--------------------

____________________

 

 

 



Moje podróże po Podlasiu (2)

5 posts / 0 nowych
Ostatni wpis
achernar51swiat
Obrazek użytkownika achernar51swiat
Offline
Ostatnio: 1 dzień 14 godzin temu
Rejestracja: 01 cze 2020
Moje podróże po Podlasiu (2)

Podczas tej wycieczki na Podlasie, którą odbyliśmy kilka lat temu, zdecydowaliśmy się odwiedzić niektóre znane nam wcześniej miejsca, takie jak Drohiczyn, Białowieża i Tykocin, ale postanowiliśmy wpaść również po drodze do Węgrowa, w którym nigdy nie byliśmy. Mieliśmy też nadzieję, że - jak to zawsze bywa - coś nieplanowanego przyciągnie naszą uwagę, że odkryjemy jakiś ciekawy, nieznany zakątek.

 

Sobotni ranek. Wyjazd z Warszawy szosą w kierunku Siedlec, za Kałuszynem skręt w lewo na ładną drogę, która przez Liw doprowadza nas do Węgrowa.

 

-----

 

Węgrów

 

 

Węgrów to miasto, leżące na pograniczu dwóch regionów - Mazowsza i Podlasia. Początkowo osada należała do Wielkiego Księstwa Litewskiego, lecz w XV wieku została włączona do Księstwa Mazowieckiego. Położenie Węgrowa na szlaku handlowym na ziemie ruskie sprzyjało szybkiemu rozwojowi miejscowości. W 1441 roku książę mazowiecki Bolesław IV (~1421-1454) nadał jej prawa miejskie. Niedługo później miasto wróciło pod administrację Wielkiego Księstwa Litewskiego, a po zawarciu unii lubelskiej w 1569 roku i włączeniu Podlasia do Korony, należało do województwa podlaskiego.

Począwszy od II połowy XV wieku Węgrów stał się miastem prywatnym, należącym początkowo do Stanisława z Ołomuńca, a później do Uhrowskich, Kiszków i wreszcie - od roku 1593 - do Radziwiłłów. Radziwiłłowskie trąby widnieją do dziś w herbie miasta. Poszczególni właściciele dbali o rozwój miasta, sprowadzając do niego osadników z całego kraju, a także spoza jego granic. Rozwój Węgrowa uległ gwałtownemu przyspieszeniu w XVI wieku, gdy na rynkach europejskich panowała dobra koniunktura na eksportowane z Rzeczypospolitej zboże. W roku 1565 Węgrów stał się ważnym ośrodkiem arianizmu. Działali tu ariańscy kaznodzieje Piotr z Goniądza (~1530-1573) i Marcin Krowicki (~1501-1573). Gmina braci polskich przetrwała jednak jedynie do roku 1592, czyli do śmierci jej protektora - Jana Kiszki (~1552-1592). Jednocześnie, za sprawą właścicielki Węgrowa Anny z Radziwiłłów Kiszkowej (?-1600), nastąpił napływ osadników protestanckich. Miasto stało się ważnym ośrodkiem reformacji. Miejscowy kościół parafialny został przekazany zborowi kalwińskiemu, powstała drukarnia i szkoła ewangelicka. W następnym stuleciu, dzięki opiece kalwińskiej linii Radziwiłłów na Birżach i Dubinkach, Węgrów stał się ważnym ośrodkiem wyznania ewangelicko-augsburskiego dla Podlasia i Mazowsza. Aż do roku 1788 odbywały się tu synody protestanckie. Trwały jednak także działania, związane z nurtem kontrreformacji. Już w 1630 roku kalwini zostali zmuszeni do oddania kościoła katolikom. W połowie XVII wieku właścicielem Węgrowa został, znany dobrze z sienkiewiczowskiego "Potopu", książę Bogusław Radziwiłł (1620-1669). Sprowadził on do Węgrowa osadników ze Szkocji, którzy założyli w mieście manufaktury sukiennicze. Jednakże w tym czasie, niszczone i grabione w czasie wojen miasto zaczęło chylić się ku upadkowi. Wkrótce po "potopie szwedzkim", w 1664 roku, książę Bogusław Radziwiłł sprzedał Węgrów. Nowym właścicielem został Jan Kazimierz Krasiński (1607-1669), który - jako gorliwy katolik - prowadził politykę konrreformacji, sprowadził do miasta reformatów i założył klasztor. Duża część protestantów opuściła wówczas Węgrów, a lukę tę wypełnili osadnicy żydowscy. Miasto doznało wielu zniszczeń w czasie wojny pólnocnej w pierwszych latach XVIII wieku, a w końcu tego stulecia przeszło w ręce Ossolińskich. Później władali nim Kliccy i ostatni prywatni właściciele (do 1869 roku) - Łubieńscy. Po utracie niepodległości przez I Rzeczpospolitą Węgrów na krótko znalazł się pod władzą Austriaków. W 1809 roku wszedł w skład związanego z Napoleonem I Bonaparte (1769-1821) Księstwa Warszawskiego, a po upadku Cesarza Francuzów, na mocy uchwał kongresu wiedeńskiego, został włączony do zależnego od Rosji Królestwa Polskiego.

