oraz zastosowano neoromański wystrój oratorium. Orientowany kościół przyklasztorny zbudowany jest na planie prostokąta. Jego trójnawowe wnętrze przykryte jest stropem. Fasada i elewacja wschodnia są trójosiowe, z trójkątnymi szczytami, dzielone uproszczonymi pilastrami. Zamknięte półkoliście okna posiadają tynkowane nadłucza. Dwuspadowy dach przykryty jest blachą. Uroczystej konsekracji odbudowanego kościoła dokonał w roku 1962 biskup Czesław Falkowski (1887-1969).

W Łomży zachowały się dwa cmentarze żydowskie. Stary cmentarz żydowski znajduje się przy ulicy Rybaki. Został założony w roku 1830. W 1892 roku władze cywilne zabroniły grzebać zmarłych na cmentarzu, który był już przepełniony. Ostatni znany pochówek odbył się w 1942 roku. Na powierzchni 1,5 ha zachowało się około 150 nagrobków. Nekropolia została zniszczona w okresie II wojny światowej, a proces dewastacji trwał także po wyzwoleniu. Pod koniec lat 80. minionego stulecia teren nekropolii uporządkowano. Ustawiono około 140 odnalezionych pomników nagrobnych i wytyczono alejki. Nowy cmentarz żydowski powstał w końcu XIX wieku i funkcjonował do czasów Zagłady. Pochowano na nim między innymi przodków prezydenta Izraela Chaima Herzoga (1918-1997) oraz Abrahama Izaaka Kamińskiego (1867-1918), ojca znanej aktorki Idy Kamińskiej (1899-1980). W czasie wizyty w Łomży zwiedziliśmy tylko pierwszy z tych cmentarzy. Warto może przybliżyć dzieje łomżyńskiej społeczności żydowskiej, informacje o której pozyskałem z portalu "Wirtualny sztetl". Otóż, pierwsza wzmianka o gminie żydowskiej w Łomży pochodzi z 1494 roku. Łomżyńscy Żydzi mieli już wówczas synagogę oraz cmentarz grzebalny. W 1556 roku król Zygmunt II August nadał Łomży przywilej de non tolerandis Judaeis.Większość łomżyńskich Żydów przeniosła się wówczas do pobliskiej Piątnicy. Z czasem zakaz osadnictwa żydowskiego w Łomży został wycofany. Na początku XIX wieku Żydzi stanowili około 10% mieszkańców miasta. W okresie Księstwa Warszawskiego Żydzi otrzymali zgodę na ponowne ustanowienie gminy. Do chwili założenia własnego cmentarza, co nastąpiło w I połowie XIX wieku, łomżyńscy Żydzi chowali zmarłych na cmentarzu w Śniadowie. W połowie XIX wieku Żydzi stanowili już ponad 40% ludności Łomży. Zdominowali oni handel, a do najbogatszych kupców należeli: Moszko Koliński, Eliasz Lewkowicz, Jankiel Kokoszka, Mendel Goldman, Icko Lewkowicz, Josef Nathan Kohn, Lejbko Kufman, Chaskiel Jakobi Nejman, Kiwe Jakobi Nejman. W latach 1840-1846 wybitnym łomżyńskim rabinem był Beniamin Diskin (1798-1844). Został on zaproszony przez władze carskie do uczestnictwa w Radzie Rabinów z całej Europy, która zebrała się w Petersburgu w 1843 roku. W 1867 roku urząd rabina objął Eliahu Chaim Maisel (1821-1912), który uznawany był za jednego najwybitniejszych rabinów rosyjskich. Kolejnym znanym rabinem Łomży został Lejba Abramowicz Rakowski (~1817-1893), który na skutek konfliktu z chasydami opuścił Płock. W 1880 roku rabinem Łomży został Elizer Symcha Rabinowicz (1832-1911), autor m. in. "Bikurej Jaakow" i "Hilchot Erec Israel". W latach 1887-1910 urząd rabina objął Michael Tenenbaum. Był zagorzałym przeciwnikiem syjonizmu, haskali oraz asymilacji. Po jego śmierci, w 1910 roku, na urzędzie zastąpił go