Wiek XIX, a zwłaszcza jego druga połowa, to okres bardzo szybkiego rozwoju tutejszej gminy żydowskiej. Wówczas to Żydzi stanowili ponad 60% ludności miasta. W lutym 1863 roku pod Węgrowem została stoczona jedna z największych bitew powstania styczniowego. Po odzyskaniu niepodleglości w 1918 roku i przez cały okres międzywojenny Węgrów pozostawał sennym, prowincjonalnym miastem. Po wybuchu II wojny światowej we wrześniu 1939 roku lotnictwo niemieckie zbombardowało Węgrów. Podczas okupacji Niemcy utworząrzyli tu getto, w którym zamknęli około 8.000 Żydów. W czasie jego likwidacji w latach 1942-1943 zniszczeniu uległo ok. 60% miasta. W sierpniu 1944 roku miasto wyzwoliły oddziały AK, prowadzące działania w ramach akcji "Burza".

Pomimo tak burzliwej przeszłości i wielu zniszczeń, które przyniosła ostatnia wojna, w mieście zachowało się kilkanaście ciekawych zabytków: XVI-wieczna bazylika mniejsza p.w. Wniebowzięcia NMP oraz świętych Piotra, Pawła, Andrzeja i Katarzyny, XVIII-wieczny Kościół parafialny p.w. św. Antoniego z Padwy i św. Piotra z Alkantary (kościół poreformacki), luterański kościół p.w. św. Trójcy z XIX wieku, drewniany kościółek ewangelicki z XVII wieku, klasztor reformatów, kolegium bartolomitów (tzw. "księży komunistów"), dawny zajazd z XVIII wieku zwany Domem Gdańskim, dawny dom rabina i pozostałości cmentarza żydowskiego.

 

-----

 

Bazylika mniejsza p.w. Wniebowzięcia NMP oraz świętych Piotra, Pawła, Andrzeja i Katarzyny. Pierwotnie był to gotycki kościół parafialny z XVI wieku. Od 1558 roku pełnił funkcję świątyni kalwińskiej, a w latach 1565-1592 był w posiadaniu zboru braci polskich. W 1630 roku kościół został odzyskany przez katolików. W latach 1707-1839 znajdował się pod opieką zakonu bartolomitów. W latach 1703-1706 kościół został przebudowany w stylu barokowym przez Carlo Ceroniego (1647-1721) i Jana Reisnera (1655-1713) wg projektu Tylmana z Gameren (1632-1706). Wnętrze świątyni jest bogato zdobione w stylu barokowym polichromiami i freskami Michała Anioła Palloniego (1637-1712) z lat 1707-1708 oraz obrazami Szymona Czechowicza (1689-1775). W zakrystii kościoła znajduje się kolekcja portretów dostojników kościelnych oraz tzw. "Lustro Twardowskiego". Wykonane zostało z białego metalu, prawdopodobnie stopu srebra i złota. Oprawione jest w czarną drewnianą ramę, na której widnieje napis w języku łacińskim "Luserat hoc speculo magicas Twardovius artes, lusus at iste Dei versus in obseqvium est" ("Bawił się tym lustrem Twardowski, magiczne sztuki czyniąc, teraz przeznaczone jest na służbę Bogu"). Według legend - w lustrze tym można zobaczyć swoją przyszłość.

 

 

 

 

 

Jeden ze starych, drewnianych domów przy węgrowskim rynku.

 

 

Tzw. Dom Gdański - dawny zajazd z XVIII wieku, usytuowany przy rynku miejskim. Zbudowany w stylu barokowym z mansardowym dachem. Według tradycji, uważany jest za faktorię kupców gdańskich. Obecnie jest siedzibą Miejskiej Biblioteki Publicznej.

 

 

Gmach liceum ogólnokształcącego.

 

 

Budynek dawnego Kolegium Księży Komunistów. Nazwa brzmi nieco dziwnie, ale tak nazywano członków Zgromadzenie Kleryckiego Księży Życia Wspólnego (Institutum Clericorum Saecularium in Communi Viventium). Nazywano ich także bartolomitami lub bartoszkami. Zgromadzenie powstało w Bawarii pod koniec XVII wieku. Obowiązkiem jego członków było prowadzenie wspólnego życia z dala od kobiet, wspólne ćwiczenia duchowe i modlitwy pod rządami jednego przełożonego. Wszystkie gromadzone przez księży komunistów dochody składane były do wspólnej kasy. Oddawali się oni działalności duszpasterskiej w miastach i wioskach, szczególną rolę w ich misji pełniła posługa kaznodziejska i spowiednicza. Prowadzili szkoły, kolegia i seminaria duchowne. Oprócz Niemiec działali na Sycylii, w Portugalii, Irlandii i Rzeczypospolitej. Zostali oni sprowadzeni do Węgrowa ok. 1708 roku przez Jana Dobrogosta Krasińskiego (1639-1717). Osiedlili się prawdopodobnie w starym budynku plebanii. Dopiero po kilku latach wybudowali własne założenie klasztorne. Budynki zostały zaprojektowane w taki sposób, by jak najlepiej służyły one funkcji kształcenia i kierowania młodzieży na drogę duchowną. Zabudowania klasztorne miały kształt czworoboku. Na każdym rogu usytuowana była wieżyczka, zwieńczona blaszanym hełmem i iglicą. Za udział księży komunistów w powstaniu listopadowym władze carskie w 1833 roku zamknęły kolegium i usunęły ich z Węgrowa, a ich działalność w Polsce zakończyła się oficjalnie w 1850 roku.

 

 

 

 

Po kilkudziesięciu latach, w budynku dawnego kolegium księży komunistów urzędowali również komuniści, tyle że mniej sympatyczni. Ich niechlubną działalność upamiętnia widoczna na zdjęciu tablica.

 

 

-----

 

Skrzeszew

 

 

Po zwiedzeniu Węgrowa ruszyliśmy w kierunku Drohiczyna. Po drodze, naszą uwagę przyciągnął efektowny barokowo-klasycystyczny kościól z pierwszej połowy XVIII wieku w miejscowości Skrzeszew, położonej mniej więcej w połowie drogi między Sokołowem Podlaskim i Siemiatyczami. Zatrzymaliśmy się więc na chwilę.

 

Świątynia, mająca za patrona św. Stanisława Biskupa i Męczennika, jest siedzibą parafii istniejącej tu już od 1446 roku. Nieco wcześniej, bo w 1428 roku, wieś Skrzeszew została nadana biskupom łuckim przez Wielkiego Księcia Witolda Kiejstutowicza (1350-1430). Należała ona do nich do końca XVIII wieku. Warto nadmienić, że w roku 1724 ordynariusz łucki biskup Stefan Bogusław Rupniewski (1671-1731) otrzymał od króla Augusta II Mocnego (1670-1733) przywilej lokacji Skrzeszewa jako miasta. Miejscowość jednak nie rozwinęła się jako miasto. Budowa obecnego kościoła rozpoczęła się w roku 1705 z fundacji stolnika nurskiego Stanisława Godlewskiego (?-1709). Od 1709 roku, wypełniając ślub swego brata, dzieło kontynuował stolnik nurski Jan Godlewski (?-1717). Budowę ukończył stolnik drohicki Baltazar Ciecierski (1688-1750) w roku 1733, a konsekracji świątyni dokonał biskup sufragan chełmski ksiądz Józef Olszański (?~1738). W roku 1808 dobra skrzeszewskie nabyła rodzina Obnińskich. Nowi właściciele odnowili kościół po zniszczeniach, spowodowanych przez wojny napoleońskie. W tym okresie, kościół skrzeszewski był jednym ze znanych sanktuariów maryjnych na Podlasiu. Kolejnego remontu i doposażenia wnętrza kościoła dokonali nowi właściciele Skrzeszewa, którymi od 1845 roku byli Ochenkowscy. W dużej mierze im należy zawdzięczać bogaty wystrój świątyni, który mogliśmy obejrzeć jedynie przez kratę w drzwiach wejściowych, bowiem kościół był, niestety, zamknięty.

-----

Barokowo-klasycystyczny kościół p.w. św. Stanisława Biskupa Męczennika.

Tablica upamiętniająca żołnierzy poległych w walkach o niepodległość Ojczyzny, wmurowana w ścianę kościoła.

Fragment dawnej kamiennej chrzcielnicy, umieszczony przed kościołem p.w. św. Stanisława Biskupa Męczennika.

Na terenie przykościelnym znajduje się niewielki cmentarz.

 
-----

 

Drohiczyn

 

O Drohiczyn zahaczaliśmy wiele razy podczas podróży na Podlasie. Dzieje miasta i niektóre z jego zabytków miałem już okazję przedstawić w jednej z poprzednich relacji zamieszczonych na naszym forum ("Podlasie w jesiennej krasie"). Niniejsza relacja z Drohiczyna stanowi więc uzupełnienie poprzedniej.

-----

Krzyż-pomnik, upamiętniający rocznicę odzyskania niepodległości.

Prawosławna cerkiew p.w. św. Mikołaja Cudotwórcy z końca XVIII wieku. Przedstawiłem ją bardziej szczegółowo we wspomnianej wyżej poprzedniej relacji z podróży do Drohiczyna. Na zdjęciach widoczny jest także niewielki cmentarz przycerkiewny.

Barokowy kościół oo. franciszkanów p.w. Wniebowzięcia NMP, zbudowany na przełomie XVII i XVIII wieku. Zabytek ten przedstawiłem także bardzej szczegółowo we wspomnianej wyżej wcześniejszej relacji z Drohiczyna.

Kościół ss. benedyktynek p.w. Wszystkich Świętych, zbudowany w latach 1733-1738 w stylu późnobarokowym wg. projektu Jakuba Fontany (1710-1773).