Jehuda Lejb Gordon (1853-1925) i funkcję tę pełnił do wybuchu I wojny światowej. W 1880 roku wzniesiono wielką synagogę. Co ciekawe, już w 1832 roku znany architekt Henryk Marconi (1792-1863) stworzył projektsynagogiw stylu mauretańskim, który nie doczekał się jednak realizacji. Przy wielkiej synagodze działała jesziwa. Oprócz tej synagogi istniała druga, zlokalizowana na przedmieściach Łomży. Na przełomie XIX i XX wieku Żydzi stanowili już prawie połowę mieszkańców miasta. Oprócz handlu, dominowali oni także w łomżyńskim przemyśle. Wśród żydowskich robotników dużą popularnością cieszył się założony w Wilnie w 1897 roku Powszechny Ogólnopolski Związek Robotniczy "Bund". Coraz silniejsze wpływy zdobywał też zrodzony w XIX wieku ruch syjonistyczny. Nadzieje syjonistów ożywiła zwłaszcza deklaracja Balfoura z 1917 roku, w której rząd Wielkiej Brytanii opowiedział się za odtworzeniem państwa żydowskiego w Palestynie. Największymi wpływami wśród łomżyńskich Żydów cieszyli się jednak ortodoksi. W okresie wojny polsko-bolszewickiej ludność żydowska prezentowała różne postawy. Gdy w pierwszej połowie sierpnia 1920 roku wojska bolszewickie wkroczyły na Mazowsze, były entuzjastycznie witane przez znaczną część społeczeństwa żydowskiego. Żydzi wchodzili do komitetów rewolucyjnych, urzędów oraz wstępowali do milicji ludowej. W opozycji do tej części społeczeństwa pozostawali bogaci Żydzi. W łomżyńskiej gminie żydowskiej przez wiele lat dominowali ortodoksi. Dopiero w 1932 roku w wyborach wygrał Poalej Syjon-Cerej Syjon, który zawiązał koalicję z ugrupowaniem rzemieślników postępowych. W 1936 roku do zarządu weszli przedstawiciele Bundu. Pierwszym rabinem Łomży w okresie międzywojennym był wspomniany wyżej Jehuda Lejb Gordon. W 1925 roku wyjechał on do USA, żeby zebrać fundusze na rzecz łomżyńskiej jesziwy. W czasie podróży zmarł, a na urzędzie zastąpił go Aron Josef Bakszt (1869-1941), który okazał się zaciętym przeciwnikiem syjonizmu i zwolenników partii Mizrachi. W 1930 roku kolejnym łomżyńskich rabinem został Mojżesz Szackes (1881-1958), który deklarował bezpartyjność, ale wspierał finansowo palestyński fundusz narodowy Keren ha-Jesod. Bardzo ważnymi aspektami działalności społeczności żydowskiej w okresie międzywojennym były spółdzielczość i dobroczynność. Nastąpił także rozkwit kultury żydowskiej. Działały dwie żydowskie biblioteki. W latach 1921-1939 w mieście ukazywała się żydowska gazeta wydawana w języku jidysz "Lomżer Sztyme". Działały także amatorskie zespoły teatralne, a wśród młodzieży dużą popularnością cieszyły się organizacje sportowe. W latach poprzedzających wybuch II wojny światowej lojalność Żydów wobec państwa polskiego manifestowana była poprzez udział w zbiórkach na rzecz Funduszu Obrony Narodowej. Młodzi Żydzi nie uchylali się także od służby wojskowej. Podczas II wojny światowej, we wrześniu 1939 roku, w okolicach Łomży doszło do ciężkiego starcia pomiędzy oddziałami polskimi i niemieckimi. W wyniku ataków powietrznych zniszczona została wielka synagoga. Ostatecznie na podstawie układu o rozgraniczeniu strefy wpływów pomiędzy III Rzeszą i ZSRR, Łomża weszła w skład sowieckiej strefy okupacyjnej. Zagładę społeczności żydowskiej przyniosła późniejsza okupacja niemiecka.