Barokowa katedra p.w. św. Trójcy, zbudowana w latach 1696-1709. Pierwotny kościół ufundował król Władysław II Jagiełło (1351/1362-1434) w 1392 roku. W roku 1657 przekazano parafię jezuitom. Po kasacie jezuitów, parafię przekazano zakonowi pijarów. Kościół został zniszczony w latach 1914-1918. Odbudowano go w 1919 roku, lacz został ponownie zdewastowany w latach 1939-1940 w czasie okupacji Drohiczyna przez Sowietów.

Pochodzący z lat 1729-1744 klasztor jezuitów - obecnie siedziba Kurii Diecezjalnej.

Uliczka, wiodąca sprzed katedry p.w. św. Trójcy w dół. Skręcając w lewo można dojechać lub dojść do kościoła ss. benedyktynek p.w. Wszystkich Świętych.

Nad brzegiem Bugu w pobliżu Góry Zamkowej.

Cmentarz żydowski. Został założony na początku XVI wieku. Jest ulokowany na obrzeżach miasta po północnej stronie drogi biegnącej wzdłuż Bugu, na wzniesieniu ze skarpą. Nekropolia została zniszczona podczas II wojny światowej, a także już po zakończeniu wojny. Obecnie teren jest w dużej mierze zarośnięty drzewami. Groby pokrywa mech i trawa. Do dziś zachowało się ok. 70 nagrobków wykonanych z kamienia. Niestety, na macewach trudno odczytać już napisy. Od wielu lat na cmentarzu nie prowadzono jakichkolwiek prac restauracyjnych, brak również oznakowania dojścia do cmentarza. Według informacji uzyskanych od mieszkańców, przed laty restauracją cmentarza interesował się pochodzący z Drohiczyna aktor Daniel Olbrychski, który zaproponował budowę lapidarium. Wobec braku poparcia ze strony władz, projekt nie został jednak zrealizowany.

Sympatyczne Podlasianki z Drohiczyna.

-----

Białowieża

 

Białowieżę przedstawię dokładniej w najbliższym czasie, jako że przyszły tydzień spędzimy w tej miejscowości. Będzie więc okazja, aby dokładniej zwiedzić ciekawe miejsca, zarówno w samej Białowieży, jak też i w jej okolicach. Podczas opisywanej tu podróży w zasadzie przejechaliśmy tylko przez Białowieżę, zatrzymując się na chwilę w miejscowym rezerwacie pokazowym, gdzie można zobaczyć żubry i inne zwierzęta żyjące w Puszczy Białowieskiej.

-----

Cerkiew p.w. św. Mikołaja Cudotwórcy. Świątynię wzniesiono w latach 1894-1897. Fundatorem cerkwi był car Aleksander III Romanow (1845-1894), który osobiście w sierpniu 1894 wizytował budowę nowej, murowanej świątyni. Wzniesiono ją w miejscu drewnianej cerkwi pochodzącej z I połowy XIX wieku, którą po rozbiórce przeniesiono do wsi Trześcianka, gdzie funkcjonuje do dziś jako kaplica cmentarna p.w. Ofiarowania Przenajświętszej Bogurodzicy. W styczniu 1895 dokonano konsekracji nowo wzniesionej cerkwi, która uchodziła za najpiękniejszą w całej guberni grodzieńskiej. Puszcza Białowieska od 1888 roku należała do prywatnych dóbr carskich. W Białowieży znajdował się pałac carski, z którego władca korzystał podczas przyjazdów na polowania. Świątynia odgrywała zatem rolę carskiej cerkwi. Budowla została wzniesiona z czerwonej cegły, którą na miejscu wyrabiał Niemiec sprowadzony z Górnego Śląska - Juliusz Karol Miller. Do postawienia fundamentów użyto ciosanych kamieni z Puszczy Białowieskiej. Bryłę świątyni zwieńczyły dwie kopuły. Jedna z nich była przeznaczona na dzwonnicę. Dzwon, o wadze 125 kg, był tak donośny, że w sprzyjających warunkach atmosferycznych jego głos niósł się aż na obrzeża Puszczy Białowieskiej. Z Petersburga sprowadzono ikonostas z chińskiej porcelany. Ostateczne prace wykończeniowe zamknięto w 1897 roku, tuż przed wizytą w Białowieży następcy Aleksandra III, cara Mikołaja II (1668-1918). Już pierwszego dnia II wojny światowej, 1 września 1939 roku, kiedy wczesnym rankiem nad Białowieżą przeleciały dwa samoloty niemieckie, zrzucając bomby, świątynia została poważnie uszkodzona. Prace remontowe podjęto w czerwcu 1943 roku. Odnowiono wówczas malowidła ścienne, ikony, naprawiono ikonostas i carskie wrota. Nowe wyświęcenie świątyni miało miejsce 17 października 1943 roku. Wzięli w nim udział również miejscowi przedstawiciele władz niemieckich. W pierwszych latach po wojnie zostały namalowane obrazy wewnątrz kopuły i u jej podstawy. Cementowo-kamiennym murkiem odgrodzono plac cerkiewny od ulicy. W 1974 roku zakupiony został nowy dzwon. W latach 80. XX wieku odnowiono wnętrze świątyni. Kolejne wielkie prace remontowe, podczas których m.in. wymieniono pokrycie dachowe, odmalowano cerkiew, odrestaurowano freski, miały miejsce w latach 90. XX wieku. W drugiej dekadzie XXI wieku, dzięki pozyskanym zagranicznym środkom finansowym, przeprowadzono dalsze prace remontowe świątyni (naprawiono dach, częściowo odnowiono elewację, odrestaurowano ikonostas, otynkowano i odmalowano wnętrze, rozebrano stare i zbudowano nowe piece kaflowe, zainstalowano ogrzewanie podłogowe, wymieniono instalację elektryczną, poddano renowacji stolarkę okienną i drzwi wejściowe, założono instalację alarmową), a także wyremontowano ogrodzenie wokół obiektu i utwardzono teren przycerkiewny.

Pomnik upamiętniający Adama Loreta (1884-1939) - przedwojennego Dyrektora Naczelnego Lasów Państwowych. Po wybuchu II wojny światowej ewakuował się wraz z najbliższymi współpracownikami na wschód, zabierając archiwa Lasów Państwowych. Kolumna samochodów, którymi się poruszali została w dniu 17 września zatrzymana przez wojska sowieckie. Loret został osadzony przez władze sowieckie w więzieniu w Wołożynie. Na przełomie października i listopada 1939 roku, dyrektor wraz z kilkoma współwięźniami zostali zabrani do pracy w lesie. Mieli ładować drewno na wozy. Zostali ostrzeżeni, że przy próbie ucieczki będą zabici. Sześciu więźniów pilnowało 15 żołnierzy NKWD. Wywieziono ich 10 km od Wołożyna, do lasów majątku Pierszaje hr. Benedykta Tyszkiewicza (1849-1939). Na miejscu wprowadzono atmosferę terroru, zakazując więźniom nawet odwracania się podczas pracy. W pewnym momencie, około godz. 14. padł strzał, od którego zginął dyrektor Loret. Oprawcy ściągnęli z zabitego ubranie i buty, ciało pozostawiając w lesie. Wobec protestów innych więźniów, zwłoki zabrano i pochowano w Wołożynie.

 

Zwierzęta w rezerwacie pokazowym koło Białowieży. Po I wojnie światowej wymarły dwie ostatnie wolne populacje żubra w Puszczy Białowieskiej i na Kaukazie. Krach populacji gatunku przeżyły jedynie 54 zwierzęta, w tym 39 wywodzących się bezpośrednio z populacji białowieskiej, żyjących wówczas w ogrodach zoologicznych i prywatnych kolekcjach. Założone w 1923 roku z inicjatywy profesora Jana Sztolcmana (1854-1928) Międzynarodowe Towarzystwo Ochrony Żubra rozpoczęło działalność od spisu żubrów, żyjących na świecie. We wrześniu 1929 roku przywieziono do Białowieży pierwsze żubry i rozpoczęto prace nad restytucją gatunku. Obecny rezerwat o powierzchni 27,9 ha powstał w 1937 roku. W 1951 roku zbudowano nowy rezerwat, bezpośrednio przylegający do pokazowego, mający powierzchnię 43,12 ha. Rozbudowana część stanowi zaplecze dla rezerwatu pokazowego. 1 maja 1955 roku utworzony został Ośrodek Hodowli Rzadkich Zwierząt, wchodzący w skład Białowieskiego Parku Narodowego. Po zaniechaniu prac nad restytucją tarpanów i utworzeniu w 1955 roku zagrody dla żubrów, spełnia on obecnie rolę obiektu turystycznego. W rezerwacie, w warunkach zbliżonych do naturalnych, eksponowane są żubry, koniki polskie, łosie, jelenie, sarny, dziki, żubronie, ryś i wilki. Naprzeciwko wejścia do rezerwatu znajdują się kramiki z pamiątkami. Można w nich kupić wyroby artystów z regionu oraz miody z lokalnych pasiek. Rezerwat pokazowy zwiedza się spacerując wyznaczoną ścieżką, po obu stronach której rozmieszczone są wybiegi dla zwierząt. Na tablicach informacyjnych umieszczono dokładne informacje o danym gatunku i miejscu jego występowania.

-----

 

Kamienny Dwór

 

Kamienny Dwór to niewielka wieś w pobliżu Bielska Podlaskiego. Przejeżdżając przez nią zboczyliśmy nieco z drogi by zobaczyć dawną letnią rezydencję wdowy po marszałku Józefie Piłsudskim (1867-1935) - Aleksandry z domu Szczerbińskiej (1882-1963), która była jego drugą żoną. W czasie I wojny światowej działała ona w Polskiej Organizacji Wojskowej (POW), za co została aresztowana przez Niemców. Urodziła Piłsudskiemu córki - Wandę (1918-2001) i Jadwigę (1920-2014). Nie mogła jednak wyjść za mąż za Piłsudskiego, ponieważ jego pierwsza żona, Maria z domu Koplewska (~1865-1921), primo voto Juszkiewicz, nie zgadzała się na rozwód. Ślub odbył się dopiero w 1921 roku, już po śmierci Marii, kiedy Józef Piłsudski był Naczelnikiem Państwa. Oboje mieszkali w willi Milusin w podwarszawskim Sulejówku. We wrześniu 1939 roku wraz z córkami udała się na emigrację. Zmarła w Londynie.