-----

c.d.n.

achernar51swiat
Obrazek użytkownika achernar51swiat
Offline
Ostatnio: 1 dzień 14 godzin temu
Rejestracja: 01 cze 2020

Jedwabne

 

 

W Jedwabnem zatrzymaliśmy się na krótko już w drodze powrotnej. Niewielkie, schludne miasteczko położone jest w sielskim pejzażu Wysoczyzny Kolneńskiej w bezpośredniej bliskości Biebrzańskiego Parku Narodowego.

 

Pierwsza wzmianka o nim pojawiła się w roku 1455. Jedwabne było w owym czasie wsią, powstałą w wyniku akcji osadniczej księcia mazowieckiego Janusza I Starszego. Jej założycielem był najprawdopodobniej podsędek wiski Jan Bylica ze Ślubowa w ziemi zakroczymskiej. Jego staraniem powstał tu w 1417 roku pierwszy drewniany kościół p.w. Nawiedzenia NMP, św. Jakuba i Wszystkich Świętych. Wieś do 1680 roku należała do rodziny Jedwabińskich, a po śmierci ostatniego z nich przeszła w ręce rodu Kraszewskich.

W roku 1736 właścicielem wsi został stolnik łomżyński Antoni Rostkowski. Z jego inicjatywy, w 1736 roku król August III Sas (1696-1733) nadał dla Jedwabnego magdeburskie prawa miejskie i prawo na odbywanie cotygodniowych targów w niedzielę oraz pięciu jarmarków w roku. W tym okresie Jedwabne posiadało wybudowany w latach 1737-1738 drewniany kościół z dwuwieżową fasadą, oraz synagogę wybudowaną ok. 1770 roku. W 1777 roku nowym właścicielem Jedwabnego został Stanisław Rembieliński, sekretarz gabinetowy króla Stanisława Augusta Poniatowskiego (1732-1798), chorąży i poseł ziemi wiskiej. Pod koniec XVIII wieku powstały w Jedwabnem fabryki sukna. Zakłady te podupadły po powstaniu styczniowym.

W okresie I wojny światowej okolice miasteczka były miejscem bardzo zaciekłych walk pozycyjnych, pozostałością których są niemieckie cmentarze wojskowe w Jedwabnem i w Orlikowie. W 1918 roku właścicielami dóbr zostali Helena i Henryk Prusowie. W kwietniu 1936 roku część nieruchomości dóbr majątku Jedwabne przeniesiona została na córkę i zięcia Heleny Prus, Irenę i Ferdynanda Hartwigów.

 

Tragiczne dla miasteczka okazały się lata II wojny światowej. 2 września 1939 roku miasto zajęły wojska niemieckie, jednak ostatecznie zostało ono zaanektowane przez ZSRR w końcu miesiąca. Działalność rozpoczęły wówczas polskie organizacje podziemne, a oddział partyzancki stacjonujący na uroczysku Kobielne uległ rozbiciu przez Rosjan. Sowiecka okupacja dotknęła wielu mieszkańców, którzy doznali licznych represji ze strony NKWD. Wielu z nich zostało zesłanych do łagrów Syberii, Workuty i Kazachstanu, co dziś upamiętniają tablice w miejscowym kościele, pomnik w centrum miasta oraz liczne epitafia na grobach na cmentarzu położonym na skraju miasta. Ówczesny jedwabieński probosz ks. Ryszard Marian Szumowski został aresztowany przez NKWD i skazany na śmierć w Mińsku w styczniu 1941 roku. Niestety, spora część ludności miasteczka i okolic, głównie żydowskiej, aktywnie kolaborowała z okupantem i wyrządziła wiele krzywdy swoim polskim sąsiadom. O tej karcie dziejów Jedwabnego wie niewielu. Znacznie większy rozgłos zyskały wydarzenia, które rozegrały się tu w lipcu 1941 roku już po zajęciu Jedwabnego przez Niemców. Z ich inspiracji i za ich przyzwoleniem doszło tu do mordu Żydów dokonanego przez miejscowych Polaków. Propaganda nazistowska, jako pretekst wykorzystywała zbrodnie popełnione na tych terenach przez Rosjan i kolaborujących z nimi Żydów, co trafiło tu na podatny grunt. Oczywiście, ofiarą pogromu padli w większości niewinni żydowscy mieszkańcy miasteczka w liczbie około 340. Większość (około 300) spośród ofiar została spalona żywcem w stodole. Po wojnie aresztowano i skazano dziesięciu uczestników zbrodni. W 60. rocznicę pogromu odsłonięto pomnik pomordowanych. Wydarzenia te stały się głośne dzięki książce Jana Tomasza Grossa "Sąsiedzi", w której opisał on zbrodnię, aczkolwiek kilkakrotnie zawyżył liczbę ofiar i nie zatroszczył się o zgodne z prawdą historyczną przedstawienie tła i przebiegu jedwabieńskiego pogromu.

 

-----

 

Kościół parafialny p.w. św. Jakuba Apostoła. Tutejsza parafia została erygowana przez biskupa Jakuba ok. 1415 roku. Pierwotną świątynią był kościół drewniany postawiony w 1417 roku. Kolejne wznoszone świątynie były również drewniane. Jeden z kościołów drewnianych, zbudowany w 1738 roku, spłonął w czasie I wojny światowej w 1915 roku.Obecną neobarokową świątynię wzniesiono w latach 1926-1935 wg projektu Feliksa Michałowskiego staraniem księdza Andrzeja Gawędzkiego (1893-1977) i księdza Mariana Ryszarda Szumowskiego (1895-1941). Kościół został konsekrowany 22 lipca 1935 roku przez biskupa łomżyńskiego Stanisława Kostkę Łukomskiego (1874-1948). W latach 1991-2000 staraniem księdza proboszcza Edwarda Orłowskiego dokonano remontu świątyni łącznie z zewnętrzną elewacją i uporządkowaniem otoczenia.

 

 

 

 

 

 

Wystrój jedwabieńskiego kościoła pochodzi z XX wieku. W środku znajdują się cztery ołtarze: główny, dwa w nawach bocznych i jeden w kaplicy. W ołtarzu głównym uwagę zwraca rzeźba Przemienienia Pańskiego, zaś w bocznych obrazy Matki Boskiej Nieustającej Pomocy i św. Antoniego. Natomiast w kaplicy znajduje się obraz św. Judy Tadeusza. Do najstarszych zabytków należy monstrancja z 1616 roku i kielich z 1837 roku.

 

 

 

 

 

 

 

 

Na centralnym placu miasta usytuowany jest park, w którym postawiono pomnik, upamiętniający mieszkańców wywiezionych przez NKWD do łagrów na Syberii i w Kazachstanie.

 

 

 

Na ulicach miasteczka.

 

 

 

 

 

Na cmentarzu katolickim w Jedwabnem.

 

 

 

 

 

Podczas I wojny światowej okolice miasta były miejscem bardzo zaciekłych walk pozycyjnych niemiecko-rosyjskich, pozostałością po których są niemieckie cmentarze wojskowe w Jedwabnem i w Orlikowie.

 

 

 

Okolica cmentarza żydowskiego oraz pomnik w miejscu pogromu Żydów z 10 lipca 1941 roku. Po wojnie liczbę ofiar oszacowano na 1600 osób, i taka liczba podana została na pomniku ofiar w Jedwabnem, który stał na miejscu zbrodni do 2001 roku. Powtórzył ją Jan Tomasz Gross w swojej książce "Sąsiedzi" wydanej w 2001 roku, natomiast Instytut Pamięci Narodowej po ekshumacji zwłok w 2001 roku ocenił ją na około 340-400 osób. Wskazana powyżej liczba 1600 ofiar wydaje się niewiarygodna, jako że w roku 1937 liczba ludności żydowskiej wynosiła około 1000 osób, zaś wg danych NKWD Jedwabne w roku 1940 zamieszkiwało jedynie 562 Żydów. Dyskusję wzbudziła kwestia odpowiedzialności Polaków za zbrodnię, oraz stopnia współodpowiedzialności okupacyjnych wojsk niemieckich. Jan Tomasz Gross określił zbrodnię tę, jako pogrom Żydów dokonany przez ich polskich sąsiadów, a jego oponenci, np. Tomasz Strzembosz (1930-2004), określali ją mianem niemieckiej prowokacji. Jak pisał znany publicysta Rafał Ziemkiewicz: "Jedwabne zrodziło w polsko-żydowskim dialogu poważny problem. Nie samo Jedwabne, to znaczy, nie sama zbrodnia, która tam miała miejsce, ale kłamstwo, które wyprodukował Jan Tomasz Gross... Mit o pogromie, dokonanym spontanicznie przez polskich "sąsiadów", gdy tylko przestali ich dzikie instynkty powściągać żołnierze radzieccy, stał się jednym z kłamstw... W żadnym z pogromów nie zdarzyło się, by wymordowano wszystkich zaatakowanych. Zazwyczaj ofiary śmiertelne stanowiło 30-50 % zaatakowanej populacji, około jednej trzeciej udawało się ujść bez szwanku. W Jedwabnem zginęło jednego dnia praktycznie 100 % żydowskiej populacji. I to właśnie samo w sobie jest dowodem, że, po pierwsze, wykonawcy zbrodni mieli odpowiedni know-how, wiedzieli, że najpierw trzeba niepostrzeżenie zablokować drogi ucieczki, a potem dopiero rozpocząć skoordynowaną akcję, i, po drugie, że byli dowodzeni i wykonywali rozkazy z wojskową dyscypliną. Jedno i drugie byłoby absolutnie niemożliwe, gdyby, jak głosi czarna legenda, po prostu polscy "sąsiedzi" pewnego dnia spontanicznie postanowili zgładzić żydowskich współobywateli miasteczka, uznawszy po odejściu jednego okupanta i przed nadejściem drugiego, że wreszcie mogą. Jest więc oczywiste, że tzw. sprawstwo kierownicze zbrodni należało do Niemców. Wskazuje na to więcej oczywistych dowodów, na czele z niemieckimi archiwami, gdzie - pisał o tym bodajże prof. Strzembosz - zachowały się rozkazy i sprawozdania oddziału, który posłano w te właśnie okolicę, aby "czyścił" ją z Żydów, z poleceniem maksymalnego wciągania do egzekucji miejscowej ludności. Co miało miejsce w Jedwabnem? Wedle wszelkiego prawdopodobieństwa jedna z wielu niemieckich zbrodni, o tyle odbiegająca od standardu, że udział w niej wzięli miejscowi Polacy. Ilu z nich zrobiło to dla rabunku, ilu z zemsty, ilu ze strachu przed Niemcami, na ile był to udział aktywny, na ile bierne wykonywanie niemieckich poleceń? To są pytania, na które powinny udzielić odpowiedzi badania historyków. Ale w tym celu Jedwabnem muszą się zająć historycy, a nie propagandyści, mający jeden z góry wytyczony cel: uczynienie z Polaków narodu oprawców, przypisanie polskiemu katolicyzmowi charakteru zbrodniczego i obrzydzenie polskości światu i samym Polakom". 10 lipca 2001 roku, w czasie obchodów 60. rocznicy tej tragedii Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski, w obecności ambasadora Izraela Szewacha Weissa, oficjalnie w imieniu swoim oraz tych Polaków, których sumienie jest poruszone tamtą zbrodnią, przeprosił za nią. Spotkał się za to z krytyką części środowisk politycznych, niezgadzających się z tezą o odpowiedzialności polskich mieszkańców Jedwabnego za tę zbrodnię.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