Jak na rezydencję wdowy po pierwszej osobie w Rzeczypospolitej dworek prezentuje sie nader skromnie. Niestety, nie jest on udostępniony do zwiedzania.

-----

 

Tykocin

 

Tykocin to zabytkowe miasteczko, położone nad Narwią w odległości około 40 km od Białegostoku. Zachował się oryginalny układ przestrzenny miasta z widoczną do dziś granicą części żydowskiej z oryginalną synagogą, co sprawia że można poczuć tu atmosferę dawnego, typowego "sztetla".

Początki miasta historycy wiążą z pobliskim grodem, zlokalizowanym w odległości 3 km od współczesnego Tykocina. W okresie od XI do XIV wieku Tykocin był grodem kasztelańskim na pograniczu Mazowsza i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Położenie na szlakach handlowych przy przeprawie przez Narew oraz polska kolonizacja z Mazowsza przyczyniły się do rozwoju osady. Prawa miejskie w 1425 roku nadał Tykocinowi książę mazowiecki Janusz I Starszy (~1346-1429). Po przejściu miasta pod władztwo litewskie, stało się ono podlaską siedzibą możnego rodu litewskiego Gasztołdów. Po bezpotomnej śmierci ostatniego z Gasztołdów dobra przeszły na podstawie prawa litewskiego na króla Zygmunta I Starego (1467-1548). W końcowym okresie rządów ostatniego z Jagiellonów, Zygmunta II Augusta (1520-1572), Tykocin stał się centrum i siedzibą jego podlaskich dóbr. W tykocińskiej twierdzy umieszczony został arsenał Rzeczypospolitej, skarbiec oraz słynna biblioteka. Po wygaśnięciu dynastii Jagiellonów, Tykocin - obok Knyszyna i Wasilkowa - stał się królewszczyzną. W grudniu 1655 roku w oblężonym przez antyszwedzkich konfederatów tykocińskim zamku dokonał żywota hetman wielki litewski, książę Janusz Radziwiłł (1612-1655), co uwiecznił na kartach "Potopu" Henryk Sienkiewicz (1846-1916). W roku 1661 właścicielem Tykocina został hetman Stefan Czarniecki (1599-1665), który otrzymał miasto wraz ze starostwem za zasługi dla Ojczyzny. Odbudował on zniszczony w czasie wojen szwedzkich zamek i umieścił w nim swój osobisty skarbiec. Później właścicielami Tykocina zostali Braniccy, którzy nadali miastu barokowy charakter. Po rozbiorach, Tykocin znalazł się początkowo pod zaborem pruskim, lecz już wkrótce został włączony do Księstwa Warszawskiego. Od roku 1815 miasto weszło w skład zależnego od Rosji Królestwa Polskiego. Po wybuchu II wojny światowej, w latach 1939-1941 Tykocin znalazł się na obszarze okupacji sowieckiej. Atak Hitlera na ZSRR przyniósł zmianę okupanta i zagładę tykocińskich Żydów, którzy stanowili wówczas połowę mieszkańców miasteczka. Po II wojnie światowej, z powodu zniszczeń, Tykocin utracił prawa miejskie, które odzyskał w 1993 roku.

 

Tykocin był w przeszłości ważnym ośrodkiem społeczności żydowskiej. Pierwsi osadnicy żydowscy przybyli tu w 1522 roku z Grodna, zaproszeni przez Olbrachta Gasztołda (1470-1539) w celu ożywienia handlu. Pół wieku później, Stefan Batory (1533-1586) przyznał Żydom prawo osadnictwa, potwierdzone w 1633 roku przez króla Władysława IV Wazę (1595-1648). W końcu XVIII wieku mieszkańcy pochodzenia żydowskiego stanowili około 70% ludności miasta. W Tykocinie istniała druga co do wielkości w Polsce gmina żydowska. W lecie 1941 roku ludność żydowska licząca około 1400 osób została wymordowana w lasach w pobliżu wsi Łopuchowo.

Mimo swoich niewielkich rozmiarów, Tykocin ma sporo ciekawych zabytków. Jest tu rozległy trapezowaty rynek, otoczony niskimi budynkami i zamknięty od wschodu piękną białą fasadą barokowego kościoła p.w. Trójcy Świętej z połowy XVIII wieku. Fasadę obramowują dwie wieże, połączone arkadami z bryłą samego kościoła. Na tyłach kościoła, przy ulicy, stoi pomnik Orła Białego wzniesiony na pamiątkę ustanowienia tego odznaczenia w 1705 roku. Na środku rynku można obejrzeć pomnik Stefana Czarnieckiego, przedstawiający hetmana z buławą w ręku. Niedaleko rynku, tuż przy moście nad Narwią, znajduje się zespół zabudowań dawnego alumnatu wojskowego, zbudowanego w połowie XVII wieku, który służył za dom dla żołnierzy-weteranów. Gdy przejdziemy przez most na północny brzeg Narwi, po krótkim marszu dojdziemy do odbudowanego tykocińskiego zamku. Ciekawe są też niektóre ze starych domów i kamieniczek. Niewątpliwie, największą turystyczną atrakcję Tykocina stanowi barokowa Wielka Synagoga z 1642 roku oraz położony obok niej dom talmudyczny, zlokalizowane w zachodniej części miasta. Jadąc dalej w tym kierunku trafimy na dawny kirkut, jednakże jest on dość mocno zdewastowany. Wiele macew jest przewróconych, na wielu czas zatarł już napisy. Jadąc jeszcze dalej na zachód dojedziemy do Kiermusów, gdzie można posilić się i przenocować w stylowym zajeździe.

Ponieważ przez Tykocin przejeżdżaliśmy często w czasie naszych podróży po Podlasiu, myślę że będę miał jeszcze okazję przybliżyć poszczególne zabytki miasteczka. Tym razem, do Tykocina wstąpiliśmy w drodze powrotnej do Warszawy. Synagoga i dom talmudyczny były już zamknięte. Wstąpiliśmy natomiast do sąsiadującej z nimi restauracji "Tejsza", w której zjedliśmy małe co nieco. Oczywiście wybraliśmy dania żydowskie (kugel, kreplech, cymes i śledzie). Po sytym posiłku, spacerze i zrobieniu kilku zdjęć wyjechaliśmy do Warszawy.

-----

Dom Marka Mordechaja Zamenhoffa (1837-1907), ojca Ludwika Łazarza Zamenhoffa (1859-1917) - twórcy języka esperanto, położony naprzeciw Wielkiej Synagogi. Rodzina Zamenhofów prawdopodobnie wywodziła się z wygnanych w XV wieku sefardyjskich Żydów z Hiszpanii, którzy poprzez Francję przybyli do Tykocina. Po przeniesieniu się z Tykocina do Białegostoku, Marek Mordechaj Zamenhoff poślubił Rozalię Sofer (1839-1892). Pracował jako nauczyciel. Początkowo uczył języków obcych w domu Zabłudowskich, później we własnej szkole "Tora in Derech Erec", a do końca pobytu w Białymstoku pracował w Gimnazjum Realnym. W 1859 roku w Białymstoku przyszedł na świat pierworodny syn Marka i Rozalii Zamenhoffów, Ludwik Łazarz (1859-1917). Później urodziło im się kolejne dziesięcioro dzieci: Fejgla (1862-1866), Gitla (1864~1930), Sora Dwora (1866~1930), Feliks Fabjan (1868-1933), Hersz (1870-1870), Henryk (1871-1932), Mina (1872-1873), Leon (1875-1934), Aleksander (1877-1916) i Ida (1879-1942). W 1874 roku rodzina Zamenhofów przeniosła się do Warszawy, gdzie Marek pracował w Instytucie Weterynaryjnym i Gimnazjum Realnym. Zmarł w 1907 roku w Warszawie i został pochowany na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej.

Barokowa Wielka Synagoga z 1642 roku. Jest obecnie drugą co do wielkości i jedną z najstarszych synagog w Polsce. Zbudowana została na miejscu starszej, drewnianej bożnicy. W XVIII wieku do narożnika północno-wschodniego dobudowano niską wieżę, która pierwotnie służyła jako więzienie dla Żydów. W XVII i XVIII wieku stanowiła wielki żydowski ośrodek intelektualny. Działało przy niej wielu znanych i szanowanych rabinów i talmudystów. W 1941 roku hitlerowcy zdewastowali i ograbili wnętrze synagogi i urządzili w niej magazyny. Po zakończeniu wojny, w synagodze na polecenie władz miejskich nadal znajdowały się magazyny. W 1965 roku wybuchł pożar, który dopełnił dzieła niszczenia budynku. Spłonęła unikalna biblioteka i archiwa gminy żydowskiej, a pozostałe, cudem uratowane księgi wrzucono do pobliskiej rzeki. W latach 1974-1978 przeprowadzono gruntowny remont i konserwację synagogi. Od 1977 roku stanowi ona siedzibę Muzeum Kultury Żydowskiej w Tykocinie. Obecnie muzeum posiada bardzo bogatą ekspozycję judaików oraz innych przedmiotów związanych z kulturą żydowską. W głównej sali modlitewnej prezentowane są m.in. zabytkowe zwoje Tory nakryte koroną, tasy, tałesy, księgi, tefiliny, chanukije, jady, menory, besaminki. W jej centralnym punkcie znajduje się bima, opierająca się na czterech masywnych filarach z bogatą renesansową dekoracją, zakończonych baldachimem, stanowiącym strop. Na ścianach znajdują się barwne polichromie. Ich główny element dekoracyjny, obok ornamentów w kształcie wici roślinnych oraz lokalnych i egzotycznych zwierząt, to wielkie XIX-wieczne tablice z hebrajskimi i aramejskimi cytatami biblijnymi oraz tekstami modlitw. Na ścianie wschodniej znajduje się rzeźbiony w kamieniu, niezwykle bogato zdobiony aron ha-kodesz, zasłonięty bogato tkanym nowym parochetem. Został ufundowany przez Naczelnego Rabina Polski Michaela Josepha Schudricha i Fundację Judaica. Sala ma obniżoną posadzkę, nawiązującą do słów psalmu: "Z głębokości wołam do ciebie, Panie!". Do sali prowadzi wejście przez obszerny przedsionek, mieszczący niegdyś biura kahału i sąd gminny.