-----

Ruś nad Narwią

 

 

W miejscowości Ruś, leżącej na brzegu Narwi niedaleko Wizny zatrzymaliśmy się na posiłek w drodze powrotnej do Warszawy. Po smacznej obiadokolacji udaliśmy się na spacer wzdłuż rzeki, podziwiając jej rozlewiska ładnie oświetlone promieniami zachodzącego słońca.

 

Warto wspomnieć, że w czasie kampanii wrześniowej w 1939 roku w tej okolicy znajdował się jeden z punktów polskiej linii obronnej opartej o Narew. Przeprawa przez rzekę była niezwykle ważnym punktem strategicznym i rozegrała się tu bitwa znana, jako obrona Wizny. Dowódcą odcinka był kapitan Władysław Raginis (1908-1939). Walki trwały od 7 do 10 września. Punkt oporu w okolicach Wizny jest nazywany Polskimi Termopilami. 720 żołnierzy polskich odpierało atak liczącego 42 tys. żołnierzy XIX korpusu pancernego generała Heinza Wilhelma Guderiana (1888-1954). Niedostateczne wsparcie artyleryjskie i nasycenie pozycji własną piechotą i bronią przeciwpancerną pozwoliło Niemcom szturmować poszczególne obiekty i niszczyć je przy użyciu ładunków wybuchowych. Oddziały polskie broniły się z dużym bohaterstwem, opóźniając marsz niemieckiego korpusu. Symbolem oporu stał się dowódca odcinka, który po kapitulacji ostatniego schronu nie opuścił bronionej pozycji, wysadzając się granatem. Polscy żołnierze poddali się dopiero po tym, jak Guderian zagroził rozstrzelaniem jeńców wojennych.

 

W okresie powojennym wszystkie schrony odcinka zostały zniszczone. W ruinach obiektu dowodzenia na tzw. Strękowej Górze znajduje się pomnik - wiele lat po śmierci kapitana Raginisa umieszczono tu skromną tablicę. Niestety, było już za późno, aby pojechać na to miejsce, lecz myślę, że uda mi się kiedyś powrócić w te okolice i zobaczyć Polskie Termopile.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

-----

Dziękuję za uwagę.

Nel
Obrazek użytkownika Nel
Offline
Ostatnio: 5 godzin 23 minuty temu
admin
Rejestracja: 04 wrz 2013

Achearnar, no wreszcie... w większości miejs przez ciebie opisywanych byłam. Jedwabne jest wyjatkiem.

Byłam ale to nie znaczy,że znam historię. Bardzo ciekawą zresztą i pokręconą Wacko

Jeśli chodzi o Łomżę, to tylko dodam ,że główny kierunek wyjazdowy to był USA. Co druga rodzina miala bądż wciąż ma bliższych czy dalszych krewnych  w Stanach..

No trip no life

Nazwa użytkownika

Zostaw to pole puste!

Wyszukaj w trip4cheap