W północno-wschodnim narożniku Wielkiej Synagogi stoi - w dolnej części kwadratowa, w górnej ośmioboczna - niska wieża, mieszcząca pierwotnie więzienie dla Żydów. Z trzech stron przylegają niskie przybudówki - niegdyś sklepiki, domy nauki, przedsionki oraz babińce, z których kobiety mogły obserwować modły przez zakratowane okienka. W wieży urządzono pokój rabina oraz rekonstrukcję "seder Pesach", czyli wieczerzy paschalnej.

Domy obok Wielkiej Synagogi - wśród nich dawny dom talmudyczny (bejt ha-midrasz).

W pobliżu Wielkiej Synagogi, obok domu talmudycznego znajduje się restauracja "Tejsza", serwująca smaczne (choć niekoszerne) dania kuchni żydowskiej w całkiem przystępnych cenach.

Odbudowany tykociński zamek, położony na północnm brzegu Narwi. Zabytek ten, oraz inne ciekawe miejsca Tykocina pokażę dokładniej w jednej z przyszłych podlaskich galerii.

-----

Dziękuję za uwagę.

_Huragan_
Obrazek użytkownika _Huragan_
Offline
Ostatnio: 1 tydzień 1 dzień temu
Rejestracja: 13 cze 2015

Jestem pod wrazeniem ile ty miejsc nie tylko na swiecie,ale tez w samej Polsce odwiedziles.Chyba jestes rekordzista u nas na tym forum.

Troche glupio sie przyznac,ze n.p. o takim zasluzonym dla Polski czlowieku przedtem nie slyszalem.a zasluguje na tablice  upamietniajaca jak najbardziej

https://marzycielskapoczta.pl/

Napisz pocztowke ze swoich podrozy do chorych dzieci

achernar51swiat
Obrazek użytkownika achernar51swiat
Offline
Ostatnio: 1 dzień 14 godzin temu
Rejestracja: 01 cze 2020

Huragan, dzięki za uznanie, ale jak widzę jest wielu uczestników forum, którzy też odwiedzili wiele ciekawych zakątków świata i Polski i nie sądzę, żebym był tu rekordzistą. Faktem jest, że niektóre regiony Polski odwiedzałem częściej i znam je lepiej od innych. Do nich należą Pomorze Wschodnie, Warmia, Mazury, Podlasie, Mazowsze, Lubelszczyzna i Małopolska. Dużo słabiej znam Wielkopolskę i Dolny Śląsk, a prawie wcale nie znam Pomorza Środkowego i Zachodniego oraz Pojezierza Pomorskiego. Więc - jak widzisz - sporo w naszym kraju mam jeszcze do nadrobienia. W najbliższym czasie pokaże jeszcze trochę dawniejszych podróży po Podlasiu oraz najnowszą podróż (która właśnie trwa, bo jestem teraz w okolicach Białowieży - niestety, pogoda na razie jest raczej barowa...). Pozdrawiam. Biggrin

Piea
Obrazek użytkownika Piea
Offline
Ostatnio: 14 godzin 18 minut temu
Rejestracja: 19 wrz 2017

Achernar, dla mnie jesteś i rekordzistą i wręcz Guru od dokładnego ( z dużą szczegółowością) pokazywania naszych krajowych , wspaniałych miejsc i zabytków!

Pomijając juz Twoje olbrzymie doświadczenie pod względem ilości miejsc odwiedzonych w dalekim świecie w czasach Twoich podróży służbowych (ale i tez prywatnych) - to jeśli chodzi o Polskę, to zgadzam sie z Huraganem, chyba jeszcze nikt na tym portalu nie pokazał tak wiele o naszym kraju jak Ty! 

(chcę jednak, żebys wiedział, że czytam wszystkie Twoje wpisy i Relacje, choć nie zawsze je skomentuję (brak czasu na wszystko? moje lenistwo? Crazy ) ; ja bardzo jestem Ci wdzięczna, że tak ciekawie i dokładnie pokazujesz tutaj nasz piękny kraj!, bo chyba niewiele osób docenia, w jak cudnym mieszka miejscu!!! (pomijając polityków niestety, ale to temat na inny portal Biggrin ) ; w każdym razie im więcej jeździmy po tym naszym świecie, tym chyba bardziej odkrywamy i doceniamy, że tuż "pod nosem" mamy takie perełki! ! Give rose

Piea

achernar51swiat
Obrazek użytkownika achernar51swiat
Offline
Ostatnio: 1 dzień 14 godzin temu
Rejestracja: 01 cze 2020

Piea, dzięki za uznanie. Pozdrawiam. Biggrin

Wyszukaj w trip4cheap